جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«خلاصة الایجاز فی المتعة» تالیف شیخ مفید، با موضوع اثبات مشروعیت ازدواج موقت و شرایط و فضایل آن است. از آثار شیخ مفید در متعه تنها قسمتی از کتاب «الموجز فی المتعة» موجود است و تلخیص آن با نام «خلاصة الایجاز» در دسترس می‌ باشد. بسیاری از بزرگان نیز، که اقوال و احادیثی از شیخ نقل کرده و گفته‌ اند از «رسالة فی المتعة» آن را نقل می‌ کنند، منبع نقلشان در حقیقت همان کتاب «الموجز فی المتعة» می‌ باشد. شيخ مفيد، چنان كه روش و رويه هميشگى اوست، در اين كتاب نيز از استدلال و منطق فاصله نگرفته و در اثبات قول به جواز و رد قول مانعين پيوسته استدلال‌ هاى محكم و متقن ذكر كرده است.

«تزویج علي علیه السلام بنته من عمر» تالیف شیخ مفید، به زبان عربی پیرامون شبهه ای در مورد ازدواج ام کلثوم فرزند امیرالمومنین (ع) با خلیفه دوم می باشد. گروهی از مولفین اهل سنت قصه خواستگاری عمر بن خطاب از دختر امام علی (ع) معروف به ام کلثوم را نقل می کنند و مدعی هستند که امام این دختر را به سوی عمر فرستاد تا عمر او را ببیند و عمر هم دستی بر ساق پای او کشید، در این هنگام این دختر صدمه ای به عمر زد و به او اهانت کرد، سپس اهل سنت ادعا می کنند که عمر با وی ازدواج کرد و برخی می گویند که حتی از او صاحب فرزند هم شد. از این رو بعضی از علمای اهل سنت با مطرح کردن این بحث می خواهند آن را دلیلی بر انقیاد امام علی (ع) نسبت به خلافت خلفای سه گانه بدانند. اما شیعه اجماع دارد که این قصه اتفاق نیفتاده و ازدواج ام کلثوم با عمر را نفی می کنند. کتاب حاضر نیز پیرامون همین شبهه نگاشته شده است.

كتاب حاضر، درباره تاريخ زندگی ائمه(ع) و فضايل آن بزرگواران و ياران آنان نوشته شده است. این منبع از معتبرترين منابع روايى شيعه به حساب می آید که درباره زندگانى ائمه(ع) می باشد و بسيارى از منابع مهم شيعه كه به زندگانى ائمه پرداخته‌اند، اين كتاب را مستند خود قرار داده‌اند.

