جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب "تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا" که در قلمرو تاریخ قیام عاشورا نگاشته شده است ، از جمله شامل جامع ، کامل و مستند، توجه به نیازها و سوالات، انتخاب استانداردهای علمی تاریخ نگاری و همچنین کار گروهی بودن. این پایان نامه محدود به ترجمه و ویرایش 1 تا 4 فصل از قسمت مقدماتی است. فصل اول مربوط به شناخت مقاتیل و آثار مکتوب در مورد تاریخ عاشورا بود، مقاتل را از قرن اول تا چهاردهم معرفی کرد، برخی از آنها را نقد کرد و در پایان برخی از آثار مهم که در قرون گذشته در قرن تغییر شکل گزارش این رویداد. فصل دوم نگاهی گذرا به دوره های مختلف امام حسین از دوران پیامبر اکرم (ص)، مهمترین فعالیتها و مبارزات تا زمان امام حسن (ع) داشت و مرحله اعلی حضرت را در دیدگاههای پیامبر اکرم و همچنین سایر مسلمانان آن روزها بیان کرد. فصل سوم به شهادت امام حسین در گفتار پیامبران ، امامان و برخی از اصحاب مهم آنها پرداخت، زیرا آنها در بسیاری از روایات برخی از حوادث پیش رو را پیش بینی کرده اند. برخی از علمای اهل سنت این روایات را نقل کرده اند. علاوه بر این، برخی روایات در پیشگویی پیامبران قبلی تا پیش بینی پیامبر اکرم، امیرالمومنین، حسن امام و شخص امام حسین وجود دارد. فصل چهارم فضیلت عزاداری و آزاداری را برای امام حسین توضیح داده و روایات متعددی را درباره این موضوع تحلیل کرده است. در پایان، روایات نوحه های امام حسین ذکر شده است.

اعتقادات، پایه و اساس اندیشه انسان و شاکله ذهن و حتی شخصیت اوست و نتیجه صحت و اتقان آن، ظهور اعمال صالح در رفتارهای فرد تا مقام قرب الهی و پیدایش جامعه‌ای ایده‌آل و مدینه فاضله است. اما این صحت و اتقان در گروِ رجوع به راسخین در علم و زانوی تعلّم زدن در محضر آن بزرگواران است. امامان معصوم(علیهم‌السلام) هماره با طرُق و شیوه‌های متعددی از شیفتگان حقیقت دستگیری نموده و آنان را به وادی سعادت رهنمون شده‌اند که یکی از آن طرق، ادعیه مأثور از آن جنابان است و در این میان، دعای گران‌مایه عرفه که دارای مضامین عمیق اعتقادی و عرفانی می‌باشد، ارزش والایی دارد که توسط سرور و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(علیه‌السلام) بیان گردیده است. حضرت در این مناجات، اوج خداشناسی و عرفان را به منصه ظهور رسانیده و بهترین راه خداشناسی را عرضه می‌دارند که همان طریق شهود می‌باشد. در این دعا هرچند امتناع اکتناه ذات الهی و عجز از شناخت حضرت حق مورد اشاره است، لکن در فقراتی به بیان مراتب و درجات توحید پرداخته شده و توحید ذاتی، صفاتی، افعالی و عبادی مورد توجه بوده است که نشانگر امکان شناخت و درک صحیح مفاهیم پیرامون این مسائل می‌باشد. همانگونه که حضرت سیدالشهداء به مرحله توحید افعالی و شاخه‌های آن یعنی توحید در خالقیت، توحید در صانعیت، توحید در ربوبیت و توحید در مالکیت پرداخته‌اند که ما را به حقیقت توحید عملی رهنمون می‌گردند؛ و در فرازهایی به بیان صفات ثبوتیه ذاتیه و فعلیه می‌پردازند و همه این فقرات به فراخور توان نویسنده در این پژوهش مورد شرح و تبیین قرار گرفته است. امام(علیه‌السلام) در اشاره به مسأله معاد، همانند قران کریم، دو اصل مبدأ و معاد را توأمان مطرح می‌کنند؛ نظیر عبارت «مُقِرّاً بِأنَّکَ رَبّی و أنَّ إلَیْکَ مَرَدّی» و با بیان فرازهایی پیرامون قبر، حساب، جاودانه بودن بهشت و آتش دوزخ به تبیین اصل معاد پرداخته و مسائل آن را روشن نموده‌اند که در این نوشتار به شرح و تبیین این فراز‌ها نیز پرداخته و تطبیق‌هایی با آیات قرآن کریم و برخی روایات و ادعیه مأثور صورت گرفته است. در پژوهش پیش رو علاوه بر موارد فوق که به شیوه اسنادی ـ تفسیری و تحلیلی انجام شده، به مباحثی در رابطه با دعا و آداب آن و مباحثی پیرامون سند و شروح دعای عرفه پرداخته شده است.

