جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان :

بازتاب مفاهیم کلامی در دیباچۀ مثنوی‌های امیرخسرو دهلوی (با تمرکز بر منظومه‌های هشت بهشت، شیرین و خسرو و مجنون و لیلی)

نویسنده:

پروانه سیدی ، زهره نجفی ، جنان ایزدی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF اصل مقاله مراجع

چکیده :

بیان مسئله: دیباچۀ منظومه‌های غنایی همواره جایگاهی برای بیان اعتقادات و دیدگاه‌های شاعران است که پیش از ورود به داستان با طرح برخی مسائل کلامی، در تبیین اندیشه‌های خویش می‌کوشند. امیرخسرو دهلوی نیز به همین روش در منظومه‌های خود به پرورش مفاهیم کلامی می‌پردازد. روش: در این مقاله برجستگی مفاهیم کلامی در دیباچة مثنوی‌های امیرخسرو دهلوی با تمرکز بر مثنوی‌های «هشت بهشت»، «شیرین و خسرو» و «مجنون و لیلی» بررسی می‌شود. یافته‌ها و نتایج: پس از بررسی دیباچه‌ها ازنظر برجستگی مفاهیم کلامی، نتیجۀ به‌دست‌آمده این است که امیرخسرو دهلوی در بیشتر ابیاتی که متضمّن مفاهیم کلامی است، به آیاتی از قرآن کریم و یا احادیثی از ائمۀ معصوم ـ چه به‌صورت مستقیم و چه به روش غیرمستقیم و ضمنی ـ استناد کرده و از این راه به‌دنبال رسیدن به دو هدف بوده است؛ نخست آنکه به برجسته‌سازی مفاهیم کلامی با استناد به آیات و روایات بپردازد تا عقایدش را با این شیوه برای مخاطبانش باورپذیر کند و ازسوی دیگر، درپی ادای احترام به قرآن کریم و احادیث ائمۀ معصوم بوده است. از میان سه منظومۀ بررسی‌شده، مفاهیم کلامی در دیباچۀ منظومۀ «هشت بهشت» بیش از دو منظومۀ دیگر است و شاعر در دیباچۀ این منظومه به بحث دربارة مفاهیم متنوّع و متعدّدی از علم کلام پرداخته است.

صفحات :

از صفحه 75 تا 92

مشخصات اثر

عنوان :

بازتاب اندیشه‌های عرفانی طریقت چشتیّه در مثنوی‌های امیرخسرو دهلوی

نویسنده:

سیدطالب جلالی ، عباس خیر آبادی ، حمیدرضا سلیمانیان ، محمود فیروزی مقدم

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

چکیده :

چشتیّه طریقتی صوفیانه و تأثیرگذار در هندوستان است. این طریقت جایگاه خود را بهعنوان یک سیستم عرفانی برجسته تثبیتکردهاست. امیرخسرو دهلوی شاعر مطرح هندوستان متأثّر از آموزههای این طریقت به آفرینش آثار ادبی خویش پرداخته، با بهرهگیری از معارف صوفیانۀ طریقت چشتیّه، دیدگاههای عرفانی خویش را تبییننمودهاست. این پژوهش با رویکرد توصیفی در پی آن است تا جنبههای عرفانی مثنویهای داستانی امیرخسرو را مورد بررسی قراردهد. آنچه مسلّم است، محوریترین آموزههای فرقۀ چشتیّه که در آثار این شاعر نمودیافتهاست، عبارتند از: توحید، تجلّی، وحدت وجود، مشیّت و عنایت الهی، عشق و ازلیبودن آن، سریان عشق در جهان هستی، عشق مجازی، شفقت، سماع، پیر، ترک تعلّقات، رباضت و تجرید، که از این میان توحید، وحدت وجود، شفقت، مشیّت و ارادۀ، الهی، شوق و نمونههایی از این دست بررسیشدهاست که نتایج حاصل از این بررسی حاکی از این حقیقت است که اصول صوفیانۀ طریقت چشتیّه در آثار امیرخسرو دهلوی تأثیر مستقیمداشته و تعبیرات و اصطلاحات این فرقه در راستای تعلیم و ترویج این طریقت بهکارگرفتهشدهاست.

