جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله انديشمندان اسلامي که به اظهار نظر درباره جهاني‌شدن پرداخته، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي است. اين مقاله در تلاش است تا ابعاد جهاني‌شدن را براساس فلسفه سياسي آيت‌الله خامنه‌اي بررسي کند. هرچند ايشان به‌صورت مستقيم دراين‌باره سخنان فراواني ندارند، اما براساس فلسفه سياسي ايشان مي‌توان جهاني‌شدن را از دو چشم‌انداز سلبي و ايجابي واکاوي کرد. راه‌کار رويارويي با جهاني‌شدن به شيوه غربي در حوزه سلبي، و ارائه راهبردهاي عملي گوناگون در حوزه ايجابي، از ويژگي‌هاي مهم ديدگاه آيت‌الله خامنه‌اي درباره جهاني‌شدن است. از نگاه سلبي، جهاني‌شدن درواقع همان پروژه جهاني‌سازي است که توسط قدرت‌هاي بزرگ راهبري مي‌شود و تهديد هويت، استقلال، و حاکميت ملي از مهم‌ترين پيامدهاي آن در سه حوزه فرهنگ، اقتصاد و سياست است و راه‌کار رويارويي با آن، تنها ايستادگي و استحکام ساخت دروني است. اما جهاني‌شدن از نگاه ايجابي، جداي از جهاني‌شدن به شيوه غربي آن است؛ زيرا اين معنا از جهاني‌شدن، بر پايه «فطرت» بوده و فاقد ماهيت استثمارگرانه است. جهاني‌شدن براساس فلسفه سياسي آيت‌الله خامنه‌اي، به‌سان جرياني است که با راهبردهاي خاص خود، بنا دارد تا الگوي انقلاب اسلامي را به جهان صادر کرده و تمدن نوين اسلامي را پايه‌ريزي کند. راهبردهاي «سبک زندگي اسلامي» در حوزه فرهنگ، «استحام ساخت دروني» با تأکيد بر حوزه اقتصاد، و «صدور انقلاب» با تأکيد بر حوزه سياست، براي تحقق تمدن نوين اسلامي براساس فلسفه سياسي آيت‌الله خامنه‌اي تجويز مي‌شوند.

پرداختن به موضوع امتداد مبانی هستی‌شناختی اسلامی از دو جهت حائز اهمیت است. نخست اینکه تمدن نوین اسلامی، باید بر پایه مبانی هستی‌شناختی اسلامی بنا شود. از جهت دوم، تمدن غرب با مبانی هستی‌شناختی متمایز و متباین با مبانی اسلامی، توانسته است مبانی خود را در رفتارهای فردی و ساختارهای جامعه امتداد دهد. از نظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای، مبانی اسلامی هنوز در رفتارهای فردی و نیز در ساختار اجتماعی ما امتداد پیدا نکرده است. در این پژوهش با روش تحلیل متن چگونگی امتداد مبانی هستی‌شناختی با تأکید بر بیانات ایشان دنبال می‌شود. همچنین این پژوهش در پی بررسی تطبیقی چگونگی امتداد مبانی هستی‌شناختی نظام اقتصادی سرمایه‌داری و اسلامی، با تأکید بر بیانات رهبری است. در این نوشتار منطقی برای امتداد مبانی در نظام اقتصادی طراحی می‌شود و این منطق در شکل‌گیری نظام اقتصادی سرمایه‌داری و اسلامی بررسی می‌گردد. نتایج نشان می‌دهد رفتارها، روابط و ساختار نظام اقتصادی سرمایه‌داری بر اساس همین منطق سامان یافته‌اند و اجرایی‎کردن این منطق در نظام اقتصادی اسلام منجر به رفتارها، روابط و ساختار متفاوتی خواهد شد.