انسان به لحاظ ویژگی فطری، همواره در جستجوی رشد و رفعت بوده است. شناخت «خود» از جهت نیروها و استعدادهایی که او را به این جایگاه برساند، «خودشناسی» یا «معرفت» نفس نامیده می‏شود. از طرفی راه رسیدن به رشد حقیقی نیز «راهنما» می‏خواهد. خداوند با مبعوث کردن پیامبران و نصب امامان، انسان را به این مقصود راهنمایی کرده است و زمین را هیچگاه از حجّت و راهنما خالی نگذاشته است. کتاب آسمانی قرآن و سیرۀ معصومین (علیهم‏السلام) و دعاهای مأثور، بهترین منبع برای معرفت هستند. از این میان، دعای عرفۀ امام حسین (علیه‏السلام) و دعای عرفۀ امام سجاد (علیه‏السلام) گنجینه‏ای از معرفت «خودشناسی» و «راهنماشناسی» است که این پژوهش با روش «توصیفی ـ تحلیلی» در پی پاسخ به این پرسش است که مقایسۀ درونمایه‏های خودشناسی و راهنماشناسی در دعای عرفۀ امام حسین (علیه‏السلام) و دعای عرفۀ امام سجاد (علیه‏السلام) چگونه است؟ یافته‏های پژوهش به این ترتیب است: دو دعای شریف عرفه در بُعد خودشناسی از نظر موضوعاتی از قبیل نعمت قبل از خلقت،‌‌‌ ویژگی‌های فطری، نیازهای‌روانی، ویژگی‌های نفسانی و در بعد راهنماشناسی از نظر موضوعات پیامبر‌اسلام، صلوات و امام‏شناسی با هم شباهت دارند. اما رویکرد دو امام معصوم در دو دعا تفاوت هایی هم باهم دارد که در بُعد خودشناسی شامل موضوعاتی مثل مراحل خلقت، اعضاء و جوارح، ضعف‏ها و نیازهای جسمانی است. در بعد راهنما شناسی نیز در موضوعاتی از قبیل: دین، پیامبران پیشین، کتاب‏های آسمانی و قرآن و همچنین مفاهیم امام شناسی متفاوتند.