محمد بن محمد بن نعمان بغدادی (336–413ق) معروف به شیخ مفید، از علمایی است که دارای تألیفات بسیار در موضوعات متنوع است. از آن تألیفات بسیار می‌توان به سه کتاب در حدیث، چهار کتاب در تاریخ، پنج کتاب در اصول فقه، دوازده کتاب در علوم قرآن، 41 کتاب در فقه و بیش از هفتاد کتاب در علم کلام اشاره کرد. حدود نصف آثار شیخ مفید در موضوع کلام و از این تعداد کتاب، نصف آن در مبحث امامت می‌باشد. برخی از آثار ایشان از قبیل «التمهيد»، «الانتصار»، «الافتخار»، «الرسالة العلوية» و... که قریب به چهل اثر می‌باشد متأسفانه مفقود شده و موضوع آن مشخص نمی‌باشد. انتشارات دارالمفید با همکاری کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، برای احیای آثار شیخ مفید و سهولت دستیابی به تمام آثار او اقدام به گردآوری و انتشار آثار شیخ مفید کرده است و آن را «سلسلة مؤلفات الشيخ المفيد نام‌گذاری نموده است. این کتاب در 16 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برخی از آثار شیخ مفید مانند الإرشاد به علت حجیم بودن آن در دو مجلد منتشر شده است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. مجلدات متعدد «سلسلة مؤلفات الشيخ المفيد» به ترتیب مشتملند بر: جلد یکم: الجمل؛ جلد دوم: الفصول المختارة؛ جلد سوم: المسائل الصاغانية، الفصول العشرة في الغيبة، رسالة حول خبر مارية و المسائل الطوسية؛ جلد چهارم: أوائل المقالات، تعليقات علی أوائل المقالات (شیخ فضل‌الله زنجانی و واعظ چرندابی)، تعليقات علی أوائل المقالات (شیخ ابراهیم انصاری زنجانی خوئینی)؛ جلد پنجم: الاعتقادات، تصحيح الاعتقادات، المزار؛ جلد ششم: المسائل العكبرية، الكافئة في إبطال توبة الخاطئة، العويص، قسم من رسالة المتعة، خلاصة الإيجاز؛ جلد هفتم: مسار الشيعة، تفضيل أميرالمؤمنين، المسائل السروية، المسائل الجارودية، مسئلة في النص علی علي(ع)، الرسالة الأولی في الغيبة، الرسالة الثانية في الغيبة، الرسالة الثالثة في الغيبة و الرسالة الرابعة في الغيبة؛ جلد هشتم: الإفصاح في الإمامة، أقسام المولی في اللسان، رسالة في المعنی المولی، شرح المنام؛ جلد نهم: التذكرة بأصول الفقه، الإشراف، أحكام النساء، ذبائح أهل الكتاب، المسح علی الرجلين، رسالة في المهر، جوابات أهل الموصل و الأعلام؛ جلد دهم: النكت الاعتقادية، النكت في مقدمات الأصول، الحكايات، مسئلة في الإرادة، عدم سهو النبي(ص)، إيمان أبي‌طالب، رسالة حول حديث نحن معاشر الأنبياء؛ جلد یازدهم (بخش اول): الإرشاد في معرفة حجج‌ الله علی العباد؛ جلد یازدهم (بخش دوم): ادامه الإرشاد في معرفة حجج‌ الله علی العباد؛ جلد دوازدهم: الإختصاص؛ جلد سیزدهم: الأمالي؛ جلد چهاردهم: المقنعة.

«الإفصاح فی الإمامة» کتابی در اثبات عقاید شیعه درباره امامت و جانشینی پیامبر اکرم (ص) اثر محمد بن محمد بن نعمان مفید است. بنا بر اشاره مولف در ابتدای کتاب، هر آنچه در موضوع امامت ذکر آن لازم بوده در این کتاب آمده است. مؤلف با استفاده از استدلال‎ های کلامی به اشکالات پیرامون موضوع امامت و آراء مختلف فرقه‌ های اسلامی مانند: معتزلی ها، حشویه ها و خوارج جواب داده است. شیوه مؤلف در این کتاب بیشتر جدلی است، لذا حتی به قیاس هم بر اثبات مسائل امامت استناد می‌ کند. گر چه کتاب از ساختار منظمی برخوردار نیست، اما مباحث آن را می‌ توان در یک مقدمه، ۱۸ بخش، ۷ فصل و ۷ مسأله دسته‌ بندی کرد. مولف در مقدمه غرض از تالیف کتاب را که همان توضیح و تحریر مسئله امامت است بیان می‌ کند و در بخش‌ های متنوع، از موضوعات مربوط به قضیه امامت بحث می‌ کند از قبیل: تعریف امامت، شناخت امام، دلیل بر وجوب معرفت امام، اجماع مسلمین بر امامت علی (ع) اجماع بر وجود امام بعد از نبی (ص)، افضلیت علی (ع) نزد خدا و رسول (ص) او، فساد امامت مفضول بر فاضل، اجماع بر فضایل علی (ع)، علت ندادن حق علی (ع)، عدم اقرار مهاجرین و انصار بر تقدم ابوبکر، علت سکوت امیرالمومنین (ع) بر خلفاء قبل از خودش، عدم اجماع امت بر امامت ابوبکر و... فصل اول در فصل اول مولف سه موضوع را مورد بررسی قرار می‌ دهد: 1- ادعای تنزیه اهل سقیفه از خطا. 2- مسائل مربوط به روز احد. 3- تفسیر حدیث عشره. فصل دوم در این فصل به مواردی می‌ پردازد از قبیل عدم دلالت السابقون اول در آیه مبارکه بر ابوبکر و اصحاب بیعت شجره. فصل سوم در این فصل مولف از مباحثی نظیر اثبات امامت امیرالمومنین از آیه «قل للمخالفین من الاعراب»، کافر بودن محارب با امیرالمومنین (ع). فصل چهارم در این فصل از مواردی نظیر ردّ ادعای امامت ابوبکر با توجه به آیه «من یرتد منکم عن دینه» و اثبات امامت امیرالمومنین (ع) از این آیه بحث می‌ کند. فصل پنجم مؤلف در این فصل استدلال بر فضل ابوبکر به آیه «محمد رسول الله و الذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم» را رد کرده است. فصل ششم در این فصل نزول آیه «و الذی جاء بالصدق و صدق به» را در مورد ابی بکر قبول نمی‌ کند. بلکه او اثبات می‌ کند نزول این آیه در مورد امیر مؤمنان علی (ع) است. فصل هفتم مؤلف در فصل آخر از نتایج فاجعه بار تقدم دیگر خلفاء بر امیرالمومنین علی (ع) سخن می‌ گوید.