اندیشه سیاسی مجموعه‌ای از باورهای منسجم فلسفی است که در هدایت و اداره مستقیم جامعه نقش دارد. مجموعه این باورها ریشه در ایدءلورژی و جهان‌بینی هر شخص دارد و اندیشمند سیاسی نمی‌تواند فارغ از این اعتقادات و باورهایش به سراغ حل مجهولات برود حضرت آیت الله خامنه‌ای به عنوان اندیشمند، متفکر و فیلسوف الهی با کمک گرفتن از این ایدءلورژی و جهان‌بینی مدینه فاضله و راه رسیدن به آن را ترسیم کرده است. مدینه فاضله ایشان ایجاد تمدن عظیم اسلامی، تمدنی که در آن آسایش مادی و معنوی برای همگان فراهم آید و همگان برخوردار از پیشرفت‌های مادی و معنوی باشند. وقوع انقلاب اسلامی جرقه ایجاد این تمدن عظیم بود و بعد از آن ایجاد نظام سیاسی و دولت اسلامی و در مرحله بعدی، کشور اسلامی باعث به وجود آمدن دنیای اسلام خواهد بود. که دستیابی به آن از طریق جامعه سازی ممکن است و ایجاد جامعه الهی، جامعه آرمانی رهبر معظم انقلاب است. ایشان معتقدند که در اسلام ولایت آمده نه حکومت، و نه سلطنت و این نشانگر این است که در جامعه اسلامی رابطه بین ولیّ و مردم بر اساس محبت است و ولایت مسؤلیت است نه قدرت‌طلبی و قدرت‌خواهی. در اندیشه سیاسی مقام معظم رهبری، مردم یک رکن مشروعیتند و آرای معظم له، به طور مشخص جمعی است میان حقانیت و مقبولیت و این همان چیزی است که در گزاره «مردم‌سالاری دینی» مستتر و موجود است.

تمدن غربی با توجه به پیشرفتهایی که داشته ،توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. بنابراین شناخت ماهیت سیاسی غرب برای جوامع دیگر خصوصا جوامع اسلامی بسیارمفید و راهگشا خواهد بود. به دلیل اینکه جوامع اسلامی را از وجوه منفی آن حفظ می‌کند. شناخت غرب با رویکرد و دیدگاه آیت الله خامنه ای ثمرات فراوانی را به همراه خواهد داشت چون ایشان یکی از متفکرین و روشنفکران دینی عصر حاضر می باشند. سکولاریسم که همان تفکر رایج جدایی دین از سیاست است، ازدیدگاه آیت الله خامنه‌ای مردود است وبه هیچ وجه این مشخصه و ویژگی اساسی سکولاریسم را بر نمی‌تابد و آنرا نفی می‌کند و بزرگترین اشتباه غرب را نفی معنویت می داند. ایشان لیبرالیسم را با بیان نمودهای عینی متناقض موجود درغرب به چالش می کشد و به مهمترین ویژگی آن یعنی آزادی توجه ویژه دارد و شش تفاوت اساسی بین آزادی در اسلام و آزادی در نظام لیبرالیستی را به تفکیک توضیح می دهد. ایشان آزادی را حق الهی می داند ونسبت به سوء استفاده آن هشدار می دهد. ایشان با استفاده از تعالیم و بینش اسلامی رویکرد انسان محوری اومانیسم را نفی می کند و به بیان تکریم انسان از دیدگاه اسلام می پردازد. ایشان با انتقاد از دموکراسی غربی حکومت اسلامی را مردمی ترین حکومت می داند ومهمترین تفاوت دموکراسی غربی با حکومت اسلامی را در قانونگذاری و مردمی بودن می‌داند. از نظر ایشان اگر ناسیونالیسم به معنی تاکید بر ایمان و جهان گرایی توحیدی باشد مثبت والا ناسیونالیسم را نفی می کند یعنی ناسیونالیسم مبتنی بر ملیت، خون و نژاد.

