مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:قداست مقوله‌ای ارزش گذار در قلمرو دین است و بی حضور چنین معنایی، هیچ دینی شایستگی نام دین را نخواهد داشت. انسان از بدو خلقت به دنبال جایگاهی بوده است که تجلی «امر قدسی» را در آن به نمایش بگذارد و با تأمین «مکان»‌های خاص، حضورروح الهی را در آن مکان‌ها محقق سازد.مکان مقدس فضایی معنوی است که انسان با قدرت فوق طبیعی و متعالی ارتباط برقرار می‌کند و ورود به این مکان در همه ادیان ارزش‌های خاصی دارد و نحوه ورود به آن آداب خاصی را می‌طلبد. همچنین مکان‌های مقدس یا همان معابد کارکردهای مختلفی دارند: خدمت به خدا یا خدایان، درخواست و استدعا از خدا، تفکر و مراقبه، شهود و مکاشفه عالم برتر، آموزش و تعلیم و تعلّم دینی، برگزاری مراسم میان پیروانو جشنواره‌ها و اعیاد مذهبی و عزاداری و غیره.حتی در دین بودا که اعتقاد به خدای متشخص وجود ندارد و اعمال آئینی در آن جایگاهی ندارند، معابد مکان‌هایی برای تفکر و رسیدن به روشن‌شدگی درآمده‌اند. بنابراین ورود به این مکان‌ها و بهره‌وری از هرکدام از این کارکردهای معابد آداب و آئین‌های مذهبی و باید و نبایدهای شرعی و عرفی خاص خود را می‌طلبد.پژوهنده در این پایان نامه که با روش کتابخانه‌ای و با رویکرد پدیدارشناختی، به پدیده‌های مناسکی ادیان پرداخته، بر آن است که آداب ورود به مکان مقدس در ادیان هندوئیسم، بودیسم، یهودیت و اسلام را بررسی کند و با مقایسه آن‌ها با یکدیگر وجوه ناشناخته و جنبه‌های اشتراکی آن‌ها را بنمایاند. حاصل این پژوهش برای ما روشن ساخت که ادیان مورد نظر با وجود تفاوت‌هایی که دارند وجوه اشتراکی نیز با هم دارند که این وجوه اشتراک در بین ادیان هم ریشه به صورت اشتراک مبنایی و اعتقادی است و به طور کلی در بین همه ادیان به صورت شباهت‌های ظاهری و رفتاری پیروان مشاهده می‌شود و در این زمینه گاه تا جایی پیش می‌رود که بین دو دین با رویکرد متفاوت اشتراکات ظاهری اعمال بیشتر از دو دین با یک رویکرد دینی مشترک است. مورد دیگر را می‌توان در نوع بنای مکان مقدس در ادیان بیان نمود. برای مثال در همه ادیان ساختمان بنا با عناصر کیهانی و طبیعت ارتباط و هماهنگی دارد. همچنین نوع معماری مکان مقدس با آداب و مراسم دینی ادیان ارتباط آشکاری دارند تا جایی که با دقت در بنا تاحدودی می‌توان به عقاید پیروان آگاه شد. هرچند این ارتباط با آداب و مراسم در هر دین متناسب با نوع اعتقادات هر دین است اما نفس این ارتباط در همه ادیان مشاهده می‌شود. اگر چه همه این اشتراکات ریشه در مبانی اعتقادی و اسطوره‌ای ادیان دارد اما آنچه از ظاهر برمی‌آید شباهت‌هایی است که در عمل هویداست و ریشه در بعد الهی ادیان و ارتباط با منابع ماورائی ادیان دارد که این مشترکات را رقم می‌زند و رسیدن به یک اتحاد جهانی را ممکن می‌سازد.کلمات کلیدی: مکان مقدس، آداب ورود، مراسم، معبد.

