جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫موضوع رابطه دين و سياست مدت‌هاست که در محافل علمي و غيرعلمي مطرح بوده، و مخالفان و موافقاني را پيرامون خود گردآورده است. پژوهش حاضر با روش توصيفي و تحليلي به واکاوي انديشه امام خميني( در اين زمينه پرداخته است. در بررسي رابطه دين و سياست و با تعريف اين دو اصطلاح از ديدگاه انديشمندان اسلامي و غير اسلامي مي‌توان به اين واقعيت دست يافت که به‌لحاظ دخالت هر دو مفهوم ياد شده در زندگي بشر و تأثير هرکدام در قلمرو ديگري، نمي‌توان رابطه و تعامل آن دو با يکديگر را ناديده گرفت. با وجود اين، عده‌اي هم موضوع جدايي دين از سياست را مطرح کرده‌اند. مسأله جدايي اين دو، اولين‌بار با زمينه‌سازي حکومت کليسا و آغاز رنسانس در اروپا، و در جهان اسلام با قدرت‌گرفتن معاويه در سال40 قمري مطرح گرديد و به‌تدريج در ميان نظريه‌پردازان مسلمان، رسوخ کرد. موافقان اين جدايي، به آيات قرآن متمسک شده، و يا اظهار مي‌دارند که توجه به امور تربيتي و آگاهي‌دادن به مردم بر ايجاد حکومت مقدم است. عده‌اي هم به همبستگي دين و سياست معتقدند؛ به اين معني که اسلام براي دين و دنياي انسان برنامه داشته و به تلفيق هر دو معتقد است. از نظر اين عده، شريعت و سياست دو روي يک حقيقت است. آن‌ها مبناي اعتقاد خود را بر پايه‌ي دلايل عقلي و نقلي استوار نموده‌اند. يکي از جدي‌ترين معتقدان اين نظريه امام خميني( است. ايشان پس از اثبات لزوم وجود حکومت براي نظم بخشيدن به زندگي انسان، بر اسلامي بودن حکومت تأکيد داشته و دلايلي را ـ اعم از عقلي و نقلي ـ ارائه مي‌نمايد. امام خميني( معتقد است که چون اسلام دستورات فراواني براي زندگي اجتماعي دارد، لذا بايد قوه‌اي وجود داشته باشد تا بتواند آن را در جامعه اجرا کند. و اين قوه همان ولايت فقيه، به‌عنوان يک نظام سياسي در اسلام است.

‫در اين پژوهش با رويکردي تطبيقي ديدگاه‌هاي امام خميني و محيي الدّين ابن عربي به عنوان دو عارف معاصر و سَلَف درباره انسان کامل و مؤلّفه‌هاي مهّم کمال انساني و چگونگي نيل به آن مقايسه شده و مفاهيم و مصاديق انسان کامل از منظر آنان تشريح گرديده است. نويسنده نخست به بررسي مفهوم، جايگاه و ضرورت انسان کامل در عرفان نظري پرداخته و بر لزوم بحث از انسان شناسي در تفّکر و فرهنگ اسلامي تأکيد کرده و تحقيقات گسترده عارفان مسلمان در اين زمينه را منعکس ساخته است. هدف اصلي وي در اين تحقيق بيان جايگاه و تأثير ويژه انسان کامل در نظام هستي است، که وي اين مقوله را با مقوله ولايت پيوند داده است. او در ادامه تعريف، ويژگي‌ها و جايگاه انسان کامل در نظام هستي را از منظر محيي‌الدّين ابن عربي بررسي کرده و ضرورت وجود، ادله وجود و مصاديق انسان کامل و رابطه آن با ولايت و نبوّت را از ديدگاه ابن عربي تبيين کرده است. سپس به وارسي مفهوم و مصداق انسان کامل از منظر امام خميني( پرداخته و ضرورت وجود، ادلّه وجود و مصاديق انسان کامل و همچنين ارتباط آن را با مسأله نبوّت و امامت بررسيده و پيامبران الهي و ائّمه معصومين را از منظر آنان به عنوان مصاديق اصلي انسان کامل معرّفي کرده است. تجلّي تام و کامل اسما و صفات الهي بودن انسان کامل، رابطه مشيت الهي با مشيت و اراده انسان کامل، صورت حق و عالم بودن انسان کامل و خليفه الهي بودن او روي زمين، و واسطه فيض بودن انسان کامل از منظر اين دو عارف بزرگ اسلام، مراتب خلافت و ولايت انسان کامل و حقيقت محمّدي و علوي آن از منظر ابن عربي و تشريح مفهوم اَعيان ثابته و ارتباط آن با انسان کامل، از مهم ترين مندرجات اين نوشتار محسوب مي‌شود.

‫اين پايان نامه مي‌کوشد با بياني ساده به بررسي و مقايسه عرفان شيعي و مؤلّفه‌هاي مهمّ آن از ديدگاه دو تن از متفکّران و عارفان شيعي مذهب، يعني امام خميني( و احمد محمّد حيدر پرداخته و نظريّات آنان در باره توحيد و مراتب آن، ماهيت اسماء و صفات الهي و تجلّي و ظهور آن در اولياي الهي، عوالم کلّي وجود، نسبت بين شريعت و طريقت، ويژگي‌هاي انسان کامل و خلافت الهي او را تبيين گرداند. پژوهش حاضر در سه باب تدوين شده است. در باب اول به تشريح معرفت وجود و حقيقت وجود ومراتب آن ها از منظر اين دو انديش مند بزرگ مي‌پردازد. نويسنده در ادامه با اشاره به تجلّي و ظهور اسما و صفات الهي نزدِ امام خميني و احمد محمّد حيدر، ظهور کامل اين اسما و صفات در ولي خدا را از منظر آن دو عارف بررسي مي‌کند. آن گاه به وصف عوالم وجود از آنان مي‌پردازد و مراتب و تنزّلات وجود و عوالم پنج گانه غيبي و شهودي در رابطه انسان کامل و ولي خدا با اين عوالم را بيان مي‌کند. در باب دوم به بررسي حقيقت کشف و شهود، ميزان و معيار و راه‌هاي آن از ديدگاه آنان اختصاص دارد. نسبتِ بين شريعت و طريقت، مراتب شريعت محمّدي و ارتباط وثيق آن با طريقت، حکمت الهي در تشريع شريعت، اقسام شريعت، بيان اصول کلّي ايمان در مرتبه شريعت، طريقت و حقيقت، رابطه بين نبّوت و ولايت، بيان حقيقت توحيد، عدل، نبوت، امامت و معاد (اصول کلّي ايمان) از منظر آن دو، از ديگر مباحث در باب دوم محسوب مي‌شود. در باب سوم حقيقت انسان کامل و ويژگي‌هاي او، رابطه بين صورت حقيقي انسان کامل با عالَم هستي، خلافت الهي انسان کامل و رابطه بين نبّوت، رسالت و ولايت، در عرفان اين دو انديش مند تبيين گرديده است.