جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آشنایی با سیره و روش زندگی پیامبر اعظم (ع) در عرصه‌ی فردی و اجتماعی اهمیت بسیاری دارد، زیرا آن حضرت، خاتم پیامبران و آخرین سفیر الهی برای هدایت و راهنمایی مردم است. از این رو آن‌چه از نیکی‌ها و فضایل، در دیگر پیامبران باشد، در وجود مقدس آن حضرت جمع شده و به کمال رسیده است. افزون بر این، همان‌گونه که استاد مرتضی مطهری می‌گوید، تاریخ توانسته است رویدادهای زندگی ایشان (از لحظه‌ی تولد تا هنگام رحلت) را بیش از پیامبران گذشته ثبت کند. از این رو، زندگی آن حضرت می‌تواند منبع مناسبی برای پیروی از سیره‌ی آن بزرگوار باشد. در این مجموعه تلاش شده است نکات مربوط به سیره‌ی پیامبر اعظم (ص) از لابه‌لای آثار استاد مرتضی مطهری جمع‌آوری گردد و با تلخیص، گزیش و افزودن برخی عبارات در قلاب عرضه شود. بر این اساس بخش نخست کتاب به مسائل کلی در زمینه‌ی سیره‌نویسی و اهمیت پیروی از رفتار و گفتار پیامبر اکرم (ص) اختصاص یافته است. دیگر مباحث کتاب عبارت است از: سیری کوتاه در تاریخ زندگی پیامبر اعظم (ص)؛ روش و سیره‌ی پیامبر بزرگوار اسلام در عرصه‌ی فردی و اجتماعی؛ و برخی سفارش‌های اخلاقی پیامبر (ص).

مجموعه گفتارهایی در موضوع عزاداری برای «امام حسین» (ع) است. مولف بخش‎هایی از آثار شهید «مرتضی مطهری» با موضوع عاشورا و شیوه عزاداری برای امام حسین را انتخاب کرده و بر اساس موضوع در گفتارهای کوتاه و در قالب پرسش و پاسخ تنظیم و دسته‎بندی کرده است. اهداف قیام حسینی، تحریف‎های صورت گرفته درباره عاشورا، ویژگی‎ها و بایسته‎های عزاداری از جمله مطالب مطرح در این کتاب است.

موضوع کتاب حاضر، بررسی دیدگاه‌های «ایمانوئل کانت» (1724 - 1804) دربارة دوران نو و نقد آن توسط «مرتضی مطهری»، فیلسوف و اسلام شناس معاصر است. دوران نو، در نتیجة مجموعه رخدادهای فکری و اجتماعی در بین سده‌های پانزدهم تا هفدهم میلادی و شکل‌گیری جنبش روشنگری در قرن هجدهم به وقوع پیوست. فیلسوفان و جامعه شناسان و متفکران بسیاری در این حوزه قلم زده و نظریه پردازی کرده‌اند. نگارنده در این اثر نگاهی ویژه به تحلیل‌ها و نقدهای شهید مطهری دربارة آرای کانت داشته است. شهید مطهری با تکیه بر مبانی فلسفی و دینی خاص، مدرنیتة کانت را مورد ارزیابی قرارداده است.

کتاب حاضر صورت مبسوط و ساختار یافتة تبیین جامعه‌شناسی شهید مطهری دربارة وقوع انقلاب اسلامی است. نگارنده بر آن است که با ساختاربندی و بسط نظریه‌های مطهری در زمینة علل وقوع انقلاب اسلامی به آنها انسجام ببخشد؛ یعنی، اجزا و مقولات مختلف نظریة ایشان را که پراکنده و آمیخته در یکدیگر هستند، درون یک ساختار دقیق و منطقی قرار دهد و پاره‌هایی از نظریة شهید مطهری را که موجز یا مبهم بیان شده‌اند، با تکیه بر سایر گفته‌ها و نوشته‌های ایشان، گسترش و تفصیل دهد.

