جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روش و شیوه امام باقر؟ع؟ همانند دیگر حضرات معصوم؟عهم؟ در الگوسازی قولی و فعلی شیعیان نقش اساسی دارد. به نظر می‌رسد با تحلیل احتجاجات ایشان در حدیثی از باب الحجه اصول کافی بر اساس نظریه‌های زبان شناسی، بتوان به بینش‌های جدیدی دست یافت. این نوشتار طبق نظریه کنش گفتار جان سرل می‌باشد. این نظریه در تکوین تحلیل گفتمان نقش ویژه‌ای داشته است. از دیدگاه جان سرل کنش گفتاری به بخش‌های اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می‌شود. بررسی نشان می‌دهد که در احتجاجات امام باقر؟ع؟ کنش اظهاری بیش از دیگر کنش هاست و کنش‌های دیگر به مراتب خیلی کمتر به کار رفته است. به عبارتی متن حدیث ابتدا در بیان واقعیت و سپس ترغیب حضرت برای تشویق مخاطب در امر حجت الهی و اعلام شرایط پذیرش یا عدم پذیرش امر امامت بیشترین کاربرد را داشته است. تطابق بافت موقعیتی حدیث با انواع کنش‌های به کار رفته در متن، قدرت بالای مخاطب شناسی و درک عمیق آن بزرگوار از بافت موقعیتی را نشان می‌دهد، چرا که گفتار امام، درحقیقت واکنش ایشان در برابر انحراف جامعه اسلامی در امر حجت الهی و سیاستهای غلط و سودجویانه حکومت اموی است. شیوه استفاده در این تحقیق توصیفی، تحلیلی به صورت تحلیل محتوا (گفتمان) است. واحد تحلیل، جمله قرار گرفته است و ابزار تحقیق کتابخانه‌ای می‌باشد.

ترجمه ماشینی : از دیدگاه تاریخ ایده‌ها، این کتاب بسیار افلاطونی است. هر گونه درک از وجود موجودات به عنوان یک مصوبه در غیاب آن می درخشد. می گویند اگر کسی که بار خودش است یک احمق مشتری داشته باشد، نویسنده ای که ویراستار خودش است نقص های ارتباطی او را پرورش می دهد. در مورد این کتاب، که پیش‌بینی می‌شد در دسامبر 2016 از مطبوعات مرده بود، تمایل شدید به کلمات اختصاری (W, H, DMS - که گاهی با اشتباه تایپی به DSM, TPS تغییر می‌کرد) و منابع غیردوستانه و توسعه‌نشده به‌عمد به‌منظور منصرف کردن به‌نظر می‌رسد. خوانندگان دوستانه با این وجود، این مقاله ممکن است چیزی مهم را در خود داشته باشد، شاید راهی برای افلاطونی ها برای غلبه بر محدودیت های شناخته شده خود، رفتاری که خود افلاطون در «کشتی که در سوفیست» مرتکب می شود از خود نشان می دهد. با این حال، این داور نمی تواند آن را مشخص کند، زیرا نویسنده اهمیتی به اشاره به آن ندارد. شاید این اطلاعیه کوتاه به اندازه کافی جذاب باشد که دیگران نیز آن را امتحان کنند. کلمات خود نویسنده («پیشگفتار») به شرح زیر است: "این مجموعه مقالات در 10 سال گذشته نوشته شده است و مهمترین و طولانی ترین آنها در سال گذشته است. همچنین آنها را ویرایش کرده ام تا آنها را به روز کنم (2016). صفحه کپی رایت دارای تاریخ اولین چاپ و جدید است. نسخه‌ها در آنجا یادداشت می‌شوند، همانطور که من مقالات قدیمی را ویرایش می‌کنم یا مقالات جدید اضافه می‌کنم. همه مقاله‌ها درباره رفتار انسان هستند (همانطور که همه مقاله‌های هر کسی در مورد هر چیزی است)، و به همین ترتیب در مورد محدودیت‌های داشتن نسب اخیر میمون (8 میلیون سال یا بیشتر). کمتر بسته به دیدگاه) و کلمات و اعمال آشکار در چارچوب روانشناسی ذاتی ما همانطور که در جدول نیت ارائه شده است. همانطور که ریچارد لیکی تکامل گرا معروف می گوید، مهم است که به خاطر داشته باشیم نه اینکه