مسالة في النص علی علي علیه‌السلام اثر شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان (336 - 413 هجرى) دراثبات امامت حضرت علی‌ عليه‌السلام. بحث‌هاى مربوط به امامت و خلافت از مهمترين مباحث اسلامى در طول تاريخ اسلام بوده و دانشمندان بزرگ جهان اسلام را به خود مشغول كرده است.اين بحث‌ها بخش عمده‌اى از تأليفات شيخ مفيد را به خود اختصاص داده، زيرا بر تمام انديشمندان اسلامى لازم است تا اختلافات ميان مسلمانان را بررسى كرده و آنها را از ميان برده و صفوف آنان را متحد سازند. يكى از مباحث مهم بعد از اثبات امامت حضرت علی‌ عليه‌السلام اين است كه چرا آن حضرت سكوت اختيار كردند و حق خود را كه خلافت و امامت مسلمانان بود بعد از پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم طلب نكردند. اينكه چرا آن حضرت مخالفت خود را آشكار نساخت و به صورت مسالمت آميز به زندگى با آنان پرداخت؛ هداياى آنان را مى‌پذيرفت و در نماز جماعت آنها شركت مى‌كرد، در مجالس آنان حاضر مى‌شد و بسيارى كارهاى ديگرى كه نشانگر موافقت آن حضرت با آنها بود را انجام مى‌داد ؟ شيخ مفيد در اين كتاب كوچك به بررسى اين گونه سؤالات و شبهات پرداخته و با شيوه‌اى روشن و رسا جواب شيعه را در اين موضوعات بيان نموده است.

مسألة اخری في النص علی علي علیه‌السلام نوشته شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان (336 - 413 هجرى) در اثبات امامت حضرت علی‌ عليه‌السلام. اين كتاب، مناظره‌اى است ميان شيخ مفيد و ابوبكر باقلاّٰنى، رئيس اشاعره دربارۀ اميرمؤمنان حضرت علی‌ عليه‌السلام.

رسالة في معنی المولی، به زبان عربى، اثر شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان بغدادى(336 - 413ق) و در مورد معناى كلمه مولى در حديث شريف غدير است. كتاب حاضر، مانند ديگر تأليفات شيخ مفيد، از ارزش و اعتبار خاصى در ميان علما و فقهاى شيعه برخوردار است و همواره مورد توجه و علاقه دانشمندان اسلامى قرار داشته است.

عدم سهو النبي صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم، تأليف شيخ مفيد، ابوعبدالله، محمد بن محمد بن نعمان عكبرى بغدادى (336 - 413ق)، است. اين كتاب، به زبان عربى است و به بررسى مسئله سهو النبى(ص) پرداخته است.مسئله سهو النبى، در حقيقت سؤالى است كه آيا پيامبر اسلام، حضرت محمد(ص) مانند ديگر مردم، دچار فراموشى مى‌گشته و اشتباه و خطا مرتكب مى‌شده است يا نه؟ اين كتاب، مانند ديگر تأليفات شيخ مفيد، در ميان ديگر تأليفات علماى شيعه، از ارزش و اعتبار والايى برخوردار است و مورد توجه و عنايت علما و انديشمندان جهان اسلام قرار گرفته است.