بی‌تردید آزادی عقیده یکی از مباحث مهم و بحث‌بر‌انگیز در میان انواع آزادی است. شناخت صحیح از این مفهوم و لوازم آن در جهت‌گیری و نگرش دینی انسان نقش بسزایی دارد. در این نوشتار بررسی آزادی عقیده در دو دین اسلام و یهود و هر آنچه که به اثبات وجود یا عدم آن کمک می‌کند، کانون توجه است.از سویی اسلام ندای آزادی عقیده سرمی‌دهد و از سوی دیگر دشمنان اسلام با تکیه بر اصل جهاد، آن‌را به دین شمشیر و زور متهم می‌کنند. دین یهود نیز با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود، جنگ‌و‌کشتارهایی را تقدیس می‌کند که اصل آزادی عقیده را زیر سوال می‌برد. لذا؛ لازم و ضروری‌است در این دو دین یک بررسی تطبیقی صورت گیرد تا نگرش هر دو دین(که خود را الهی و آسمانی می‌دانند)به مسئله‌ی آزادی عقیده روشن شود.با توجه به آن‌چه که بیان شد؛ در این نوشتار، طی بخش‌های سه‌گانه، ضمن تحلیل و تبیین مفاهیم مربوطه، تلاش شده تا با تأکید بر تعالیم دینی اسلام و یهود، به بررسی موضوع(آزادی عقیده)پرداخته شود و در نهایت اینچنین نتیجه‌گیری شده است:دین مبین اسلام در راستای تکریم و احترام به اراده‌ی انسان و عقل و تفکر او، هرگونه تحمیل عقیده و اجبار در انتخاب دین را نفی می‌کند و با اینکه شبهه‌ی ارتداد و ‌جهاد اسلامی را علیه آزادی عقیده مطرح کرده‌اند اما جهاد در اسلام یا به منظور دفاع از دین، وطن و... و یا به منظور آزادی فطرت اسیرشده‌ی انسان‌ها صورت می‌گیرد. حکم مرتد نیز برای جلوگیری از تخریب دین توسط توطئه‌گران می‌باشد. درحالیکه از تعالیم تورات و تلمود یهودیان برمی‌آید که آن‌ها ارزشی برای عقل و اراده‌ و تفکر آدمی قائل نیستند و علاوه برآن، با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود بر سایر ملل، جنگ و کشتارهایی را علیه دیگران راه می‌اندازند که با اصول حاکم بر آن‌ها و اهدافی که به دنبال دارند در جهت ضد آزادی عقیده گام برمی-دارند.

چکیدهیکی از دغدغه‌های بشر از گذشته تا امروز، مسأله نجات و رستگاری او در این دنیا و عالم پس از مرگ است که در تمام ادیان الهی مطرح بوده است.اما انحراف از مسیر حقیقت باعث به وجود آمدن کج فهمی‌هایی در بشر شده است.در آیین مسیحیت همچون سایر ادیان الهی تفکرات انحرافی وارد شد که هیچ سابقه ای در اصل این دین نداشته است.آموزه فدا از جمله این تفکرات است که صرف ایمان به این آموزه را موجب نجات و رستگاری پیروان این دین می دانند.در تفکر اسلامی شیعی در خصوص فدیه شدن امام حسین(ع)به عنوان کفاره گناهان مطرح می شود لکن برداشت ناصواب از این مسأله باعث شد گروهی تصور کنندصرف محبت به امام حسین(ع) نجات بخش آنان خواهد بود. پژوهش حاصل با هدف ایجاد همگرایی بین ادیان، بررسی مسأله فدا در دین اسلام و مسیحیت به روش توصیفی تحلیلی می پردازد.و به این نتیجه می رسد که گرچه مسئله فدا در روایات اسلامی مطرح شده است؛ صرف ایمان به این آموزه نجات بخش نیست بلکه ایمان به خدا و انجام عمل صالح و تلاش در جهت رفع آلودگیهای ظاهری و باطنی می تواند بستر ساز بهره مندی از شفاعت امام حسین را فراهم کند. .واژه‌های کلیدی: فدا، اسلام، مسیحیت، حضرت عیسی (ع)، امام حسین (ع)، کفاره، نجات .

