جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با مطالعه نظام هنرها در آرای دلوز معیار نگریستن به نسبت هنرها مشخص می‌شود. همچنین با نگاهی به آن معیار، تفاوت درجه هنرها بر اساس کارماده‌شان آشکار می‌گردد. بدین ترتیب، با تمرکز بر آرای دلوز این پرسش‌ها مطرح است: چگونه این فیلسوف بر اساس معیاری چون ریتورنلّو به رمان و نقاشی از منظر مسائل مشترکی می‌نگرد؟. چگونه این مسائل با مباحث هستی‌شناسی او متناظر می‌شوند؟. با روش توصیفی-تحلیلی و مطالعه متمرکز برخی آثار او، می‌توان گفت ریتورنلّو گرچه اصطلاحی موسیقایی است وجوه آن در رمان و نقاشی تحلیل شدنی است. رمان و نقاشی اصیل ریتورنلّو می‌سازد. ریتورنلّو چند وجه مثل ملودی، موتیف-کنترپوآن و تم-تغییراتِ هارمونیک دارد. این چند وجه چون نقاطی تکاملی نیستند، بلکه وجوهی از پدیده‌ای واحد هستند. ارتباط شخصیت‌ها و فیگورها در رمان و نقاشی بر اساس ارتعاش، ملودی تک‌آوا می‌سازد. شخصیت‌ها و فیگورها به صورت بیرونی و درونی بامنظره و حیوان نسبت می‌یابند، بر اساس درکمایه و حالمایه ملودی‌های چندآوا یا کنترپوآن‌های قلمرویی و شخصیت ریتمیک می‌سازند. بر بنیادِ شدت ناب، تغییرات هارمونیک را از سرمی‌گذارند و به شدتِ (توان) بی‌نهایت و بی‌نهایت شدت گشوده می‌شوند. بسیاری از مسائل استتیک دلوز مانند درکمایه، حالمایه، احساس ناب، که قلمروسازی، قلمروزدایی و بازقلمروگذاری را در عرصه هنرها رقم می‌زنند به‌عنوان مبنای توضیح ریتورنلّو با شیوه زیستن یا فرم زندگی هستنده‌ها متناظرند.

نیچه شرط تحقق فرااِنسان را مرگ انسان می‌داند و از آن با تعابیری نظیر ویرانگری کنشگرانۀ خود یا انسانی که می‌خواهد خود را نابود و ویران کند صحبت می‌کند. مرگ انسان به‌منزلۀ شرط آفرینش فرااِنسان مدنظر است. مسئلۀ این مقاله ارائۀ این مسئلۀ نیچه‌ای با بیانی سیاسی است؛ با هدف تبیین سوژۀ سیاسی در اندیشۀ ژیل دلوز. محوریت بحث نیز با کتاب نیچه و فلسفه است. در ابتدا از مفهوم مرگ انسان یا به‌تعبیر دیگر، از مفهوم ویرانگریِ کنشگرانۀ خود، قرائتی سیاسی ارائه خواهد شد؛ درنتیجۀ این قرائت، بُعد سلبی سوژۀ سیاسی قابل‌درک می‌شود. در ادامه، برای درک بُعد ایجابی به مفهوم نیچه‌ایِ ساعت نیمروز یا استحاله رجوع خواهد شد و در اینجا نه‌تنها بُعد ایجابی که رابطۀ این بُعد با بُعد سلبی نیز آشکار می‌شود. یعنی سوژۀ موردنظر در تمامیتش تبیین می‌شود. در این مسیر، به آری‌گویی به‌عنوان بنیان این اندیشه می‌رسیم؛ اما آری‌گوییِ مسلّح به نه‌گویی. این ویژگیِ کلیدی سوژۀ سیاسی موردنظر است؛ سوژۀ آری‌گویی که نه‌گویی می‌داند، یعنی سوژۀ ستیزه‌جو. پس از تبیینِ تکوین این سوژه به‌منظور برجسته‌کردن ویژگی منحصربه‌فرد و درخورِتوجهش دربرابر دو سنخ سوژه قرار داده خواهد شد. از سویی، دربرابر سوژۀ انقلابی مرسوم قرار می‌گیرد که سوژۀ نه‌گویی است که آری‌گویی نمی‌داند. از دیگر سو، دربرابر سوژۀ محافظه‌کار قرار می‌گیرد؛ سوژۀ آری‌گویی که نه‌گویی نمی‌داند.

هدف این مقاله ایجاد پیوند میان هستی‌شناسی و فرم‌های موسیقایی است. برای رسیدن به این هدف، هستی‌شناسی بنیادین هایدگر در برابر هستی‌شناسی تفاوت دلوز قرار گرفته تا بتوان از امکانات این تقابل استفاده کرد. در این مقاله با روش توصیفی_ تحلیلی و رویکرد تطبیقی تلاش شده دو نوع هستی‌شناسی بنیادین هایدگر و هستی‌شناسی تفاوتِ دلوز را با تطبیق بر دو فرم موسیقیایی توضیح دهیم: یکی فوگ و دیگری ریتورنلو. بدین‌ترتیب جهان هایدگر فوگی است که با وجود تمام تنوع‌های اجرای یک سوژه اصلی موسیقیایی (یا یک صدای واحد)، همان را عرضه می‌کند. هستی در این نگرش همگون و بی‌تکوین است. ‌تفاوت در این طرز تلقی پدیده درجه دوم نسبت به هستی در نظر گرفته می‌شود. در این هستی‌شناسی و مفاهیم وابسته به آن، تجارب دیگری شدن، جنبش سوژه‌ای، سوژه‌شدن با توجه به قلمروزدایی، امکان مشارکت فعال افراد در سرنوشت همگانی، امکان تغییر و اصلاح شیوه زندگی افراد با محدودیت روبرو می‌شود. جهان دلوزی با توسل به ریتم و فرم موسیقایی ریتورنلو متفاوت‌ترین افراد را در هستی‌شناسی‌اش، گِردِ هم می‌آورد. طوری‌که در عین حال که آنها با هم هماهنگ‌ می‌شوند، تفاوت‌های تنالیته‌ای‌شان حفظ می‌گردد. هستی همان تفاوت است. در هستی‌شناسی دلوز با امکان قلمروگریزی راه را بر جنبش سوژه‌ای بازست. جنبش سوژه‌ای در ‌جامعه مبتنی بر ریتم و ریتورنلو تغییراتی در فرد و مناسبات اجتماعی ایجاد می‌کند که می‌توان در آن انتظار مشارکت فعال برای تعیین سرنوشت همگانی افراد را داشت. سوژه شدن‌ها معطوف به تغییر روابط اجتماعی و اصلاح اختلالات اجتماعی است.‌ مشروط به این جامعه‌ای ایجاد می‌شود که افراد در آن، می‌توانند شیوه زندگی خودشان را اصلاح کنند. نتایج این خوانش و پیوند، کارکرد متفاوت اجتماعی هستی‌شناسی دو متفکر را نشان می‌دهد.