صفحات :

از صفحه 283 تا 301

مشخصات اثر

عنوان :

بررسی اصطلاحات عرفانی در خمسه‌ امیرخسرو دهلوی

نویسنده:

نورماه جمعه پور ، جواد کبوتری ، محمد شفیعی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

چکیده :

آمیختگی عرفان به ادبیات فارسی باعث غنای هرچه بیشتر زبان و ادبیات فارسی شده، استفاده وافر شاعران عارف و عارفان شاعر از این موضوعات و مفاهیم عرفانی توانسته است راهگشای جویندگان این مسیر و باعث حفظ و نگهداری این سرمایه‌های گران بها شود. شناخت صحیح و معرّفی شاعران و اندیشه‌های آنان با توجّه به آثاری که از خود بر جای می گذارند انجام می شود. امیرخسرو دهلوی مشهور به «سعدی هند » و «طوطی هندوستان» از شاعران و عارفان فارسی زبان دهلی است و از شاعران پرکار ادبیات فارسی در داخل و در شاخة برون مرزی(به خصوص شبه قاره) به حساب میآید. او اشعار و مثنوی‌های فراوانی از خود به یادگار گذاشته است. اما خمسة این شاعر توانا با توجه به زبردستی شاعر و اینکه از نظر محققان بهترین نظیره پرداز نظامی می باشد، شایستة بررسی و تحقیق است. از آنجا که امیرخسرو در سایة نظام الدین اولیا از بزرگان مشایخ چشتیه مشرب عرفانی خود را طی کرده است، و از بهترین مریدان شیخ خود بود، آراء و افکار و دیدگاه‌های عرفانی او می تواند در شناساندن بهتر عرفان عملی راهگشا باشد. در این مقاله سعی شد اصطلاحات و مطالب عرفانی که بیشتر مورد توجه امیرخسرو دهلوی واقع شده اند مورد بررسی قرار گیرد.

صفحات :

از صفحه 225 تا 244

مشخصات اثر

عنوان :

بررسی رویکرد عرفانی امیرخسرو دهلوی در منظومه دولرانی و خضرخان براساس دیدگاه هوش معنوی رابرت ایمونز

نویسنده:

مریم کارگر ، ماندانا منگلی ، آسیه ذبیح نیا عمران

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

چکیده :

رابرت. ا. ایمونز (Robert A. Emmons) برای اولین بار در سال 1996 به بُعد معنوی هوش انسان اشاره کرد. او هوش‌ معنوی را مجموعه‌ای از توانایی‌ها برای بهره‌گیری از منابع دینی و معنوی و تجربیّات عرفانی عنوان کرد. امیر خسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسی‌گوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت در حوزۀ تصوف به او مقام و مرتبه‌ ویژه‌ای بخشید. منظومه غنایی دولرانی و خضرخان امیرخسرو با رویکر عرفانی تدوین شده است و آموزه‌های حکمی و عرفانی در اشعار او کاملا آشکار است. مقاله حاضر می‌کوشد تا به این سؤال پاسخ دهد که مهم‌ترین شاخصۀ هوش معنوی در دیدگاه عرفانی امیرخسرو دهلوی در منظومه دولرانی و خضرخان براساس نظریه هوش معنوی ایمونز کدام است؟ براساس دستاورد تحقیق، امیرخسرو در منظومه دولرانی و خضرخان عرفان و هوش‌معنوی را ترکیب کرده است. توجه به مهربانی، سخاوت، عزت نفس، همدلی، نوع دوستی، عشق، ایثار، مدارا و تساهل و تسامح از ویژگی‌های مشترکی است که به عنوان مؤلفه‌های بارز هوش معنوی در ادبیات عرفانی و اندیشه‌ امیرخسرو مطرح شده است.

صفحات :

از صفحه 173 تا 192

مشخصات اثر

عنوان :

حاکمیّت نظام عرفانی در منظومۀ مجنون و لیلی امیرخسرو دهلوی

نویسنده:

محمّد امین احسانی اصطهباناتی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

چکیده :

وجود نابغۀ چیره‌دست و جامع الاطرافی چون امیر خسرو دهلوی، برای گسترش زبان و فرهنگ پارسی در سرزمین هند، موهبتی ارزشمند بوده است. او با استعداد سرشار خود، بسیاری از توان‌مندی‌های فرهنگ و هنر ایرانی را به نمایش گذاشت. زبان، موسیقی و شعر زبده، توانایی‌های فرهنگی هر ملّتی است و امیر خسرو توانست در این راستا، قسمت چشمگیری از استعداد فرهنگی و هویّت ملّی ایرانی را به شیواترین زبان، برای مشتاقان در دیار هند بازگو کند. مجنون و لیلی از جمله آثار داستانی منظوم در ادب فارسی است که امیر خسرو دهلوی، شاعر قرن هفتم هجری، آن را به تقلید از لیلی و مجنون نظامی سروده است. در این پژوهش، چگونگی «عرفان در مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی» بررسی شد و به این سؤالات پاسخ داده‌ایم که حضور الفاظ صوفیانه و عرفانی در مجنون و لیلی، هر چند به صورت غیر تناوبی و نامکرّر، امّا برخوردار از اندیشه‌های عرفانی امیر خسرو می‌باشد. لذا، ابتدا عناصر عرفانی مجنون و لیلی، استخراج و پس از بررسی و دسته‌بندی آنها، با سایر اصطلاحات کتب عرفانی به صورت اجمالی مورد مقایسه و بررسی قرار گرفت. پس از انجام پژوهش، این نتیجه به دست آمد که مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی، به رغم آنکه منظومه‌ای غنایی و عاشقانه است؛ از اصطلاحات عرفانی خالی نیست. فقر، توکّل، عشق، شوق و مباحث مربوط به وحدت وجود، در لا به لای داستان عاشقانه و غنایی مجنون و لیلی امیر خسرو نمود دارد و توجّه وی به عناصر عرفان، حاصل پرورش یافتن امیر خسرو در مکتب چشتیّه و آشنایی وی با عرفان اسلامی از طریق استادش نظامّ‌الدّین اولیا بوده است.

