مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی اثرگذاری و اثرپذیری پیروان مذهب امامیه در تعامل با پیروان فرقه‌های معتزله، حنابله و اشاعره در عصر آل‌بویه در بغداد می‌باشد که ضمن سه فصل سامان یافته است. تبیین موضوع پژوهش؛ شناخت، بررسی و نقد منابع و معناشناسی تعامل فکری و سیاسی، عناوین موضوعات فصل اول را به خود اختصاص داده و عناوین سه فصل اصلی کتاب به‌صورت جداگانه به تعامل امامیه با هریک از مذاهب یادشده، اختصاص یافته است. هریک از این سه فصل، سه محور اصلی دارد: نخست، تعامل فکری و اعتقادی است که بیش‌تر به اندیشه‌ها و باورهای اعتقادی و کلامی فرقه‌های مورد نظر و تاثیرپذیری آنان از یکدیگر می‌پردازد؛ به‌ویژه که زیربنای بسیاری از دیگر اندیشه‌ها، همین امور است. دوم، بررسی تعامل در زمینه دانش‌هاست و محور سوم، تعامل آنان در اندیشه‌های سیاسی است. در پایان، خلاصه‌ای از نتایج پژوهش در محورهای یادشده، ارایه شده است.

نگارنده در این کتاب ضمن شرح دیدگاه‌های کلامی اشعریان، ماتریدیان و طحاویان، به مقایسه آنها اهتمام نموده است .وی ابتدا بحثی را در بخش نخست با عنوان "عقیده در اسلام "مطرح کرده و طی آن اهمیت و جایگاه عقیده در اسلام را شرح داده است .در همین بخش، فایده، تعریف و غرض علم اصول دین تبیین می‌شود . در بخش دوم ")بازاندیشی تاریخی علم کلام("، ابتدا تعریف، موضوع و فایده علم کلام بیان شده، سپس دلایل نامیدن علم اصول دین به علم کلام بررسی می‌گردد . در ادامه این بخش، علل گرایش برخی فرقه‌ها به علم کلام و نیز دیدگاه‌های نظریه‌پردازان کلامی تعقل‌گرا و نص‌گرا و علل ظهور و افول آنها توضیح داده می‌شود .در بخش سوم با عنوان "دانش کلام در ترازوی نقد مخالفان"، علل مخالفت اصحاب حدیث و فقه با کلام و نیز دلایل مخالفت آنها (فرقه‌گرایی بودن آنها، فروپاشی نظام تشریعی، و عقلائی کردن دین)، ذکر گردیده است .