در خصوص ولایت فقیه محورهای مختلفی مطرح شده است. آنچه در این پایان نامه به آن پرداخته شده یک بعد از ابعاد این موضوع می باشد که مبانی مشروعیت ولایت فقیه است. هدف در این رساله پرداختن به این موضوع از دیدگاه امام خمینی ره و مقام معظم رهبری به صورت توصیفی و تحلیلی می باشد. در این پژوهش در ابتدا مبانی مشروعیت حکومت از دیدگاه دانشمندان غربی مطرح و بعد به مبانی مشروعیت حکومت از منظر اندیشمندان مسلمان در قالب دو مذهب اهل تسنن و تشیع پرداخته شده است. سپس بعد از بیان تفصیلی مشروعیت حکومت، دیدگاه حضرت امام خمینی ره و مقام معظم رهبری به عنوان اندیشمندان شیعی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت. بعد از ذکر بیانات این دو بزرگوار در حوزه ی مشروعیت ولایت فقیه و مطرح نمودن پیش فرض هایی از اندیشه آن ها، اثبات شد، برخلاف کسانی که دیدگاه ایشان را ترکیبی و متمایل به انتخاب می دانند، مبانی مشروعیت ولایت فقیه از نگاه آن ها صرفا انتصابی است. آنان معتقدند در زمان غیبت معصوم همه فقها به نصب عام ولایت بر مردم دارند. حال اگر مردم در اجرای حکومت به یک فقیه کمک کردند و او را پذیرفتند مقبولیت حاصل می شود و ولایت آن فقیه تحقق خارجی پیدا می کند. پس نقش مردم در ولایت فقیه مشروعیت دهی به آن نمی باشد بلکه در اعمال ولایت و تحقق خارجی آن نقش آفرینی می نمایند.

فرهنگ جهادي يک فرهنگ پيشرو و غيرايستا در جامعة اسلامي است و در صورت تحقق، مي‎تواند موانع مقابل انقلاب، نظام و جامعة اسلامي را از ميان بردارد. براي تحقق اين مهم، بايد شاخص‎‎هاي مطلوب آن را ارزيابي كرد و بعد از شناسايي، به عرصة اجرا درآورد. از مهم‌ترين شاخص‎‎هاي فرهنگ جهادي، مي‎توان به بصيرت، عمل بهنگام، اخلاص، استقامت، تکليف‌مداري و اطاعت از رهبري اشاره كرد. اين نوشتار كوشيده است تا با تأکيد بر فرمايش‎هاي مقام معظم رهبري و با روش «توصيفي ـ تحليلي»، اين شاخص‌ها را بررسي كند. هدف اين پژوهش استخراج شاخص‌هاي «فرهنگ جهادي» از فرمايش‎هاي رهبر انقلاب است تا الگويي براي رفتارهاي اجتماعي در نظام اسلامي، به‌ويژه در بخش سياسي، قرار گيرد. براي نمونه، اگر الگوي فرهنگ جهادي وارد حوزة فرهنگ سياسي ما شود شاخص‌هاي فرهنگ سياسي و مشارکت عمومي به گونه‌اي چشمگير رشد خواهد داشت. نتيجه اينکه شاخص‌هاي گفته ‌شده، که از مهم‌ترين شاخص‌هاي فرهنگ جهادي در نگاه مقام معظم رهبري است مي‌تواند نظام و جامعة اسلامي را براي رسيدن به سطح مطلوب ياري رساند.

مقایسه میان اندیشه‌هایی که باعث ایجاد تحولات اجتماعی- سیاسی در یک جامعه می‌شوند، دارای اهمیت بسیاری است. در دو برهه از تاریخ معاصر ایران، دو اندیشه مهم وجود دارد که بر تحولات پس از خود تاثیر به‌سزایی بر جای گذاشته‌اند. این دو اندیشه عبارتند از مشروطه مشروعه و ولایت فقیه که اولی را در دوره شکل‌گیری مشروطه و دومی در دوره حاکمیت جمهوری اسلامی ایران پایه‌گذاری شده است. بر این اساس، این مقاله در پی مقایسه میان بخشهایی از دو اندیشه سیاسی نامبرده است. بنابراین، روش پژوهش آن، تحلیل مقایسه‌ای است و با توجه به این پرسش اصلی که در مقایسه میان اندیشه سیاسی آیت الله لاری و آیت الله خامنه ای چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی را می‌توان یافت، به بررسی آرای آنها درباره حکومت در زمینه‌های مبانی فقهی، حدود اختیارات، نقش روحانیت، مشروعیت و مصلحت و قانون و قانونگذاری پرداخته است. مقاله در نتیجه کلی در مقایسه میان اندیشه سیاسی دو فقیه در عصر انقلاب مشروطه و عصر انقلاب اسلامی، به شباهت، بهره‌گیری از اسلام در چگونگی شکل حکومت اما با برداشت‌های متفاوت یعنی بقای سلطنت و اجرای احکام اسلام برای شیخ آیت الله لاری و تاسیس حکومت اسلامی و اجرای احکام اسلام، توجه به مشروعیت مردمی و مصلحت برای آیت الله خامنه ای رسیده است.