ما از میمون ها تکامل یافته ایم، بلکه در هر راه مهم، ما میمون هستیم. اگر در مدرسه به همه درک واقعی از این (یعنی بوم شناسی و روانشناسی انسانی) داده می شد، شاید تمدن فرصتی پیدا می کرد. به نظر من، این مقالات و بررسی ها دارای عناصر جدید و بسیار مفید بسیاری هستند، به این دلیل که از نسخه شخصی من از دیدگاه سیستمی دوگانه اخیراً (حدود دهه 1980) که از مغز و رفتار ما توسعه یافته است، استفاده می کنند تا یک سیستم منطقی از عقلانیت (شخصیت، روانشناسی، ذهن، زبان، رفتار، اندیشه، استدلال، واقعیت و غیره) که به شدت در علوم رفتاری (روانشناسی، فلسفه، ادبیات، سیاست، انسان شناسی، تاریخ، اقتصاد، جامعه شناسی و غیره) کمبود دارد. فلسفه حول محور دو نویسنده ای است که من مهمترین آنها را یافته ام، لودویگ ویتگنشتاین و جان سرل، که ایده های آنها را در چارچوب سیستم دوگانه (دو نظام فکری) ترکیب کرده و گسترش می دهم که در تحقیقات اخیر تفکر و استدلال بسیار مفید است. همانطور که اشاره کردم، از نظر من اساساً همپوشانی کاملی بین فلسفه، به معنای دقیق سؤالات پایداری که مربوط به رشته دانشگاهی است، و روانشناسی توصیفی تفکر (رفتار) درجه بالاتر وجود دارد. هنگامی که شخص بینش ویتگنشتاین را درک کرد که فقط این موضوع وجود دارد که چگونه بازی زبانی باید انجام شود، شرایط رضایت را تعیین می کند (چه چیزی یک جمله را درست یا راضی می کند و غیره) و این پایان بحث است. حالا که فکر می‌کنم فهمیدم بازی‌ها چگونه کار می‌کنند، بیشتر علاقه‌ام به فلسفه را از دست داده‌ام، که البته ویتگنشتاین می‌گوید که باید باشد. اما از آنجایی که آنها نتیجه روانشناسی فطری ما هستند، یا به قول ویتگنشتاین، به دلیل عدم تیزبینی زبان، مشکلات در تمام گفتمان بشری وجود دارد، بنابراین نیاز بی پایان به تحلیل فلسفی، نه تنها در علوم انسانی وجود دارد. از فلسفه، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، علوم سیاسی، روان‌شناسی، تاریخ، ادبیات، دین و غیره، اما در «علوم سخت» فیزیک، ریاضیات و زیست‌شناسی. این امری جهانی است که سؤالات بازی زبانی را با سؤالات علمی واقعی در مورد اینکه حقایق تجربی چیست مخلوط کنید. علم گرایی همیشه وجود دارد و استاد آن را از مدت ها قبل پیش روی ما گذاشته است، یعنی ویتگنشتاین (از این پس W) اصولاً با کتاب های آبی و قهوه ای در اوایل دهه 1930 شروع شده است. با این وجود، درک واقعی از کار ویتگنشتاین، و در نتیجه نحوه عملکرد روانشناسی ما، در دهه دوم قرن بیست و یکم، به ویژه به دلیل P.M.S، در حال گسترش است. هکر (از این پس H) و دانیله مویال-شاروک (از این پس DMS)، و همچنین به بسیاری دیگر که برخی از برجسته‌ترین آنها را در مقالات ذکر می‌کنم. وقتی چند سال پیش "درباره یقین" را خواندم، در یک بررسی آمازون آن را به عنوان سنگ پایه فلسفه و روانشناسی و اساسی ترین سند برای درک رفتار توصیف کردم، و تقریباً در همان زمان DMS در حال نوشتن مقالاتی بود و اشاره می کرد که این مشکل را حل کرده است. مشکل معرفت شناختی هزاران ساله که چگونه می توانیم هر چیزی را به طور قطع بدانیم. من متوجه شدم که W اولین کسی بود که آنچه را که اکنون به عنوان دو سیستم یا سیستم فکری دوگانه توصیف می شود درک کرد و یک اصطلاح سیستم دوگانه (S1 و S2) ایجاد کردم که به نظرم در توصیف رفتار بسیار قدرتمند است.

