جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث بر سر تبيين دقيق و صحيح از اسلام حقيقي سال‌هاست كه مورد توجه انديشمندان قرار گرفته و بسياري نيز در اين موضوع به تحقيقات و ارايه نظريات مختلف پرداخت ه‌اند. اما يكي از مهم‌ترين وجوه اين بحث موضوع رابطه يا تقابل اسلام و غرب است كه بحث اسلام حقيقي و خوانش نوين از پيام الهي مورد‌توجه قرار گرفته است. لذا براي شناخت و تبيين گستره رابطه اسلام و غرب بايد مباني فكري آن را در مسائل مختلفي مانند: معرفت‌شناسي، فلسفه، علم و معرفت قدسي، سنت و اديان به صورت يك پروژه فكري واحد مد نظر داشت. چرا كه همه مسائل معرفتي را جزء جزءنمي‌توان نگريست بلكه آنها در يك ساختار و يك ساحت مد نظر قرار مي‌گيرد.

او در کتاب هرطقات خود اذعان می‌کند: «بهره‌گیری اندیشمندان در جهان عرب از اندیشه اندیشمندان غربی با خطاهای فاحشی همراه است. از این رو به ترجمه متون متفکران چون هگل، ‌مارکس، ‌سارتر و فروید روی آوردم.» در کنار این دو عرصه، ‌طرابیشی از منظر آموزه‌ای فروید به خوانش رمان‌های عربی و نقد ادبی روی آورد.

نقد، ‌فرایندی سازنده در عرصه علم و دانش است. این رویکرد در قامت کنش کارکردی، باید به پدیده‌ای نهادینه تبدیل شود تا جامعه از چشم‌انداز نقد سازنده، ‌عیب‌ها و خطاها را اصلاح و در مسیر تکامل گام بردارد. از این رو منتقدان هر عرصه از دانش را باید گرامی داشت و در راستای فهم و خوانش نقدهای آنان توجه ویژه نمود در این میان جورج طرابیشی، ‌ اندیشمند، ‌منتقد، ‌مترجم و منتقد ادبی تأثیرگذار در جهان عرب را باید با توجه به این چشم‌انداز مورد توجه قرار داد.

آنچه از آخرین یادداشت‌ها و مصاحبه‌ها قابل فهم است، وی در خصوص رنسانس عربی بسیار ناامید بود و آن را در دسترس و یا حتی قابل تحقق در آینده نزدیک نیز نمی‌دید. از سوی دیگر پیرامون بهار عربی و فضایی که ممکن است بعد از بهار عربی در اغلب کشورها فراهم شود، ابتدا خیلی امیدوار بود اما به مرور زمان، خصوصا بعد از حوادث مصر و سوریه، نسبت به آن بهار، بدبین شد.

دیرزمانی است که شبهه­ محدودیت رسالت پیامبر اکرم(ص) به مکان یا زمانی خاص از سوی برخی از متفکران طرح گردیده است؛ این در حالی است که اکثریت قریب به‌اتفاق دانشمندان علوم اسلامی بر جهانی بودن دین اسلام و عدم اختصاص آن به جغرافیا و جامعه‌ای محدود اتفاق‌نظر دارند. جرج طرابیشی، اندیشمند مسیحی سوری از جمله متأخرانی است که نظریه عدم جهان‌شمولی رسالت پیامبر اسلام(ص) را در بخشی از کتاب «من اسلام القرآن الی اسلام الحدیث» منتشر نموده است. وی با استناد به برخی آیات قرآن و شواهد تاریخی، رسالت پیامبر اسلام(ص) را محدود به جغرافیای جزیرة‌العرب و منحصر به عرب‌زبانان این منطقه می­داند. کانون توجه طرابیشی ظهور آیاتی از قرآن کریم است که ­­طبق ادعای وی، دعوت پیامبر اسلام(ص) را محدود به شهر مکه و سرزمین­های پیرامون آن، و نیز مختص عرب‌زبانان معرفی می­نماید. او با ترجیح معنای غیرمشهور از واژه «امّی» و نیز با ارائه برخی شواهد تاریخی سعی در تقویت دیدگاه خود دارد. در این مقاله پس از تبیین ادله طرابیشی به ارزیابی و نقد آن پرداخته شده است. به عقیده نگارنده عدم جامع‌نگری آیات قرآن و فهم ناقص و نادرست از مفاد و مدلول­ های آیات ارائه شده، عدم بررسی همه روایات وارده در این موضوع و اکتفا به یک روایت خاص، نادیده انگاری شواهد تاریخی و تمسک به موارد خاص و مشکوک، و تأویل و تحلیل­ های غیردقیق، مهم‌ترین اشکالات طرابیشی در اقامه ادله­ی نظریه عدم جهان‌شمولی اسلام است.