خلاصه ماشینی: "در مسأله قیام ملت ایران بر ضد بهاییان که در ماه رمضان سال 1334 شمسی برابر 1374 قمری رخ داد، و نامه مرحوم آیة الله بروجردی به خطیب شهیر جناب آقای فلسفی مبنی بر لزوم مبارزه با این فرقه وابسته به اجانب در رادیو خوانده شد، قیامی همه جانبه در ایران پدید آمد که اگر به صورت صحیح پی‌گیری می‌شد، درهمان زمان نتیجه بخش بود، اما بعدها آن حرارت فرو نشست و مرحوم آقای بروجردی مصلحت در سکوت و عدم‌ تعقیب دید، ولی حضرت امام از افرادی بود که پیوسته مرحوم آقای بروجردی را بر ادامه کار و تعقیب مبارزه دعود می‌کرد. جامعیت امام در علوم اسلامی در گفتار پیشین، رشته‌های تخصصی امام را مطرح کردیم ولی وی از تمام علوم اسلامی آگاهی کامل داشت و اگر در فن رجال و درایه و یا حدیث به صورت یک فرد متخصص جلوه نداشت اما کاملا از آنها آگاه بود، و در برخی از مسائل مربوط به آنها به صورت یک استاد متخصص بحث می‌کرد، مثلا مسأله«اصحاب اجماع»را که از پیچیده‌ترین مسائل رجالی است، در درس طهارت تدریس کرد و در اثر خود نیز نتایج آن بررسیها را آورده است. *** 6-فن شعر و ادب در قلمرو شعر و ادب، همین قدر کافی است که رساله عروض مرحوم حاج شیخ محمدرضای اصفهانی را استنساخ کرده و با خط زیبای خود دائره‌های آن را نیز با ادوات آن روز ترسیم نموده است استاد بزرگ از ذوق عرفانی و ادبی والایی بهره‌مند بود که نتیجه آن به صورت یک دفتر بزرگ از شعر و ادب درآمد که بعدها مفقود شد و تنها بهاریه‌های آن حضرت که همه را درباره معصومین سرود در دست است، و مدتی بود که از سرودن شعر به دور بود و چیزی از ایشان مشاهده نمی‌شد، مگر اخیرا که فرزند بزرگوار ایشان غزل کوتاهی را از ایشان منتشر کرد."

در آموزه های دینی، کار به عنوان رکن اساسی زندگی، و نیرومندترین عامل تولید، و مهم ترین پایه برای تولید ثروت محسوب می شود. پیشوایان دین، کار و تلاش برای امر معاش و گذراندن زندگی را امری مقدس، خداپسندانه و عبادتی بزرگ شمرده اند. رشد و تعالی همه جانبه اقتصادی بدون کار و تلاش امکان پذیر نمی باشد. رفتار پیامبر و ائمه معصومین(ع) با قشر کارگران، کشاورزان و دیگر تلاشگران عرصه اقتصادی نشان از جایگاه کار و تلاش و کسب رزق حلال در معارف و تعالیم اسلامی دارد.از سوی دیگر، عزت و سربلندی و رفاه و سعادت دنیوی، حتی زمینه های کسب توفیقات معنوی همه در سایه توسعه و رشد و استقلال اقتصادی ممکن خواهد بود و این هدف جز با آفرینش و خلق حماسه اقتصادی در کشور محقق نخواهد شد. مطمئناً جامعه ای که به بیکاری، مصرف زدگی و سستی و رخوت روی آورد و تن به تحمل سختی و مشقت برای عزت و استقلال اقتصادی ندهد، هر روز باید در اضطراب و پریشانی به سر برد که مبادا قطع واردات کالاها و ارزاق بیگانه آنها را در شرایط سخت و مذلت بار قرار ندهد. رویکرد نویسنده در نوشتار پیش رو تقویت فرهنگ کار و تلاش و کسب روزی حلال با الگو گرفتن از سبک زندگی اولیاء و بزرگان دین است.