جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مارتین هیدگر «دازاین» را موجودی تعریف کرده است که در میان موجودات دیگر از این خصیصه ممتاز برخوردار است که هم و غم هستی دارد و اگر پرسش هستی نقطه کانونی تاملات معرفتی اوست، ناشی از این خاستگاه و ویژگی بنیادین او است. اما کدام یک از امکانات «دازاین» بیشترین مجال و رخصت را برای مواجهه و تلاقی او با هستی فراهم می آورد؟ هیدگر این امکان را به عنوان خاص ترین امکان «دازاین»، مرگ معرفی می کند. آنچه که ما در این مقاله بر عهده گرفته ایم این است که بیان ضمنی و تلویحی هیدگر را در ترجمان هستی شناختی مرگ، به صراحت و روشنی بیان کنیم. نگارنده با رجوع به مولفه های پنج گانه مرگ در تعریفی که هیدیگر از آن به دست می دهد، وجوه هستی شناختی این مقومات را بررسی کرده است. نگاه هیدگر به مرگ، هستی شناختی و به تعبیر او اگزیستنسیال است. به باور هیدگر همه تتبعات و پرسش هایی که مرگ را از منظر زیست شناختی، روان شناختی، کلامی و انحای دیگر بررسی می کند، از حیث روش، به تحلیل اگزیستنسیال مسبوقند. این منظر برخلاف تلقی رایج از مرگ، آن را آینه هستی می سازد و با استمداد از آن به عنوان امکانی نهایی که در بطن خود نابودی هر امکان دیگری را می پرورد، راهی به هستی می گشاید. تقرب وجودی به مرگ، مرگ آگاهی را از توجه آسیب شناختی، آیینی و یا قوم شناختی به مرگ ممتاز می کند. کوش برای نشان دادن تفصیلی مضامین هستی شناختی عناصر مرگ در بیان هیدگر و مقایسه آن با باورهای «تصلب یافته» موجود بین و به تعبیر هیدیگر انتیک، مرادی است که این جستار در پی آن است.

این مقاله درصدد توضیح پاره ای از کلی ترین ویژگی های تفسیر هستی شناختی هایدگر از نقد عقل محض کانت است. این تفسیر، کاملا در تعارض با همه تفسیرهای معرفت شناختی رایج از این اثر عظیم فلسفی دوران جدید تاریخ تفکر غربی است. نگاهی کلی به شاخصه ها و تمایزات این دو گونه تفسیر از کانت ما را هم در فهم فلسفه کانت و هم در فهم اندیشه های هایدگر یاری می رساند.

هدف مقالۀ حاضر بررسی مقایسۀ نگرش کلیِ هیدگر و ملا صدرا، در باب «معنای متافیزیک» است که جایگاه اساسی‌ای در هر دو فلسفۀ مورد نظر دارد. در سیر تحلیل این مقاله یافتیم که نزد این دو فیلسوف، این معنا و منظور در دو جهان متفاوت قرار می گیرد. باید دید که هم جهت‌یابی و هم جهان‌بینی(weltanschauung) صدرا و هیدگر در دو زمینۀ خاصّ شکل گرفته است. یافتۀ هیدگر این است که هستی انسان (بعد از آنکه دازین را یافته باشیم و معنای آن را درک کردیم) متناهی است و پس از مرگ دیگر امری باقی نمی ماند. یعنی در این سیستم خاص که مربوط است به وضعیت وجودی انسان، جایی فراتر از هستی حاضر او وجود ندارد. وقتی انسان در «درون» خود می نگرد آنجا فقط دازین را می‌بیند نه عرش الرحمن و نه ملک خدا (Kingdom of God). از سوی دیگر، مفاهیمی مانند استکمال نفس (مربوط به بحث مبدا و معاد)، تشبّه به خدا (theosis)، تهذیب نفس (catharsis)، مراتب وجود و لا نهایت برای صدرا کلیدی است و دارای حقیقت جدی می باشد. با این حال، لازمۀ بحث های فوق این نیست که بگوییم بین این دو فیلسوف وجوه اشتراکی وجود ندارد. حق آن است که با وجود تفاوت اساسی در مورد معنای متافیزیک، شباهت زیادی دربارۀ "نکات جزیی" در درون فلسفۀ آنها می‌توان یافت. منتها بر اساس تحلیل حاضر، نتیجۀ بحث این می شود که «نگرش کلی» صدرا تقریبا ضد هیدگر است.

نیچه تاریخ متافیزیک غرب را به منزلة «تاریخ بسط نیهیلیسم» می‌پنداشت و معتقد بود متافیزیک غربی در بسط تاریخی خودش به «نیهیلیسم» و «بی­معنایی» منتهی شده است. هایدگر نیز با پذیرش این تفسیر، تاریخ متافیزیک غرب را «‌تاریخ بسط سوبژکتیویسم» می‌دانست. سوبژکتیویسمی که به تعبیر هایدگر به «غفلت از وجود» منتهی شده است. در تفکر هایدگر، «سوبژکتیویسم» و «غفلت از وجود»، دو مفهومی هستند که می­توانند مساوق تلقی شوند. این مقاله در صدد است تا بر اساس تفسیر نیچه از تاریخ متافیزیک به منزله تاریخ بسط نیهیلیسم و تفسیر هایدگر از تاریخ متافیزیک به منزله تاریخ بسط سوبژکتیویسم نشان دهد که امکان یا عدم امکان تفکر معنوی دربارۀ جهان -که وجود، مرکز بنیادین و معنابخش آن است- مبتنی بر امکان یا عدم امکان گسست از سوبژکتیویسم متافیزیکی است.

این فراداده دربرگیرنده شماره 23 مجله تبیّن است و حاوی مقالاتی است درباره فکر و فرهنگ و فلسفه که گاه تلاش می کند برخی مشکلات جوامع عربی همچون مشکل هویت را در ظل تامل در فلسفه های جدید غرب حل کند. این شماره همچنین به شرح و بسط اندیشه های برخی فیلسوفان غربی همچون پوپر و هایدگر اختصاص دارد. برای اطلاع از محتویات این شماره می توانید به فایل ضمیمه دوم این فراداده با عنوان المحتویات رجوع کنید.

جامعۀ امروز جهانی که طعم تلخ دوری از معنویت و عرفان را در چند قرن گذشته احساس کرده، عطش وافری به طرح اندیه های افرادی عارف و اندیشمند از قبیل سیدحیدر آملی دارد. بشریتی که تحت تاثیر آموزه های مدرنیته و جایگزین کردن عقلانیت ابزاری در خدمت غریزه، از عقل اصیل که موهبت الهی است محروم شد و به تبع آن، اخلاق و معنویت را در یک میزان بسیار وسیعی از دست داد تا جایی که به تعبیرمارتین هایدگر "بزرگترین مشکل بشریت امروز گریز از تفکرست و مشکل تر از آن، این است که او خود را متفکر نیز می داند".

فاقد چکیده

فاقد چکیده