جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در ایران، عشق به امام حسین با ابعاد عاطفی و احساسی خاصی گره خورده است. مهم‌ترین هدف این مقاله، مطالعه تفسیر درک معنایی زائران زن کربلا از امام حسین(ع) و واقعه عاشورا است. مشارکت کنندگان این پژوهش، زنان زائر استان اصفهان که در خرداد تا شهریور 1401 به کربلا اعزام شده اند، است. این پژوهش در فرودگاه شهید بهشتی اصفهان و هتل‌های کربلا و نجف به مطالعه تفسیر زائران امام حسین (ع) با روش کیفی پدیدار شناسانه در سال 1401 با شرکت 25 نفر از زائران زن با تکنیک بحث گروهی متمرکز و مصاحبه های اکتشافی و عمیق انجام شده است. روش نمونه‌گیری هدفمند بود. در فرایند تحلیل داده ها با روش تحلیل تماتیک از 8 زیر مضمون عشق، برانگیختگی همدلی، درک سنتی، درک هژمونی، درک فرهنگی، عدم درک عقلانی، عدم درک اقتدار و عدم بازاندیشی و اندیشه ورزی سه تم و مضمون اصلی گفتمان عاطفی، ناتوانی در درک عاملیت و هنجارهای فرهنگی درک امام حسین(ع) شکل گرفت. نتایج تحلیل کیفی مصاحبه‌ها نشان داد که درک معنایی زنان زائر از امام حسین(ع) و قیام عاشورا، گفتمان سنتی و عاطفی است. با تحلیل داده ها، فرضیه «ماندگاری زنان در بازتولید گفتمان سنتی - عاطفی امام حسین(ع) و واقعه عاشورا" شکل گرفت.

نوع نگاه و باور و احوالات امام حسین (ع) در واقعه عاشورا، جدا از رویکردهای حماسی و عاطفی و سیاسی، گفتمان فراگیر دیگری نیز دارد که در اشعار عارفانی چون صفیعلی‌شاه به زیبایی جلوه‌گر شده و تأمین‌کنندۀ سُرور و عزت جریان حسینی است، نه حزن و ذلت. در این پژوهش، ضمن تبیین نگاه تأویلی صفیعلی‌شاه، سرایندۀ زبدة الاسرار، و تطبیق نظر او با بعضی از روایات حضرات معصومین (ع)، قیام عاشورا از منظر عرفان اسلامی بررسی شده است. این دیدگاه عاشورائیان را در قلۀ فتح انسانی ترسیم می‌کند و در واقع جهان عاشقانه‌ای به تصویر می‌کشد که با خنجر و تیغ و تیر تزئین شده است و در آن، معشوق با بلا و رنج شیدایان کوی خود را مست می‌کند. با تغییر در برداشت از یک حادثه، می‌توان احساسات برآمده از آن حادثه را متحول ساخت. به تعبیری دیگر، احساساتِ برآمده از ادراکات آدمی با تحول و تبدیل به یک بینش ظریف‌تر، عواطف انسانی را عوض می‌کنند. این نگاه معناگرایانۀ صفیعلی‌شاه به شاگردان او همچون عمان سامانی سرایت کرد و او اثری فاخر با عنوان گنجینه اسرار پدید آورد.