مسئله آزادي به‌ويژه آزادي معنوي از مطالب بنيادين در سلسله مسائل فلسفه نظري و عملي است؛ هرچند نقش آن در فلسفه عملي نمايان‌تر است. اهميت و ضرورت اين ‎مسئله و جايگاه ويژه آن در حل مسائل فلسفي به‌ويژه مسائل انسان‎شناسي، موجب اهتمام ويژه متفکران به آن شده است. در اين مقاله ديدگاه دو متفکر تأثيرگذار در حوزه فلسفه غربي و فلسفه اسلامي، با روش توصيفي ـ تحليلي واکاوي شده است: يکي ايمانوئل کانت که در حوزه فرهنگ مسيحي رشد يافته و ديگري شهيد مطهري که در حوزه فرهنگ اسلامي پرورش پيدا کرده است. از رهگذر اين جستار روشن مي‌شود که کانت در فلسفه اخلاق خود آزادي را مبناي استدلال بر اخلاق قرار داده است. ايده بنيادي اخلاق کانت اين است که عمل انسان بايد نه‎تنها مطابق وظيفه بلکه صرفاً از روي وظيفه و به صرف احترام به قانون اخلاق باشد؛ ازاين‌روست که کانت به مفهوم بنيادي فلسفه اخلاق خود يعني خودفرماني اراده (خودآييني) مي‌رسد. شهيد مطهري بر خلاف کانت، آزادي اخلاقي را به رعايت قوانين پيوند نمي‌زند، بلکه آن را با رعايت قوانين الهي و نگاه‌داري جانب انسانيت انسان پيوند مي‌زند. براين‎اساس آزادي اخلاقي، آزادي انسان از شهوات خود، آزادي انسانيت انسان از حيوانيت خود و استقلال او در انسانيت اخلاقي خويش است.

از مشهور‌ترين ادله‏اي که انديشمندان اسلامي از جمله شهيد مطهري در مقام اثبات وجود خداوند اقامه کرده‌اند، برهان شبه‌فلسفي نظم است. شهيد مطهري در تقرير اين برهان، با تمسک به حساب احتمالات، نظم ناشي از علت غايي را اثبات مي‌كند و آن را واسطۀ اثبات خدا براي جهان طبيعت قرار مي‌دهد. به اعتقاد وي، نظم ناشي از علت فاعلي (صِرف اين نوع نظم)، نمي‏تواند خدا را اثبات کند و تأکيد مي‌کند که برهان نظم به علت فاعلي مربوط نيست. وي ضمن انتقاد از بيان متکلمانۀ برهان نظم، بياني حکيمانه از آن ارائه مي‌دهد و با دقتي ويژه برهان هدايت را از برهان نظم جدا مي‌کند. او تقرير برهان نظم را بر اساس اصول مورد قبول علماي قديم نيز توضيح مي‌دهد و آن را ناتمام مي‌داند. در اين پژوهش كوشيده‌ايم با روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي برهان نظم از ديدگاه شهيد مطهري بپردازيم تا با استناد به مباني فکري آن استاد در مجموعه آثارش، برخي ابهام‏هاي مطرح در مقدمات، مباني، تعاريف و تقرير وي را برطرف سازيم.

مسئلة کرامت انساني از مطالب بنيادين در سلسله مسائل فلسفه عملي است. اهميت و ضرورت اين مسئله و جايگاه ويژه آن در حل مسائل فلسفي به‌ويژه مسائل انسان‌شناسي، موجب اهتمام ويژه متفکران از جمله ايمانوئل کانت و شهيد مرتضي مطهري به عنوان دو شخصيت تأثيرگذار در حوزه فلسفة غربي و فلسفة اسلامي شده است. در نوشتار حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي به واکاوي ديدگاه اين دو متفکر پرداخته مي‎شود. از رهگذر اين جستار روشن مي‌شود که کانت و شهيد مطهري در اينکه انسان داراي يک ارزش ذاتي است و همين امر او را از مخلوقات ديگر متمايز مي‌کند و نيز در اينکه کرامت انساني تنها با تکامل جنبه عقل نظري انسان حاصل نمي‌شود، اتفاق‌نظر دارند؛ اما در معيار کرامت انساني و مکانيسم فعليت‌ يافتن آن ميان آنها اختلافاتي وجود دارد.