شخصیت حسین بن علی (ع) در طول تاریخ به عنوان نماد پر رنگ ایستادگی در برایر ستم و ایثار کننده جان در برابر بیداد حاکمان عصر خویش مطرح بوده است. این ویژگی در مقایسه با صلح مداری و دوری از جنگ دیگر امام معاصر ( حسن بن علی (ع) ) تداعی گر دو شخصیت متمایز است. در حالی که رفتار هر دو امام که قاعدتاً برگرفته از آموزه های وحی است باید بر اساس اصول واحد و هم سنگ یکدیگر باشد. یک راه برای اثبات عدم ناهمگونی سیره این دو امام معاصر واکاوی مفهوم صلح در رفتار امام حسین (ع) بر اساس آموزه های قرآن کریم است. این پژوهش با نیم نگاهی به دانش معناشناسی، سعی نموده تا مؤلفه های صلح وسلم در قرآن کریم را بررسی و آنگاه آن مؤلفه ها را با سیره رفتاری و گفتاری امام (ع) در فرازهایی از زندگی ایشان( نه فقط واقعه کربلا ) و در ابعاد سیاسی، اجتماعی و خانوادگی واکاوی نماید. بررسی مؤلفه های صلح برآمده از قرآن نشان از آن دارد که حسین بن علی (ع) نیز همچون پدر و برادر بزرگوار خویش به اقتضای شرایط بر مبنای آموزه‌های وحیانی قرآن عمل نموده است. ده سال همراهی با برادر بزرگوار خود در زمان امامت ایشان و ده سال سکوت عملی تا هنگامه فوت معاویه، حاکی از منش رفتاری ایشان همانند سیره امام حسن (ع) است . در پایان نیز او هیچگاه آغازگر جنگ نبوده و مردم همیشه در جوار او احساس امنیت و آرامش داشته وهمه مصادیق صلح و صلاح برگرفته از بررسی معنا شناسی صلح در قرآن کریم ( توسعه خیر و برّ، عدل و قسط، تقوی مداری، تمسک به کتاب و اقامه نماز، احسان و معروف، عفو، سخاوت و... ) در رفتار و گفتار امام (ع) مشهود است. آنگونه که ایشان برای جلوگیری از وقوع جنگ بارها تلاش نمود اما آنجا که گریز از مقابله نبود مرگ با عزت را بر زندگی با ذلت ترجیح داد و با آزادگی ناشی از اصالت وجودی خویش، به شهادت رسید. لذا حق طلبی و رفتار شجاعانه این هر دو امام را در کنار صلح مداری و اصلاحگری باید از مهم ترین دستاوردهای زندگی ایشان به شمار آورد.

دعای عرفه مجموعه‌ای از معارف بلند و والاست که به عنوان میراثی گرانبها در بهترین مکان و نیکو ترین زمان بر زبان مبارک حضرت سید الشهدا(ع) جاری شده است. امام علیه السلام در قالب دعا بعضی از موضوعات مهم قرآنی را به شیوه ای متمایز بیان فرموده و ضمن پرداختن به مراتبی از توحید، توکل، توبه و... پس از حمد و ستایش خداوند به توصیف خلقت خویش و الطاف الهی پرداخته و به ناتوانی و عجز خود در حمد و شکر گزاری واقعی این نعمتها اقرار می کند. با عنایت به مخاطبان عصر ایشان و عدم آگاهی عموم آنها از مطالب پیچیده و ظریف پزشکی، ایشان در فرازهایی از دعا معجزه وار، آنچنان در مورد بدن انسان و جزئیات آن سخن گفته اند که اکنون پس از گذشت 14 قرن از صدور این دعا، علم پزشکی جدید با اکتشافات جدید علمی و با استفاده از تکنولوژیهای مدرن و برتر جهان، توانسته است حکمت آن را دریافته و به اسرار آن پی ببرند. در این پژوهش که با عنوان « رابطه خودشناسی و خداشناسی در دعای عرفه امام حسین (ع) و مستندات قرآنی آن» به روش توصیفی -تحلیلی سامان یافته است، سعی شده است مستندات قرانی آیات انفسی ذکر شده در دعای عرفه تبیین وتحلیل گردد؛ از این رو با استفاده از آیات قرآن کریم و روایات، همچنین با استفاده از نظرات مفسّران قرآن و شارحان محترم این دعای ارزشمند توحیدی عرفانی، بخش انسان شناسی آن مورد بررسی قرار گیرد و به تبیین مستندات قرآنی مرتبط با آیات انفسی که امام علیه السلام در این دعا باز تابانیده است، بپردازیم. از جمله نتایج این پژوهش، درک این مطلب است که اشاره ی امام حسین (ع) به مسائل آناتومی و فیزیولوژی انسان در این دعای شریف، تنها جلوه ای از دریای بیکران علم الهی اوست که در قالب این دعا بیان شده است.

