جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه در این مقاله از دید خواننده گرامی می گذرد مروری است بر زندگانی شیخ اسعد شفروه اصفهانی، مولف کتاب ارزشمند "مطلع الصباحتین و مجمع الفصاحتین"، همراه با معرفی کتاب وی از دید تاریخی، مطالب مندرجه آن، سبک تالیف، نسخه های کتاب و اهمیت آن، و دیگر مطالبی که به گمان نگارنده، ذکر آنها در معرفی یک اثر و صاحب آن، مناسب و ضروری بنظر می رسد.

دعاى افتتاح در کتاب نفیس تهذیب الاحکام، تألیف شیخ طوسى نقل شده و علاّمه مجلسى صاحب مجموعه عظیم بحارالانوار نیز آن را از کتاب اقبال الأعمال تألیف سیّد بن طاووس، دانشمند بزرگوار شیعه نقل کرده است. سیّدبن طاووس در کتاب إقبال الأعمال این دعا را با ذکر سندى به محمّد بن عثمان وکیل دوّم امام نقل میکند. متن دعای افتتاح با عبارت « اللّهُمَّ إنِّى أفْتَتِحُ الثَّنَاءَ بِحَمْدِهِ » آغاز می شود. بنابراین این دعا از جانب امام زمان به ما رسیده است.

رضی الدین علی بن موسی بن جعفر طاووس حسنی (589-664) از عالمان پرنفوذ شیعه در قرن هفتم است که در زمینه های مختلف صاحب رأی بوده و شخصیت او جاذبه های فراوانی دارد و آرای او در زمینه های گوناگون جالب است. روحیه ی عرفانی و عبادی سید، مهمترین بعد از شخصیت اوست که بر تمام دیگر ابعاد ذهنی و شخصیتی او سایه افکنده است. در باب کلام، هر چند که او رسماً موضعی ضد کلامی (به ویژه کلام عقلی) دارد و ورود به کلام را چندان خوشایند نمی دارد، عملاً وارد این حوزه شده است و در باب های مختلف کلام آرایی دارد. او بیشتر به کلام نقلی تمایل دارد و به جای استفاده از استدلال عقلی، کلام نقلی را می پسندد. از همین رو، او در باب خداشناسی، به خداشناسی فطری قایل است و وجود خدا را امری فطری و بی نیاز از استدلال می داند. او در باب خداشناسی اندیشه ای کاملاً تنزیهی دارد. ابن طاووس در باب اسماء و صفات الهی کم تر وارد شده و بر پایه ی همان روحیه ی عبادت خود، در باب توحید عبادی مطالبی دارد. در بحث جبر و اختیار، سید به شدت از اختیار دفاع می کند و به نظر می رسد از نظریه ی امر بین امرین دور شده است. سید نبوت را به دلیل نقص دستگاه شناختی انسان و اتمام حجت، امری ضروری می داند. از منظر او انبیا از همه ی گناهان و خطاهای عمدی و سهوی معصوم هستند، اما علم انبیا محدود است و وحی نیز به انبیا اختصاص *. امامت مهمترین بخش اندیشه کلامی ابن طاووس است و در این باب حقیقتاً قوی و چیره دست است و از امامت خوب دفاع می کند. او هم در استدلال بر امامت اهل بیت و هم در نقد استدلال مخالفان و هم در پاسخ به اشکالات آنان تلاش کرده و مواضع علمی محکمی دارد. مهدویت و آخر الزمان شناسی، باب دیگری از اندیشه ی کلامی اوست. وی هر چند مباحث مربوط به مهدویت را به خوبی تبیین کرده است، کتابی در ملاحم و فتن دارد که چندان معتبر نیست. ابن طاووس از ایمان تعریفی ارجایی ارائه کرده و عمل را جزو ایمان نمی داند. بر همین اساس او مرتکب کبیره را لازم العقاب نمی داند، چه رسد به اعتقاد به خلود او در آتش.