با عنایت به اینکه کاربست نظریه‌های جدید زبان‌شناسی در تحلیل متون دینی، افق‌های جدیدی را در برابر پژوهشگران هر دو حوزه قرار می‌دهد، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی، بر اساس نظریه جان سرل، کنش‌های گفتاری را در داستان حضرت یوسف(ع)، مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. نتایج، نشان از آن دارد که نظریه مذکور می‌تواند لایه-های عمیق‌تری از آیات قرآن کریم را آشکار سازد و از گزاره‌ها و اسلوب‌های شایع در قرآن با توجّه به سیاق و بافت آیات، معانی متعدّدی را برداشت کرد. از میان کنش‌های پنجگانه سرل، کنش‌های اظهاری و ترغیبی از بسامد بالاتری برخوردارند. علّت این بسامد بالا که بیشتر به صورت کاربرد غیرمستقیم و استفاده از معانی ثانوی استفهام، امر و نهی و نیز استفاده از جملات خبری به جای انشائی جلوه‌گری کرده است، نشان دادن عنایت ویژه خداوند متعال به بندگان مخلص خود، ترغیب و تشویق مخاطب به تفکّر عمیق در دین با عبرت گرفتن از حوادث این داستان و درک عقلایی داشتن از مسائل مختلف است. از نکات قابل توجّه در کنش‌های تعهّدی، عاطفی و اعلامی می‌توان به توکّل و اعتماد به خدا، پایبندی به اخلاق و پاکدامنی، بیان حالات روحی و عاطفی شخصیّت‌های داستان و ابراز همدردی با آنان، اعلام وحدانیت خداوند و بیزاری از مشرکان اشاره نمود که فضایی کاملاً معنوی را در داستان مذکور ایجاد کرده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی کنش‌های گفتاری استنادات قرآنی امام ‌خمینی در بیانات سال‌های 1348-1357 براساس نظریه کنش‌ گفتاری است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که بیشترین کنش‌های گفتاری مستقیم در استنادات امام‌ خمینی 63 مورد از 130 مورد (48.46 درصد) مربوط به کنش ‌ترغیبی، کنش‌های‌ گفتاری اظهاری به تعداد 55 مورد (42.30 درصد) و کنش ‌گفتاری تعهدی 11 مورد (8.46 درصد) بود. کنش‌های عاطفی تنها یک مورد مشاهده شد (0.76درصد) و کنش اعلامی هیچ موردی از کنش ‌گفتارها را به خود اختصاص نداده بود. همچنین کنش‌های گفتاری غیرمستقیم در استنادات امام خمینی با بیشترین بسامد، مربوط به کنش ‌گفتاری تشویقی و ترغیبی است؛ این امر نشان‌دهنده‌ آن است که امام خمینی از اواخر دهه 40 تا پیروزی انقلاب اسلامی سعی داشتند عوام و خواص را به قیام و انقلاب ترغیب نمایند.

تبیین ماهیت پدیده‌های ذهنی، به‌ویژه آگاهی، از مهم‌ترین مسائل فلسفه ذهن و انسان‌شناسی معاصر است. فیلسوفان غربی و اسلامی همواره به تبیین این مسئله می‌پرداخته‌اند، ولی باتوجه‌به پیشرفت‌های جدید در «علوم‌شناختی»، از جمله علوم مربوط به عصب‌شناسی و هوش مصنوعی، تحلیل آگاهی اختلاف نظرهای متنوعی را به دنبال داشته است. سرل یکی از فیلسوفان تحلیلی معاصر است که در فلسفه ذهن خویش طرحی، به اعتقاد خودش نوین، برای حل مسئلة آگاهی و نسبت آن با مغز و سلول‌های عصبی ارائه کرده است. بر اساس دیدگاه وی که هم به دنبال نفی همسان‌انگاری آگاهی و امور فیزیکی و هم دوری از دوگانه‌انگاری دکارتی است، مقولاتی همچون آگاهی ویژگیِ سطح ظاهری مغز و معلول فرایندهای درون مغزی هستند. به گمان وی، علیت اجزای درونی مغز برای آگاهی و ویژگی سطح ظاهری بودن مغز می‌تواند چالش‌های مربوط به رابطة ذهن و بدن را برطرف کند؛ پژوهش حاضر با روش تحلیلی - انتقادی، پس از تبیین دیدگاه وی، به بررسی انتقادی آن خواهد پرداخت. از سویی تحلیل وی از علیّت اجزای درون‌سلولی مخدوش است و از سوی دیگر، تحقق آگاهی در مغز محال است. همچنین وی ادلة مطلوبی برای اثبات مدعای خویش ارائه نکرده است.