متون دینی که گنجینه‌های ارزشمند برای سازندگی اخلاقی و تربیت روحی می‌باشند مهم‌ترین منبع در اخلاق اسلامی به شمار می‌آیند، در این میان ادعیه و مناجات‌های مأثور که از زبان ائمه معصومین علیهم‌السلام صادر شده‌اند جایگاه ویژه‌ای دارند. یکی از این ادعیه، نیایش عارفانه و عاشقانه حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام با معبود خویش است که عصر روز عرفه انشاء فرموده‌اند. این دعا که به دعای عرفه امام حسین علیه‌السلام معروف است سرشار از معارف ناب و مضامین عالی اخلاقی و عرفانی می‌باشد. این دعا با تکیه بر آیات قرآنی حقیقت هستی و جایگاه واقعی انسان در برابر خالق را به تصویر می‌کشد و مسیر صحیح و راه سعادت و قرب را نمایان می‌سازد. پس شایسته و بایسته است که با تدقیق و تأمل، آموزه‌های اخلاقی این دعا بیرون آورده شود و به عنوان کلیدهای سعادت مورد توجه قرار گیرد. به همین علت پژوهش حاضر با هدف استخراج آموزه‌های اخلاقی دعا در قالب فضیلت و رذیلت سپس طبقه‌بندی آن‌ها براساس سه حوزه ارتباطی انسان یعنی ارتباط او با خدا، با خود و با دیگران شکل گرفته و در پی بهره‌مندی هرچه بیشتر از این دعای ارزشمند می‌باشد. تأثیر ملکات نفسانی و رفتارهای نیک و بد بر سرانجام آدمی و نقش آن‌ها در رقم زدن عاقبتی خیر یا شر برای فرد و لزوم شناسایی آن‌ها از طریق بهترین و غنی‌ترین منابع در جهت اصلاح نفس اهمیت این موضوع را بیش از پیش روشن می‌سازد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش نیز کتابخانه‌ای و از طریق مراجعه به اسناد نوشتاری و سایت‌ها می‌باشد.

در منظومه فکری عارفان مسلمان و ساحت عرفان عملی حزن از جمله منازلی است که سالک قلب خویش را متصف بدین وصف می‌نماید واز آن‌جایی که مقصد عارف وصول به مقام توحید است و مجرای جریان یافتن توحید، قلب امام معصوم علیه السلام است لذا سالک می‌کوشد با تبعیت تام از امام معصوم علیه السلام، ظرف فیوضات الهی قرار گیرد. نکته مهم این‌که در ظلمت‌کده عالم طبیعت، ظالمان به نفس، چون دعوت توحیدی اولیا را مخالف هوای خود دیدند از هیچ ستمی در حق اولیاء کوتاهی نکردند. یکی مراتب بالای حزن، حزن صادقانه بر مصایب اولیاء است. این تحقیق با روش توصیفی وتحلیلی و با بهره‌مندی از منابع کتابخانه ای در صدد برآمد تا اثر این همدلی با امام معصوم علیه السلام در مصایب را واکاوی نماید بخصوص اینکه حزن بر مصایب اولیاء بخصوص مصائب ابی عبدالله که خصوصیت دارد در این باب از ممیزات عرفان شیعی است، عدم توجه به این مهم سالک را از بسیاری از مواهب محروم می‌کند و سیر را متعسر می‌گرداند. یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که حزن بر مصایب امام معصوم بویژه سید الشهدا علیه السلام یکی از بهترین طرق وصول به مقام توحید و فنا است.