صفحات :

از صفحه 154 تا 175

مشخصات اثر

عنوان :

سیمای عرفانی اسکندر در «آئینۀ اسکندری» امیرخسرو دهلوی

نویسنده:

سوسن یزدانی ، محمد مهدی ناصح

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

کاشان : دانشگاه کاشان,

کلیدواژه‌های اصلی :

عرفان عملی , ادبیات عرفانی , منازل سلوک , عرفان نظری , سمبولیسم عرفانی , آئینه اسکندری , یونانیان در شعر فارسی

کلیدواژه‌های فرعی :

انسان شناسی عرفانی , موت ارادی , توحید عیانی کشفی , مجاهده , خود شناسی , پیر (عرفان) , استغنا , حیرت , طلب , فنا , مقام خضر(ع) , فناء نفس(قسیم فناء روح و فناء در فناء و فناء از مطلق مغایرات) , مقام حجاب , مقام محبت , تمثیل دریا , غایت عرفان عملی , آینه در عرفان , تفسیر عرفانی داستان یأجوج و مأجوج , بت در عرفان ,

چکیده :

داستان اسکندر مقدونی و جهانگشایی او در تاریخ و سپس دگرگونی این چهرۀ خون‌خوار به چهره‌ای آرمانی، از دیرباز نظر منتقدین زیادی را به خود جلب کرده است. نظامی از این داستان برای بیان اندیشه‌های حکمت‌آمیز خویش بهره برده است. امیرخسرو دهلوی به عنوان نخستین نظیره‌پرداز از خمسه نظامی، داستان اسکندر را در آئینه اسکندری به نظم کشید. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی جنبه‌های عرفانی داستان اسکندر را با توجه به دو چهرگی این شخصیت در تاریخ و افسانه مورد بررسی قرار داده است و در نهایت این نتیجه به دست آمد که امیرخسرو دهلوی بخش‌هایی از داستان را -که ظرفیت معنایی بیشتری برای پروراندن معانی عرفانی داشته است - با تفصیل بیشتری سروده است. چنانکه چهرۀ منفی و جنگ‌طلب اسکندر در ابتدای داستان، نماد انسان مادّی است و جنگ او با خاقان مبارزۀ او با نفس است. اسکندر با گذر از منازل، به یاری سروش و خضر و الیاس -که نماد پیر راه شناس هستند به دریای معرفت می‌رسد. سفر اسکندر در خشکی و دریا -که از منطق‌الطیر عطار تأثیر پذیرفته است- هفت مرحلۀ سلوک را نشان می‌دهد. اسکندر با گذر از وادی طلب و عشق در خشکی، در سفر دریایی استغنا و معرفت را پشت سرمی‌گذارد و به وادی حیرت می‌رسد و در نهایت با هدایت سروش به ژرف‌نگری در وجود متعالی خویش، به مرحله فنا هدایت می‌شود.

صفحات :

از صفحه 181 تا 203

مشخصات اثر

عنوان :

بررسی مناسبات بین سلاطین دهلی و خلفای عباسی

نویسنده:

محسن معصومی ,سعید شیرازی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقيقات,

کلیدواژه‌های اصلی :

خلفای عباسی , ممالیک , عباسیان , تاریخ هند , سلطنت دهلی , خلجیان , تغلقیان

کلیدواژه‌های فرعی :

خلفای عباسی بغداد , خلفای عباسی قاهره , قطب الدین ایبک , ایلتتمش , سلاطین خلجی , خضرخانیه , لودی ,

چکیده :