مطالعات تطبیقی ادیان به منظور گسترش تعامل و تقویت هم گرایی بین پیروان ادیان مختلف و تحکیم مبانی تقریب بین آن‌ها از ضروریات و بایسته‌های جهان کنونی است. چنین مطالعاتی به منظور درک و شناخت متقابل معارف و اعتقادات ادیان دیگر، مسیر صلح و همزیستی میان پیروان ادیان را هموار نموده و به تلطیف و تصحیح افکار پیروان نسبت به یکدیگر و رفع سوء تفاهمات می‌انجامد. خانواده اصلی ترین نهاد اجتماعی است که در اعتلا و یا انحراف جامعه نقش مهمی ایفا می‌کند. از این رو مورد عنایت تمامی ادیان آسمانی قرار گرفته است. مطالعات تطبیقی ادیان در موضوع خانواده قصد دارد جایگاه، وظایف و حقوق اعضای تشکیل دهنده نهاد خانواده را بررسی نموده و نقاط اشتراک و اختلاف ادیان در این حوزه را روشن سازد. رهیافت چنین پژوهشی شناخت مبانی در تعالیم همدیگر و زمینه های صلح و هم زیستی مسالمت آمیز را فراهم می آورد.شیوه تشکیل خانواده و به کار گیری تدابیرلازم جهت استحکام آن از دغدغه‌های بشر بوده است. با توجه به اینکه ادیان الهی همواره روشنگر مسیر حق و حقیقت و سعادت انسان بوده اند، بهترین مرجع و راهنما در چنین مسائلی هستند. با عنایت به این مسئله و ضرورت مطالعات تطبیقی پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی تحلیلی ضمن واکاوی موضوع نظام خانواده در اسلام و یهود، نقاط اشتراک و اختلاف اسلام و یهود را در این حوزه استخراج نماید. رهیافت‌های حاصل از پژوهش انجام گرفته بیانگر این است که:-

معارضات زبانی یهود و نصاری به‌گونه‌اي كه در قرآن به تصوير كشيده شده است حاکی از نحوۀ برخورد پیروان ادیان قدیمی با اسلام است که وجود دین آسمانی جدید را برنمی‌تافتند و آن را معرض انواع هجمه‌های خود قرار داده و به گونه‌هاي مختلف آن را به چالش كشيده بودند. قرآن کریم به تمامی اين معارضات پاسخ‌های قاطعی داده و ادعای آنان را با دلایل منطقی بی‌پایه و بی-اساس دانسته است. در این پایان نامه با روش کتابخانه‌ای در گردآوریِ مطالب، شیوۀ اسنادی در نقل دیدگاه‌ها و روش توصیفی _تحلیلی در بررسی داده‌‌ها، معارضات زبانی یهود و نصاری و پاسخ‌های قرآن بدان‌ها تبيين و با بهره‌گيري از تفاسير مهم و تأکید ويژه بر تفسیرالمیزان مورد تدقیق قرار گرفته‌ است. تأمل در آيات قرآن نشان مي‌دهد كه برخي از معارضات ميان يهود و نصاري مشترك و برخي خاص يكي از آن دو گروه است. مهم‌ترین معارضه‌های مشترک یهود و نصاری در رابطه با حضرت ابراهیم7، ادعای فرزند و دوست خدا بودن و پندار برتري بر ديگران می‌باشد تا آنجا كه ورود به بهشت و هدايت‌يابي را منوط به درآمدن به كيش يهوديّت و مسيحيّت می‌دانستند. مهم‌ترین معارضه‌های خاص یهود در رابطه با تغییر قبله، محدود بودن عذاب جهنّم براي يهود، فقر خداوند و بسته بودن دست خداوند، و معارضه‌های خاص نصاری در رابطه با الوهیّت حضرت مسیح و تثلیث است. قرآن کریم علاوه بر واهی و باطل شمردن ادعاهای آنان دربارۀ حضرت ابراهيم7، ملاک احتجاج را عالم بودن و منشأ آن را در علم و وحی الهی و برهان عقلی هماهنگ با وحی دانسته است. هم‌چنين شرط ورود به بهشت، هدایت یابی و سعادت را در ایمان و عمل صالح قرار داده است. افزون براين، ضمن فرمان به جدال احسن بر توحيد و نفی فرزند از خدا، نهی از غلو در دين و افتراء بر خدا و پندارگرايي تأكيد كرده است. براساس نتايج حاصل از اين پ‍ژوهش بیشتر معارضات یهودیان از ویژگی‌های قومی آنان نشأت ‌گرفته و معارضات خاص مسیحیان بیشتر متأثر از باورهای آنان بوده است. هم‌چنین کمیّت و کیفیت معارضات و شبهات خاص یهودیان در قرآن در قیاس با معارضات نصاری، نشان دهندۀ سرسختی و شدت عناد یهودیاندر برابر دین اسلام بوده است.