مسألۀ ارادۀ آزاد، از دیرباز تابکنون همواره یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفی و کلامی به شمار می‌رود. علامه جعفری، ویتگنشتاین متقدم و جان سرل، سه فیلسوفی هستند که هرکدام در چارچوب فکری‌شان، دستاوردی قابل توجه در تبیین بحث «ارادۀ آزاد»، عرضه کرده‌اند. هر سه متفکر از سوژۀ غیر مادی در جهت اثبات ارادۀ آزاد استفاده می‌کنند. علامه جعفری آن را «منِ مابعدالطبیعی»، ویتگنشتاین، «سوژۀ متافیزیکی» و سرل آن را «خودِ غیرتجربی» می‌نامد. نیز در منظومه فکری این سه فیلسوف، اصل علیت نقشی بنیادین و روزنی قابل توجه برای امکان یا امتناع ارادۀ آزاد فراهم می‌کند. علامه جعفری اصطلاح «ارادۀ آزاد» را برنمی‌تابد و با آن مخالفت می‌کند این بدین دلیل است که از نظر او اراده امری غریزی و مکانیکی است؛ اما از سوی دیگر «منِ مابعدالطبیعی» می‌تواند اراده را از بندِ مکانیکی برهاند و آن‌را آزاد سازد. بنابراین رویکرد علامه جعفری در پاسخ به این پرسش که آیا ما واجد اختیاریم یا خیر به این نتیجه می‌انجامد که ما مختاریم. بنابراین رویکرد او در این زمینه اختیارگرایانه است؛ رأی علامه جعفری را می‌توان به‌مثابه ناسازگارگرای آزادی‌گرا قلمداد نمود. از سوی دیگر، سرل دو فرضیۀ مختلف در این باب ارائه می‌کند. درفرضیۀ اول، ارادۀ آزاد یک توهم است و به طور تام برساختۀ حالات نورونی و سطح زیرین مغز است؛ بنابر این فرضیه، ناسازگارگرایی او از نوع «تعین‌گرایی قوی» است. اما در طرح فرضیۀ دیگر او «ارادۀ آزاد» را اثبات کرده و از قید و بندِ تعین‌گرایی می‌رهاند. در این فرضیه نظر او به‌مثابه، ناسازگارگرای آزادی‌گراست. نیز ویتگنشتاین با طرح ارادۀ پدیداری و ارادۀ متافیزیکی، دو مسیر مجزا فرارو می‌نهد. در ارادۀ پدیداری، اگرچه رابطه‌ای بین اراده و کنش برقرار نیست، لیکن کُنِش آزادانه تلقی می‌شود؛ نظر او را می توان به نحوی ذیل ناسازگارگرای آزادی‌گرا جای داد. از سوی دیگر بااینکه باب سخن محصل در خصوص ارادۀ متافیزیکی ممتنع است، لیکن به‌ نحوی می‌توان وجهۀ آزادی‌گرایی را از آن استنباط نمود. در این رساله نگارنده تلاش می‌کند تا از اهم مطالب، با روش توصیفی، تحلیلی، تطبیقی و انتقادی پرده برگیرد و ضمن تشریح آرای سه فیلسوف در باب ارادۀ آزاد، به نکات تطبیقی (اشتراکات و افتراقات) بپردازد.

سرل تحت تأثیر هیوم منکر جوهر غیرجسمانی نفس است، اما با فاصله‌گیری از او، نظریه «خود صوری» را مطرح کرده است. این نوشتار نظریه سرل را توصیف کرده، سپس با بررسی تحلیلی عقلی ناتمامی آن را نشان می‌دهد. هیوم هر ادراکی را متمایز از سایر ادراک‌ها می‌دانست. به اعتقاد سرل، در این صورت، نمی‌توان میان یک آگاهی دارای ده تجربه با ده آگاهی متفاوت که هر یک تجربه‌ای برای خود دارد، تمایز نهاد، در حالی که ما دارای یک میدان وحدت‌یافته از آگاهی هستیم که مدام رو به گسترش است. در مفهوم نوهیومی او، نفس یک مغز جسمانی دارای رابطه علّی با جهان است که حامل قلمروهای آگاه وحدت‌یافته است. او در مرحله دوم، با طرح وجود سه شکاف میان مقدمات روان‌شناختی و کنش ارادی بر ضرورت طرح ایده‌ای غیرهیومی از نفس استدلال می‌کند. عوامل روان‌شناختی متقدم بر کنش موجب ضرورت تحقق آن نمی‌شوند، در نتیجه، تنها با یک نفس غیرهیومی فروکاست‌ناپذیر می‌توان این شکاف‌ها را پر کرد و تحلیلی درست از کنش ارادی به دست داد. البته این نفس غیرهیومی تنها یک نفس صوری است. همچنان که در ادراک بصری، منظر شرطی مطلقاً صوری برای فهم‌پذیر کردن تجربه‌ها است و هیچ ویژگی جوهری/ واقعی دیگری ندارد، خود سرلی نیز مفهومی است مطلقاً صوری، اما پیچیده‌تر. این پژوهش روشن می‌کند که خود صوری سرل برآمده از طبیعی‌باوری وی و تلاش برای تحلیل پدیده‌های ذهنی بر اساس امور فیزیکی است، اما به رغم تلاش وی، این نگرش نمی‌تواند اتصال تجارب نفسانی و نیز شکاف‌های سه‌گانه در ساختار کنش ارادی را پر کند.

