جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از رساله‏های کلامی شیعی در اثبات باری‏تعالی و توحید است که مفضل بن عمر شاگرد امام صادق خواسته است در رد منکران و ملحدان بنویسد. در ضمن این رساله امام مناظره خود را با پزشکی هندی و احتجاج خود را با تمثل به «اهلیلج» هندی آورده و اثبات نموده که تجربه و حواس موجد علم و شناخت نیستند بلکه همه معارف و شناختها از جمله فهم اینکه این هلیله هندی چه منافع و فوایدی دارد از طریق خداوند میسر است. امام صادق با رد ادعاهای منکران ادله زیادی با استناد به پدیده‏ها و حقایق طبیعت و گیاهان و حیوانات در اثبات خداوند به منکران آموزش می‏دهد.

موضوعات و مسائل کلی این کتاب که به زبان عربی تالیف شده درباره اثبات مسئله "توحید" است که به صورت بحث و گفت و گو میان منکران توحید و برخی مسلمین درباره دنیا و موجودات هستی و خلقت انسان‌ها و دیگر آفریده‌ها، تدوین گردیده است.

این کتابچه بازنویسی دو سخنرانی از آیت الله سیدصادق شیرازی است که به مناسبت رحلت پیامبر (ص) و در موضوع حرمت‏شکنی از آن حضرت ارائه شده است. آیت الله شیرازی با نقل قطعاتی از احادیث حضرت علی (ع) و فاطمه زهرا (س) به عظمت مقام پیامبر و نقش او در هدایت بشر می‏پردازد و نتیجه می‏گیرد اولین حرمت‏شکنی بعد از رحلت پیامبر اتفاق افتاد. گروهی به پیامبر اهانت کردند و خلافت را در مسیر انحرافی انداختند. شیرازی می‏گوید، اگر در آن روز حرمت پیامبر نمی‏شکست هم‏اکنون همه بت‏پرستان مسلمان بودند بعد به وظایف زنان و مردان و جوانان معاصر می‏پردازد و آنها را به اطاعت از پیامبر دعوت می‏کند.

کتاب حاضر، در برگیرندة شرحی بر باب یک‌صدم کتاب «مصباح الشریعه» و «مفتاح الحقیقه»، منسوب به امام صادق(ع) است که در آن، بر پایة توحید علمی و نظری و اخلاق اسلامی، موضوع «عبودیت و بندگی»، شرح داده شده است. بر طبق سرفصل‌های این کتاب، یعنی: عبودیت و ربوبیت و اصول معامله با خدا؛ با نفس؛ با خلق و با دنیا، می‌توان گفت که عبودیت منشأ ولایت انسان کامل است و از رهگذر آن، کمال او حاصل می‌شود. لازم به ذکر است فهرست آیات، روایات و اشعار مورد استفاده در کتاب،‌ در بخش ضمایم مندرج است.

در شمارگان دوم از مجموعه‌ی حاضر، ضمن بیان ویژگی‌های اخلاقی امام صادق (ع)، امام کاظم (ع)، امام رضا (ع)، امام جواد (ع)، امام هادی (ع)، امام حسن عسکری (ع)، و امام مهدی (عج)، شرح زندگی ایشان به تفصیل بازگو شده است.

توحید مفضَّل یا کتاب فَکِّر: کتابٌ فی بدء الخلق و الحثّ علی الاعتبار؛ کتابی است مشتمل بر حدیثی طولانی از امام صادق(ع) با موضوع حکمت و خداشناسی و اسرار آفرینش که طی چهار جلسه بر مفضل بن عمر جعفی املا شده است. مشهور است که این کتاب املای امام صادق(ع) بر مُفَضَّل بن عُمَر جُعْفی کوفی، یکی از اصحاب سرشناس و بزرگ آن حضرت، می باشد. در این‌که این کتاب نوشته خود امام صادق(ع) نیست، اختلافی وجود ندارد بلکه بحث در این است که آیا امام(ع)، آن را بر مفضّل بن عمر املا کرده یا این‌که اثر خود مفضّل است که به امام صادق(ع) نسبت داده است. غالب علمای شیعه، مفضَّل بن عمر جُعْفی را صحابی خاص امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) دانسته و برخی از آنان، ضمن اقامه دلیل در رد آرای تضعیف‌کنندگان، به تأیید و توثیق وی پرداخته و گفته‌اند که این کتاب املای امام صادق(ع) بر اوست. بعضی علما نیز تصریح کرده‌اند که اِهلیلَجه، اثر دیگر منسوب به امام صادق(ع) در خداشناسی، را خود امام نوشته و سپس متن دستخط خود را در اختیار مفضّل گذاشته‌اند ولی توحید مفضّل املای امام(ع) بر مفضّل است. البته نجاشی، این اثر را به مفضّل نسبت داده و اشاره کرده‌ که به آثار وی چندان اعتنایی نیست و گفته است برخی وی را از غالیانِ خطّابی شمرده اند. بر فرض پذیرش اینکه مطالب کتاب حدیثی از امام صادق است که آن حضرت بر مفضل بن عمر املا کرده، این سؤال مطرح است که آیا متن فعلی، همان توحید مفضّل است یا نه. نام توحید مفضّل در فهرست کتابهای سید بن طاووس آمده است و بنا بر توضیحات وی، آن کتاب، ظاهراً همین است که در دسترس ماست. و بیان داشته تاکنون هیچ‌یک از علما وقوع تغییر و تحریفی را در متن این کتاب گزارش نکرده است و کسی مدعی نشده که توحید مفضّل کنونی غیر از آن است که مفضّل بن عمر جعفی از قول امام صادق(ع)روایت نموده است، بلکه سیره آنان در نقل و ترجمه و شرح این اثر، نشان از اعتقاد به عدم تحریف و تغییر دارد. امام صادق(ع) کتاب را در چهار جلسه و در چهار روز، از صبح تا ظهر بر مفضل املا کرده است. آن حضرت در این کتاب با بیان شگفتی‌های آفرینش، به اثبات آفریدگار حکیم و دانا پرداخته است. توحید مفضل از کتابهای ارزشمند و معتبر شیعه در مباحث اعتقادی محسوب می شود. به سبب اهمیت خاص توحید مفضّل نزد علمای تشیع، سید بن طاووس، همراه داشتن آن را در سفر و مطالعه و تفکر در باره آن را توصیه و بر آن تأکید نموده است. چهار مجلس کتاب •