با بررسی الهیات یهود، قبل و بعد از اسلام، تحولاتی که مسلمانان در میان علمای سنتی یهود پدید آوردند، نمایان می شود. «عقل گرایی» مشخصه بزرگی بود که بعد از اسلام در میان یهودیان شکل گرفت و این ویژگی به جز دوره کوتاهی و آن هم در میان تعداد معدودی همچون فیلون، هیچ سابقه یهودی ندارد؛ تا اینکه کلام اسلامی، بن مایه های این روش فکری را در یهودیت بنا نهاد و بزرگانی از یهودیت، مانند داوود مقمص و سعدیا گائون از جامعه سنتی یهود و قرقسانی در فرقه قرائیم، با پذیرش این تحول، دوره جدیدی از تفکر یهودی را رقم زدند. این تحول، معلول دو عامل مهم بود: یکی دستاورد بزرگ متکلمان مسلمان که علمای ادیان دیگر را به فراگیری آن مشتاق می کرد و دیگری ثبات و امکانی که اسلام در جوامع مسلمان پدید آورد تا علوم مختلف ازجمله کلام اسلامی در میان علمای اسلام و ادیان دیگر شکوفا شود. تأثیر کلامی مسلمانان بیشتر از طرف عقل گراهایی چون معتزله بود که تلاش می کردند عقل و دین را با یکدیگر جمع کنند. این رویکرد مورد قبول علمای یهود واقع شد و آنها برای موجه نشان دادن دین خود در میان علمای ادیان دیگر و نیز دفاع از آن در میان پیروان یهود، نیاز به این روش داشتند و جمع بین عقل و دین، جزء دغدغه های آنان شد.

بدون شک یکی از چالش‌های نظری مهم در تاریخ اندیشه‌ها، نسبت میان فلسفه و دین است. لحاظ قرار دادن این مهم در تحول اولیه مسیحیت و تأثیر میراث عقلی دوره کلاسیک است و در این میان هم‌سنخی و یا یکسانی محورها و ارکان آموزه‌ها و اصول دین مسیحیت با فلسفه رواقی از اهمیت ویژه برخوردار است. استدلال بر این است که اندیشه سیاسی - الهیاتی مسیحی اصولی چون نظریه نظام الهی کائنات، لوگوس و ... را از آراء فلسفه یونانی و رومی اخذ کرد. مفروض اصلی مقاله حاضر آن است که «فلسفه رواقی به عنوان میانجی، بسیاری از آموزه‌های اصلی تکامل‌ یافته در فلسفه سیاسی یونان را به فلسفه سیاسی مسیحیت منتقل کرده است». این پژوهش، با تکیه بر تحلیل محتوایی (نظریه مضمون‌گرایی)، تلاش دارد با تکیه بر مضامین اندیشه دو متفکر مسیحی یعنی آگوستین و آکوئیناس، هم‌سنخی همراه با بسط و تفسیر و تعبیر جدید ارکان آموزه‌های رواقی را در فلسفه سیاسی مسیحیت نشان دهد.