ترجمه ماشینی: جان سرل (1932-) یکی از مشهورترین فیلسوفان زنده آمریکایی است. او شاگرد جی. ال. آستین در آکسفورد در دهه 1950 بود و در حال حاضر استاد میلز فلسفه ذهن و زبان در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی است. در سال 1995 جان سرل «ساخت واقعیت اجتماعی» را منتشر کرد، متنی که نه تنها وعده افشای پس‌زمینه نهادی که سخنرانی در آن صورت می‌گیرد را می‌دهد، بلکه آغازگر «فلسفه جامعه» جدید است. از آن زمان به بعد، «ساخت واقعیت اجتماعی» در معرض انبوهی از انتقادات قرار گرفت. در حالی که بسیاری از طرفداران سرل این احساس را دارند که متن نشان دهنده یک پیشرفت مهم است، او بارها و بارها منتقدان را به درک نادرست ادعاهایش متهم کرده است. علیرغم شفافیت و وضوح مشخصه سرل، در مورد اهمیت پیشنهادهای او سردرگمی در میان فیلسوفان و جامعه شناسان وجود دارد. این کتاب برخی از نکات برجسته این گفت و گو را دنبال می کند و از توضیحات خود سرل برای ارائه راه جدیدی برای درک متن استفاده می کند. به طور خاص، جاشوا راست به مکس وبر نگاه می کند که سرل یک تیپ ایده آل را بیان کرده است. این کتاب با قرار دادن «ساخت واقعیت اجتماعی» زیر چتر یکی از بنیان‌گذاران جامعه‌شناسی، نه تنها متن سرل را برای خوانندگان علوم اجتماعی قابل دسترس‌تر می‌کند، بلکه ماکس وبر را به عنوان متفکری شایسته بازنگری فلسفی معرفی می‌کند. علاوه بر این، توصیف مجدد ادعاهای سرل بر حسب نوع ایده آل به تسهیل مقایسه بین سرل و سایر نظریه پردازان اجتماعی مانند تالکوت پارسونز کمک می کند.

از مهم‎ترین تلاش‎های فلسفی جان سرل، رفع تعارضات جدیدی است که در حوزۀ فلسفۀ ذهن[1] مطرح شده است. از این جهت وی به‎عنوان یک فیلسوف ذهن سعی می‎کند چالش‎هایی را مرتفع کند که یافته‎های علم عصب زیست‎شناختی در برابر متافیزیکِ محضِ[2] فلسفی قرار داده است. هدف اصلی این مقاله بررسی دیدگاه سرل در این باب است و مسئلۀ نگارنده این است که نشان دهد توضیح هستی‎شناسانۀ سرل از حیث التفاتی بر مبنای رویکرد فیزیکالیسم مشکل‎آفرین است؛ هرچند وی از روش‎ها و مقدمات موجهی استفاده می‎کند. این بررسی در دو محور کلی انجام شده است: نخست آنکه دیدگاه سرل دربارۀ «حیث التفاتی» تبیین و بررسی شده و سپس نحوۀ پاسخ او به مناقشات برآمده از عصب زیست‎شناسی [طبیعت‎گرایانه] (به نوعی فیزیکالیسم مورد نظر سرل) ارزیابی و بررسی شده است. با بررسی دیدگاه سرل و با توجه به نقدهایی که بر دیدگاه وی مطرح خواهیم کرد، آشکار می‎شود که اگر هم چالشی میان مباحث عصب زیست‎شناختی و بحثِ متافیزیکی در بابِ حیث التفاتی وجود نداشته باشد −که این خود محلِ مناقشه است− به ‎نظر نمی‎رسد ارادۀ علمی فلسفی جان سرل برای حل این چالش کافی باشد