جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«زمان» در فهم هستی و مسائل گوناگون فلسفی نقشی درخورتوجه دارد؛ ازهمین رو، در طول تاریخ همواره فیلسوفان بدان اهتمام داشته و جایگاهی متفاوت برای آن درنظر گرفته اند؛ تا جایی که در میان فلاسفه برخی آن را واجب الوجود می دانند و برخی دیگر آن را مفهوم ذهنی محض قلمداد می کنند. این پژوهش گزارش مختصری از هستی و چیستی زمان از دیدگاه ابن سینا، به دست می دهد. در بخش نخست، به این مسئله کلیدی می پردازیم که آیا می توان «زمان» را در عالم خارج بی اعتبار دانست، یا «زمان» مفهومی ذهن بنیاد است که بهره ای از حقیقت و عینیت ندارد؟ همچنین، بیان می شود که ابن سینا «زمان» را به مثابه موجودی عینی و حقیقی در تفکر فلسفی خود می پذیرد و برای اثبات این مدعا از دو برهان «طبیعیون» و «الهیون» مدد می جوید. سپس به بررسی کارکرد این براهین می پردازیم. در بخش دوم، چیستی و ماهیت «زمان» از نظر ابن سینا بررسی شده، با اشاره به روندی که از تعاریف و ویژگی های مزبور، در آثار ابن سینا به دست می آید، بیان می شود که ماهیت زمان در فلسفه او عبارت است از مقدار حرکت از آن حیث که اجزای متقدم و متاخر غیرقابل جمع دارد. در بخش سوم نیز به تبیین نحوه حرکت در زمان و مسئله قدم آن می پردازیم و بیان می شود که حرکت حافظ زمان مستمر و بلاانقطاع است و از این نظر زمان مبدا و پایان ندارد.

این تحقیق به منظور رسیدن به تصویری کلی از رابطه خداوند متعال با جهان هستی انجام شده است. بر اساس نظر ابن سینا و در نهایت مقایسه آن با مطالب برآمده از روایات شیعه در تبیین این رابطه انجام شده است. در واقع اگر بسیاری از مباحث فلسفه اسلامی به صورت مرتبط با مباحث دیگر در نظر گرفته شود، به نوعی تبیین کننده موضوع این تحقیق است. در مجموع در این مقاله بعد از بررسی مجموعه دیدگاه های ابن سینا و نیز مجموعه روایات و مقایسه جهان بینی عقلی با جهان بینی برآمده از روایات به این نکته رسیدیم که برخی از محورهای جهان بینی عقلی ابن سینا با آنچه در روایات آمده است، همسویی ندارد که البته این مسئله در فلاسفه پسین تا حدی حل شده و نوعی همگرایی بین جهان بینی برآمده از عقل و جهان بینی برآمده از روایات در فلاسفه پسین رخ داده است.

همان اندازه که تصدیق به وجود «اراده»، در انسان امری بدیهی و وجدانی است، شناخت معنا و حقیقت «اراده» امری پیچیده و مشکل است. به همین دلیل علی رغم وحدت نظر متفکران در وجود اراده، در تفسیر و بیان ماهیت کلی آن اختلاف نظر وجود دارد. برخی از فیلسوفان اسلامی «اراده» را از کیفیات نفسانی می دانند و ضد آن را «کراهت» می دانند. ابن سینا معتقد است اراده کردن یک چیز به معنای تصور آن چیز است و در واقع ایشان اراده را به عنوان مبداء فعل می داند و معتقد است که تصور در متصور، میلی را برای انجام فعل بر می انگیزاند. مرحوم صدرای شیرازی معتقد است که اراده «شوق شدید به کسب مراد و جزء اخیر علت تامه است». علامه طباطبایی اراده را کیف نفسانی می داند اما متفاوت با کیفیاتی مثل علم و شوق، و معتقد است که اراده با فعل معیت داشته و قبل و بعد از آن، نمی تواند وجود داشته باشد. مرحوم امام خمینی اراده را فعلی از افعال نفس می دانند. اراده خود پدیده ای است که علت می طلبد، ملاصدرا علت «اراده» را، اراده و یا طبیعت انسان نمی داند چون در این صورت منجر به تسلسل می شود، همچنانکه ابن سینا می گوید: «نفس مضطری است در هیات مختار». از این جهت، برخی به این نکته تصریح کرده اند که علت «اراده» عوامل بیرونی است.

شرح کتاب شریف منطق مظفر توسط عمار ساعدی که در سه جلد تنظیم شده است. در این کتاب سعی شده است که منطق علامه مظفر با بیانی شیوا و روان توضیح داده شود تا مخاطب با سختی کمتری در فهم متن منطق مظفر داشته باشد.

کتاب حاضر جلد دوم از شرح حاشیه ملاعبدالله که توسط محمدعلی الرحیمی به رشته تحریر درآمده است و درباره منطق می باشد. حاشیه ملاعبدالله یکی از بهترین حاشیه های منطق می باشد. برای آسان تر شدن فهم حواشی ملاعبدالله این مجموعه سه جلدی تالیف شده است تا کلمات و مطالب حواشی ملاعبدالله به شرح گذاشته شود تا هر چه بهتر منطق فهمیده شود.

کتاب حاضر جلد سوم از شرح حاشیه ملاعبدالله که توسط محمدعلی الرحیمی به رشته تحریر درآمده است و درباره منطق می باشد. حاشیه ملاعبدالله یکی از بهترین حاشیه های منطق می باشد. برای آسان تر شدن فهم حواشی ملاعبدالله این مجموعه سه جلدی تالیف شده است تا کلمات و مطالب حواشی ملاعبدالله به شرح گذاشته شود تا هر چه بهتر منطق فهمیده شود.

