جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشته سعی داریم نشان دهیم که فلسفه نیشیدا کیتارو فلسفه‌ای التقاطی است که در آن تفکر عقل‌گرای غربی از یک سو و تفکر شهودگرای شرقی از دیگر سو در هم تنیده است و فلسفه او ماهیتی دینی دارد. بنابراین، در فلسفه او فلسفه و دین قابل تفکیک از هم نیستند. خدا در نظر او موجودی متعال از جهان نیست بلکه به مثابه نیستی مطلق بنیاد واقعیت را تشکیل می‌دهد و خدا به مثابه رخدادی در درون نفس آدمی از طریق شهود درونی یافت می‌شود و نفس و خدا از یک سنخ هستند و آن نیستی مطلق است. در فلسفه دین نیشیدا خدا موجودی بیرون از عالم نیست بلکه بنیاد این عالم است. نیشیدا در کتاب تحقیقی درباب خیر تأکید دارد که دین امر فرعی در وجود و زندگی انسان نیست بلکه مهمترین جنبه وجود انسان است. نفس ما زندگی خودش را از دین می‌گیرد. به نظر وی نیاز دینی عمیق‌ترین و بزرگترین نیاز ذهن انسان است. او معتقد است که همه نیازهای ما مشتقاتی هستند که از نیاز دینی ناشی می‌شوند و رشد این نیازها حاصل بازگشت به آن{نیاز دینی} است. دین جدا از زندگی نفس یا خود وجود ندارد و نیاز دینی نیاز خود زندگی است. بنابراین، با مطالعه فلسفه دین نیشیدا به این نتیجه می‌رسیم که فلسفه دین او با ارائه تعریف خاص بودیستی از آن چالشی در برابر فلسفه دین رایج در مغرب زمین محسوب می شود.

ترجمه ماشینی : در پژوهش‌های علمی رایج بوده است که فلسفه نیشیدا کیتارو (西田哲学) را به عنوان تلاشی برای غلبه بر دوگانگی‌های مدرنیته غربی مطرح کنند. اما چیزی که در این خوانش کم اهمیت جلوه داده شده است این است که نیشیدا چگونه مفهوم دین را به گونه‌ای تفسیر می‌کند که نظریه‌های مدرنیستی دین را به چالش می‌کشد، با دلالت‌هایی که از مشکلات دوتایی سکولار-دین امروزی صحبت می‌کند. دیدگاه نیشیدا از دین، به‌عنوان شکل وجودی آگاهی، و منطق ساختاری واقعیت تاریخی، با معیارهای معرفت‌شناختی خاص خود، در تضاد با گزارش‌های نظری است که دین را در مقابل امر واقعی فرض می‌کنند – یا دین را تابع امر سکولار می‌دانند. دیدگاه فلسفی نیشیدا با تعیین دین به‌عنوان مقوله‌ای منطقی که با امر واقعی منطبق است، ابزاری برای بازاندیشی نه تنها در رابطه بین امر سکولار و دینی، بلکه برای بازاندیشی در رابطه بین غرب و سایر نقاط جهان ارائه می‌کند. زیرا اگر عقلانیت مقوله ای برتر از دین نباشد، نژادها، فرهنگ ها و قومیت هایی که از لحاظ تاریخی تابع بوده اند، در جایگاه معرفتی برابر با فلسفه و علم غرب قرار می گیرند. از این نظر، فلسفه دین نیشیدا به ما این امکان را می دهد که به طور انتقادی درباره «مسئله دین» فکر کنیم و بحثی را ارائه می دهد که می تواند برای پرداختن به برخی از مسائل مطرح شده در مطالعات پسااستعماری نیز مورد استفاده قرار گیرد.