هدف: ادبیّات عاشورایی درون‌مایه و محتوایی دارد که برگرفته از نهضت خونین سالار شهیدان است و نوعی ادبیّات پایداری به حساب می‌آید. یکی از شاخصه‌های ادبیّات پایداری توجّه شاعران این دوره به مفاهیم و فرهنگ اسلامی است. ازجمله مفاهیم و مضامین برجسته، ترسیم سیمای تأویلی، واقعی و ملکوتی حضرت امام حسین (ع) با استفاده از استعاره های تأویلی و استعاره های مفهومی است. اگرچه در گذشته منظومه‌های عاشورایی در ادوار گوناگون به صورت پراکنده از شاعران شیعی مذهب در دست داریم؛ ولی توجّه به فرهنگ عاشورا در شعر که از دغدغه‌ها و حساسیت‌های ویژه شاعران باشد فقط در دوره انقلاب آن هم از طرف شاعران متعهد و مذهبی سراغ داریم. حسین‌بن‌علی (ع) برای همگان در همه اوضاع و شئون پیامی آموزنده دارد که باید خوب شناخته شده و مورد بهره‌برداری قرار گیرد و باید آن را زنده نگه داشت و زنده نگه داشتن آن، تنها مرثیه‌خوانی و اشک ریختن برای مظلوم نیست، بلکه علما در همه رشته‌های حکمت، کلام، فلسفه و عرفان از کربلا بهره برده‌اند و رادمردان سیاسی و اجتماعی نیز به شکل دیگری از برکات آن برخوردار بوده‌اند. از آنجا که هر حرکتی با نام سیدالشهدا ماندگار می‌شود، ادبیّات پایداری استان کرمانشاه نیز به عنوان بخشی از ادبیّات پایداری ایران اسلامی، بی‌بهره از این برکت کوثر کربلا نبوده است. روش پژوهش: این پژوهش با روش توصیفی- تحیلی و تکیه بر منابع کتابخانه‌ای به بررسی اشعار برجسته‌ی برخی شاعران پایداری استان کرمانشاه همچون: محمّدجواد محبّت، احمد عزیزی، محمدسعید میرزایی، جلیل آهنگر نژاد ، رضا موزونی و ... که سیمای تأویلی امام حسین (ع) و مؤلفه‌های عاشورایی از قبیل استکبارستیزی، جنبه‌های توحیدی و عرفانی، شهادت‌طلبی، لعن دشمنان، تشخیص حق و باطل، سفاهت و خردورزی و ... را ترسیم کرده‌اند، می‌پردازد تا مسلمانان در برابر همه تهدیدها مقاومت کنند و هراسی به دل راه ندهند. از اینرو همگان وظیفه دارند مکتب اهل بیت (ع) را خوب بشناسند و آن را حفظ کرده و با تقویت امت و حضور همه جانبه از صحنه برای رویارویی با دشمن آماده باشند. این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی کار خود را آغاز نموده است تا از این رهگذر سیمای تأویلی امام حسین (ع) و مؤلفه‌های فرهنگ کربلایی را واکاوی و رمزگشایی کند و جنبه های هرمنوتیکی آنها را مورد بحث و بررسی قرار دهد.

در فقه شیعه امامیه، خوردن گِل و خاک، حرام است. اما از این حکم، خاک قبر امام حسین(ع) با شرایطی استثناء شده است. در روایات امامیه، تعابیری چون «طین قبر الحسین» و «تربة الحسین» به چشم می‌خورد. هدف این مقاله تبیین چیستی تربت سیدالشهداء(ع) و تعیین محدوده مجاز اخذ به‌منظور استشفاء از آن است. پرسش اصلی تحقیق این است که بر اساس روایات، به چه محدوده‌ای از قبر شریف امام حسین(ع) «تربة الحسین» اطلاق می‌شود و می‌توان از آن شفابخشی را انتظار داشت. این مقاله به‌روش تحلیل محتوا انجام شده و یک مطالعه بنیادی به‌شمار می‌آید. با مراجعه به منابع حدیثی، فقهی و جست‌وجوی کلیدواژه‌هایی مانند تربت، قبر، امام حسین، شفاء‌ و مانند آن، داده‌های مورد نیاز در راستای هدف مقاله و در پاسخ به پرسش اصلی تحقیق جمع‌آوری گردید. سپس مورد نقد و بررسی قرار گرفته و به شکل منطقی تدوین و نتیجه‌گیری شده است. بررسی سه دسته از روایات مربوط به تعیین محدوده اخذ تربت به جهت استشفاء نشان داد که همگی دچار ضعف سند هستند. به‌نظر می‌رسد با عنایت به متواتر بودن شفابخشی تربت سیدالشهداء(ع) از یک‌سو، و حرمت اکل طین و تراب از سوی دیگر، لازم است جهت استشفاء به قدر متیقن از تربت سیدالشهداء(ع) بسنده کرد؛ یعنی تربتی که از خود قبر شریف و اطراف آن که در عرف به قبر ملحق می‌شود. هم‌چنین بررسی روایات دال بر بو و رنگ خاص نشان داد که این روایات، دلالتی بر منوط بودن شفابخشی بر رنگ یا بو ندارند.