در اعصار طلایی تمدن اسلامی، در مواجهۀ مسلمانان با علوم یونانی، گونه ای معرفت اسلامی به وجود آمد. یکی از موضوعاتی که امروزه، در زمینۀ علوم انسانی غربی و اسلامی سازی علم، اهمیت فوق العاده ای دارد، بازخوانی این تجربه و چگونگی پیدایش معرفت اسلامی است. در پاسخ به این پرسش که «علم اسلامی چگونه ممکن است؟» رجوع به این پیشینه به رهیافتی نو می انجامد. یکی از تجربه های ماندگار و وفق مسلمانان که تا به امروز نیز، به عنوان سنتی دیرپا تداوم یافته، فلسفه اسلامی است. از سوی دیگر، می توان ابن سینا را چهرۀ برجسته و فلسفی تمدن اسلامی در قرون طلایی تمدن مسلمانان دانست. مروری بر نظام فلسفی او می تواند تحول دریافت مسلمانان از فلسفه یونانی و نوآوری ایشان را در این فلسفه نشان دهد. در نظام فلسفی ابن سینا، از سویی با مفاهیم جدید و از سوی دیگر، با تغییر در معنای مفاهیم سنتی مواجه ایم که خود، نشانۀ ظهور پارادایمی جدید است. علت فاعلی، به عنوان علت ایجادی، حدوث ذاتی به عنوان مناط احتیاج به علت و نیز تفکیک میان وجود و ماهیت در ممکنات، از جمله مفاهیم کلیدی در نظام حکمت اوست. این مفاهیم در قیاس با فلسفه ارسطو، مفاهیمی جدید به شمار می رود. در این مقاله، برخی مفاهیم جدید در نظام حکمت سینوی را مرور می کنیم؛ سپس نشان خواهیم داد که ابن سینا با شناخت فلسفۀ یونانی کوشیده است نظام حکمی جدیدی بنیان نهد. این نظام جدید، ریشه در باورهای دینی دارد و جعل مفاهیم و تصرف در مفاهیم سنتی، بدون وجود نگاهی دینی میسر نبوده است. درواقع، این سینا مادۀ تفلسف خویش را از عالم یونانی اخذ می کند؛ وی با نبوغ خاص خویش، فلسفۀ یونانی را در بستر آموزه های دینی بازتفسیر کرده و به آن، صورتی دینی می بخشد که از آن، به فلسفۀ اسلامی تعبیر می کنند.

به مباحث سیاسی مطرح شده در نوشته های ابن سینا می توان از جهات مختلفی نظر کرد و متناسب با رویکرد روشی، نتایج احیاناٌ متفاوتی گرفت. نوشتار حاضر از منظر ویژه یی به طرح بحث درباره ی برخی وجوه سیاسی فلسفه ابن سینا می پردازد. تلاش ما بر اینست که جایگاه شیخ الرئیس را در تاریخ فلسفه ی سیاسی اسلامی برجسته کنیم و در این کار بیشتر بحث تخیل مورد توجه ما بوده است. طرح تدوین “فلسفه نبوی” با فارابی، که بویژه در کتاب اندیشه های اهل مدینه فاضله کوشیده بود با گسترش کارکردهای قوه ی متخیله، به توضیح پدیده ی نبوت و نسبت آن با فلسفه و سیاست بپردازد، آغاز گشت. اندیشه ی ابن سینا را باید در چارچوب طرحی نگریست که فارابی پی افکند و پس از ابن سینا نیز به طور خاص، شهاب الدین سهروردی با تدوین حکمت اشراقی آن را پیش برد. نقش ابن سینا در این میان؛ به عنوان فیلسوفی که تأملات فارابی را گسترش بخشید و به طرح دو مبحث مهم “حدس” و “تخیل نفوس فلکی” پرداخت، قابل تأمل است. بدینسان او راهی را گشود که دو سده بعد به تدوین نظام حکمت اشراقی، که عالم خیال از مفاهیم اساسی آن بود منجر گشت.

همواره بحث از چیستی وحی از منظرهای گوناگون بحثی جذاب بوده است. در این میان، جسارت حکیمان در ورود به این عرصه و دست اندازی به فهم ابعاد و اضلاعِ وحی ستودنی است. فلاسفه، با طرح این بحث، گام مؤثّری در راه تلفیق دین و فلسفه و تحلیل فلسفی آموزه های دینی برداشتند. ملّاصدرا وحی را نوری میداند که طوری ورای طور سایر مدرَکات دارد. وی فاعل وحی را خدا و البته حامل آن را نبی میداند که افزون بر کمال سه قوّة عاقله، متخیّله، و حاسّه، از جانب خدا نیز مأموریت یافته است و از رهگذرِ وحدت با عقل فعّال، به درک معارف ملکوت میرسد. وحی در اندیشه وی، گزاره ای و زبانی بوده که از طریق تنزّل در مراتب وجودی عالم و انشای نفسانیِ نبی، رقم خورده و دارای مراتب عقلانی، مثالی، و حسّی میگردد.مهم ترین دستاورد این مقاله آن است که زبانی بودن وحی در نظریه ملّاصدرا، سازوکار لازم را مییابد. در نگاه نهایی، میتوان ادّعا نمود که پاره های مثبتِ نظریه وحی فلسفی میتواند در تکمیل و غنای وحی شناسی قرآنی، به ویژه در مباحثی همچون تمثّل و دیداری و شنیداری شدن وحی، ما را مدد رساند و عدم اعتنا به این دیدگاه، چالش های جدّیِ فرارویِ وحی را بی پاسخ میگذارد.