چکیده:میثاق به معنای کلی آن، عبارتست از قراردادی که انجام آن میان دو شخص امکان پذیر است و به مفهوم دینی آن، پیمانی است میان انسان و خدا. این نوع میثاق که غالباً با عنوان میثاق کبیر نامیده شده، در مقابل میثاق صغیر است که بین انسان و انسان دیگر بسته می شود. بنابر اهمیت اشخاصی که پیمان میان آنها منعقد می گردد، خود پیمان و شرایط و مفاد آن می تواند حائز اهمیت باشد. از آنجاییکه میثاق عهدیست که طرف های آن خدا و انسان هستند، درک اهمیت آن، فهم ضرورت رعایت مفاد وشناخت عواقب عدول از کاملا سرنوشت ساز است .به همین دلیل میثاق در نزد همه ادیان بالاخص ادیان الهی مقدس و محترم تلقی می شود.در یهودیت میثاق عدن و نیز میثاق خداوند با حضرت ابراهیم بسیار حائز اهمیت است، امّا مهمتر از همه میثاقی است که در طور سینا منعقد گردیده و بر اساس آن بنی اسرائیل مکلف به تصدیق و اطاعت از احکام الهی گردیده است و در عوض، خداوند قوم بنی‌اسرائیل را نجات داده، آنان را تعالی خواهد بخشید. پیمان و سوگند در نزد ایرانیان باستان نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار بود. ایزد مهر بعنوان نگهبان و پشتیبان پیمانها مورد تکریم ایرانیان بود. هر چند که پیش از ظهور زرتشت ،مهر یا میتراپرستی در کنار پرستش اهورا و وارونا در ایران رایج بود اما میترا با ظهور زرتشت و با اصلاحاتی که او انجام داد، بعنوان یکی از کارگزاران اهورامزدا در امر پیمانها باقی ماند. ملاحظه می‌شود که میثاق و پیمان، در هر دو دین زرتشت و یهود، از جایگاه بالایی برخوردار است و بر همین اساس، بررسی معنا ، مفهوم،شرایط و لوازم آن در دو دین بصورت تطبیقی و بیان مشابهت ها و تفاوتها با استفاده از منابع مرجع و دست اول می تواند نتایج در خور توجهی داشته باشد. از جمله ، مفهوم میثاق، عواقب نقض آن، در بحث یکتا پرستی، نجات بخشی و مسئله قربانی مشابهت هایی دیده می شود و در مواردی چون نمادها و آداب و مراسم مربوط به میثاق، مراحل میثاق، تکرار ، تجدید میثاق، نحوه ، مکان و زمان نهایی رسیدگی به موارد نقض میثاق تفاوتهایی دیده می شود.

یکی از مهمترین مسائل در بحث صفت خدا، شیطان و امور شرور می باشد. چرا که درباره شیطان و امور شرور در میان مکاتب و اندیشه های مختلف بحث های گوناگونی شده است. موضوع این رساله بررسی صفات الهی در سه دین مسیحیت، زرتشت و اسلام می باشد. در دین اسلام خدا یگانه آفریدگار عالم هستی است، و قدرتو علم او بر همه چیز سیطره دارد. اصولأ وصف قدرت به صورت مطلق فقط درمورد خدا جایز است، خداوند نسبت به هر چیز علم و آگاهی دارد. . لذا سوالی که در این جا طرح می شود این است که آیا وجود شیطان با قدرت و توحید و علم خداوند سازگار است. در دین مسیح خداوند یگانه و قادر متعال است و نسبت به هر چیز علم دارد. شیطان در این دین همان نقشی را دارد که در عهد عتیق آمده است؛ عامل اصلی هبوط آدم است و در بسیاری از قسمت های انجیل دربرابر مسیح قرار می گیرد و به وسوسه او می پردازد. در دین زرتشت در برخی از متون اهورامزدا به عنوان خدای واحد شناخته می شود. اهورامزدا در دین زرشت دارای توحید ذاتی می باشد، یعنی تنها یک خدا وجود دارد ولی از نظر توحید خالقیت دچار ثنویت شده اند. چرا که در این دین به منبع خیر و شر معتقدند. اهورامزدا خالق خوبی ها و اهریمن خالق بدی ها می باشد. نتایجی که از این پژوهش به دست آمده نشان می دهد که در دین اسلام شیطان هیچ منافاتی با صفات الهی (توحید، قدرت و علم) ندارد. در دین مسیح هم همین گونه است. در دین زرتشت اهریمن با قدرت، علم و توحید اهورامزدا در تضاد است و همه امور شرور به او باز می گردد. از این نظر باید گفت شیطان در دین مسیح و اسلام به عنوان نقطه مقابل خداوند در خالقیت قرار نمی گیرد، اما در دین زرتشت اهریمن در خالقیت هم اثر دارد.