جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫آموزه‌هاي اسلامي با رويکردي غايت‌مدارانه نسبت به مسأله معاد، عالم آخرت را در پيوند و پيوستگي کامل با اين دنيا مي‌شمارد. بر اين اساس، در انديشه شيخ مفيد، علامه حلي و فيض کاشاني، به‌عنوان سه انديشمند مسلمان، معاد بر اساس برهان عدالت، برهان حکمت و قانون تکامل، امري ضروري به‌شمار مي‌رود. تنها از اين طريق است که انسان مي‌تواند به‌وسيله مرگ و معاد، دو مرحله ترقي و تکامل خود را به‌سوي آفريدگار طي نمايد، و در گرو اعمال اين جهاني خود، به سعادت يا شقاوت ابدي نائل شود. دلايل نقلي که اين سه انديشمند شيعي به آن‌ها استناد کرده‌اند شامل آيات قرآن و رواياتي است که هر کدام به نحوي به مسأله امکان، اثبات و ضرورت معاد پرداخته است. در اين راستا، بر اساس ديدگاه هر سه انديشمند مذکور، پس از مرگ، جهان ديگري براي بازگشت به‌سوي آفريدگار حکيم برپا خواهد شد؛ اما با اين تفاوت که از ديدگاه شيخ مفيد و فيض کاشاني، چنين بازگشتي روحاني و جسماني خواهد بود؛ بدين معنا که حقيقت و ماهيت انسان، روح مجرد از ماده است، که تعلق تدبيري به بدن دارد، و با مرگ بدن از بين نمي‌رود، بلکه سرانجام در قيامت اين روح به بدن خاکي بازگشته و با هم محشور مي‌شوند، تا نتيجه اعمال خود را ببينند. اما از نظر علامه حلي، حقيقت انسان نه روح مجرد بلکه اجزاي اصليه بدن است، که گرچه اين اجزا به‌وسيله مرگ معدوم مي‌شود، اما در رستاخيز همين اجزاي تشکيل‌دهنده حقيقت انسان، بار ديگر توسط علم، حکمت، و قدرت خداوند جمع، بازسازي و محشور مي‌شود. بنابر اين، علامه حلي فقط معتقد به معاد جسماني است، در صورتي که اعتقاد به معاد جسماني بدون معاد روحاني، بر خلاف ظاهر آيات قرآن و روايات بوده و با آن‌ها سازگاري ندارد.