ترجمه ماشینی : در این اثر فلسفی، من دیالکتیک نیشیدا کیتارو را در مقابل اندیشه غیردوگانه ماهایانا و فلسفه دیالکتیکی هگل، و علاوه بر این، بر حسب یک «کورولوژی کیاسماتیک» توضیح می‌دهم. آثار نیشیدا به وفور از مفاهیم فلسفی غرب، به ویژه اصطلاحات دیالکتیک هگلی استفاده می کند. نیشیدا خود به هگل اعتراف کرده است. و با این حال، از نظر محتوا، هسته تفکر نیشیدا از نظر خط فکری به بودیسم ماهایانا نزدیک به نظر می رسد که می توان آن را به سوتراهای Prajñaparamita ردیابی کرد. هدف تحقیق من این است که روشن کنم دیالکتیک نیشیدا از چه نظر وفاداری به هگل و ماهایانا دارد و از کجا با آنها فاصله دارد. به علاوه، استفاده نیشیدا از اصطلاحات هگلی تا چه اندازه برای بیان اندیشه‌اش کافی است؟ این اثر جنبه‌های متمایز تفکر نیشیدا را در قالب یک «کرولوژی کیاسماتیک» توضیح می‌دهد تا بر پیچیدگی بین‌بعدی و مکانی دیالکتیک تأکید کند. به طور خلاصه، دو دغدغه کلی کار را هدایت می‌کنند: 1) رابطه دیالکتیک نیشیدا با پیشینیانش - غیردوآلیسم ماهایانا و دیالکتیک هگلی -. و 2) وجه تمایز آن دیالکتیک به عنوان «کرولوژی کیاسماتیک». کار به این نتیجه می رسد که در حالی که نیشیدا، در تلاشش برای غلبه بر دوگانگی نئوکانتیانیسم، به دیالکتیک هگل هدایت می شود، ایده های اصلی دیالکتیک او فراتر از محدوده هگلیسم است. از این جهت دیالکتیک او از نظر روحی به ماهایانا نزدیکتر است. در حالی که نیشیدا به چنین قیاس پذیری با آموزه های کلیدی ماهایانا اذعان می کند، با این حال اندیشه او نباید به مقوله اعتقادی «اندیشه بودایی» محدود شود، هم به دلیل ماهیت التقاطی آن که عناصری را که از منابع غربی و شرقی وارد می کند و در نتیجه کار او را به عنوان شکل می دهد. یک "فلسفه جهانی"؛ و به دلیل کمک های خلاقانه آن، مانند فرمول بندی باشو و توضیح آن در اصطلاحات دیالکتیکی. چیزی که نمی توان به اندازه کافی در قالب دیالکتیک هگلی بیان کرد، کیاسمای عینی چیزی است که نیشیدا آن را «دیالکتیک مطلق» خود می نامد. علاوه بر این، بنیانگذاری آن بر ماهیت همخوانی باشو نه تنها از درک مفهوم خودشناسی هگل می گریزد، بلکه فراتر از صورت بندی های قبلی در بودیسم است.

وجوه اشتراک فراوانی در تفکر ملاصدرا و نیشیداکیتارو ژاپنی وجود دارد. هر دو نگاهی کل نگر و وحدت انگارانه به هستی دارند و معرفت شناسی و انسان شناسی آنان، خصلتی هستی شناسانه دارد. بنیاد معرفت وشناخت آدمی همان بنیاد جهان است و واقعیت از جنس آگاهی است. هردو به وحدت بین سوژه و ابژه معتقدند. واقعیت در ساحت نفس انسان به ظهور می‌رسد و آشکار می‌شود. در فرایند علم به جهان، نزد این دو فیلسوف ،یک عنصر ماورائی و متعالی تر از نفس دخالت دارد.انسان در ادراک جهان در حالت انفعال نیست بلکه نفس حضوری فعّال در این فرایند دارد. صدق و کذب وصف حالات گزاره‌ای و مفهومی/زبانی است. انسان با عمل ورزی، خویش را می‌سازد. وجوه اشتراکی هم در مبانی هستی شناختی معرفت در نزد هردو مشاهده می‌شود مانند بی تعینی و بی صورتی بنیاد نهائی هستی و نحوه ظهور و تجلی این بنیاد در موجودات متعین و کثیر و فعلیت یافته. ما در این تحقیق صرفاَ به وجوه اشتراک این دو متفکر پرداخته‌ایم و بررسی وجوه افتراقات همین مباحث را می توان موضوع پژوهشی دیگر قرار داد.

این مقاله، به دنبال نشان دادن جایگاه «خدا» در فلسفه نیشیدا کیتارو است. بدین منظور، جنبه دینی اندیشه فلسفی این فیلسوف، در قالب چهار موضوع خدا به مثابه بنیان واقعیت، عدم مطلق، عشق الهی، و دین، بررسی شده است. نیشیدا تفسیری شبه عرفانی از خدا ارائه می دهد که با تفسیر خدا بنا بر نظریه وحدت وجود بسیار شباهت دارد. او رابطه بین خدا و مخلوق را از سنخ تجلی خدا تفسیر کرده است. به نظر او، خدا بنیان واقعیت است و از این منظر، میان خدا و عالم جدایی نیست. همچنین او معتقد است که خدا، وجود نیست، بلکه عدم مطلق است - البته نه به معنایی که در فلسفه اسلامی از عدم مطلق می شناسیم - و آگاهی از این عدم، عشق به خدا و نفس خویش است. ما خدا را در باطن نفس خود شهود می کنیم و عشق الهی در ما وجود دارد.