سلاطین دهلی مانند اکثر سلاطین مسلمان، برای کسب مشروعیت، خود را وفادار به خلافت عباسی نشان می دادند. انجام اعمال نمادین چون ضرب نام خلیفه بر سکه و آوردن نام خلیفه در خطبه، به توسط اکثر سلاطین دهلی، که مذهب رسمی حکومتشان حنفی بود، این واقعیت را آشکار می سازد که این سلاطین از لحاظ نظری، خود را وفادار به دستگاه خلافت می دانسته اند و برخی از ایشان با توجه به شرایط سیاسی روزگار خود، برای برتری بر رقیبان و جلب حمایت مسلمانان شبه قاره هند که غالبا حنفی مذهب بودند، با خلفای عباسی در بغداد و قاهره رابطه برقرار کردند و از آنان منشور و اجازه سلطنت گرفتند. در این نوشتار به بررسی روابط بین سلاطین فوق با خلفای عباسی بغداد و قاهره و فراز و فرودهای این روابط و انگیزه ها و دلایل دوسویه سلاطین و خلفا در برقراری این روابط پرداخته شده است.

صفحات :

از صفحه 117 تا 134

مشخصات اثر

عنوان :

شریعت، عرفان و اخلاق در «مجنون و لیلی» امیرخسرو دهلوی

نویسنده:

جواد کبوتری ,عباس ماهیار

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

زنجان: دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان,

کلیدواژه‌های اصلی :

10. شریعت/ Šarīʿa , امیرخسرو دهلوی , مجنون و لیلی , عرفان و اخلاق

کلیدواژه‌های فرعی :

معراج پیامبر(ص) , اخلاق , اصطلاحات عرفانی , اصطلاحنامه عرفان ,

چکیده :

شناخت ویژگی هایی کاثر، تحلیل معانی، فهم مسائل ادبی و آگاهی خواننده را نسبت به میزان دانش و معلومات صاحب آن بیشتر می سازد. آثار امیر خسرو دهلوی از متون مهم ادبیات فارسی به حساب می آیند. یکی ازین آثار، «مجنون و لیلی» است که به تقلید از لیلی و مجنون نظامی سروده شده است. هر کس در نگاه اول به جنبه های عاشقانه و غنایی داستان مجنون و لیلی می اندیشد، اما با مطالعه و ورود به داستان در می یابد که امیر خسرو در حوزه تصوف، عرفان، اخلاق و نیز معارف اسلامی آگاهی کافی داشته است و این آگاهی به خوبی در آثار وی نمود پیدا کرده است، چون از هشت سالگی با شیخ نظام الدین اولیاء حشر و نشر داشته است و خود نیز فطر تیبیدار داشت، اشعار و آثار او تحت الشعاع ضمیر روشن و آگاه وی از تعالیم عالیه دین بوده است. این مقاله به بررسی نمود شریعت، عرفان واخلاق در مثنوی «مجنون و لیلی» می پردازد که شاعر از آنها بهره گرفته است.

صفحات :

از صفحه 145 تا 168

مشخصات اثر

عنوان :

تاگور و تصوف اسلامی : شماره 154 : مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی

نویسنده:

عباس کی منش

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه تهران,

کلیدواژه‌های اصلی :

تاثیر حلاج بر تاگور

کلیدواژه‌های فرعی :

وحدت , شناخت , بودایی , برهمن , اوپانیشاد , عرفان هندو , دین بودایی , شناخت , وحدت , قرآن , مرگ ارادی , تصوف اسلامی , برهما , ‌ براهمو ساماج , موت ارادی , قرآن کریم , عرفان اسلامى ,

چکیده :

در این گفتار نخست به شرح احوال و افکار و آثار تاگور پرداخته، آنگاه محیط اجتماعی او را در کارگاه پژوهش مورد بررسی قرار می دهیم و تحولات فکری مردم شبه قاره را که مایه پیدایش نحله های مختلف مذهبی و اعتقادی شده است را از نظر می گذرانیم. در این رهگذر اشارت می کنیم که تصوف اسلامی ایران به همت منصور حلاج بدان سرزمین پهناور راه یافته و در ساخت و پرداخت آیین برهمایی مؤثر آمده و به گونه ای دلپذیر طراز تعالیم آن آیین معرفت آموز گشته است و تاگور-نابغه بزرگ شرق-استغنا و وارستگی صوفیان ایرانی را چاشنی معانی رقیق و مضامین دقیق آثار خود ساخته است.

صفحات :

از صفحه 107 تا 124

مشخصات اثر

از :	{0}
پست الکترونیک :	{1}
تلفن :	{2}
دورنگار :	{3}
Aaddress :	{4}
متن :	{5}

جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ورود

ثبت نام

در تلگرام به ما بپیوندید