جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پلانتینگا ماهیت داشتن خداوند را پیرامون مسایل مربوط به واجب الوجود بودن و حاکمیت خداوند موردبررسی قرار می دهد، او در مباحث هستی شناسی طبق چهار روش که عبارتند از: عدم صدق تصورات ما در مورد خداوند،از طریق آموزه توماس اکوئناس در مورد بساطت مطلق الهی، ازطریق نومینالیسم و از طریق احتمالات دکارت سعی می‌کند ماهیت نداشتن خداوند را اثبات کند. ملاصدرا مبتنی بر اصالت وجود و بداهت وجود مبانی هستی شناسی خود را پی‌ریزی می‌کند، زیرا تا به اصالت وجود قائل نباشیم، نمی‌توانیم ماهیت دار بودن واجب را انکارکنیم، هردو فیلسوف بر نفی ماهیت داشتن خداوند به دلایلی تمسک جسته‌اند، با این حال دلایل پلانتینگا برای اثبات عدم ماهیت داشتن خداوند کامل و تمام نیست،عدم توجه پلاتینگا به اصالت وجود و عدم ملاکی برای بداهت از نقاط ضعف او به حساب می‌آید، اما ملاصدرا از طریق ادله اصالت وجود، استدلال از طریق عینیت صفات و ذات الهی، بساطت وجود، زیادت وجود برماهیت و اینکه« انیت را بر ماهیت » مقدم دانسته است به ماهیت نداشتن حق تعالی استدلال کرده است،می توان گفت ملاصدرا با این دلایل موفق تر از پلانتینگا عمل کرده است.

در پژوهش حاضر، از منظر فلسفه دین کاربردی، به نقد رویکرد ضدبیّنه­جویانه پلنتینگا پرداخته شده است؛ با این هدف که نشان داده شود چگونه موضعی در معرفت­شناسی، می­تواند تبعات عملی منفی در پی داشته باشد. ادعای اصلی مقاله این است که ورود به عصر پسامدرن و فاصله گرفتن اندیشمندانی چون پلنتینگا از عقلانیت عام و فرو نهادن معیارهای آن، از جمله وظیفه مستند کردن دعاوی، به بیّنه کافی، در نهایت سبب شده است تا عقل، یا به­کلی از حوزه مباحث دینی خارج گردد و یا از نوعی عقلانیت منطقه­ای،‌ سخن به میان آید. نتیجه این گذار،‌ در هر دو حالت، مسدود شدن باب گفتگو میان پیروان ادیان مختلف از یک سو و دینداران و غیردینداران، ‌از سوی دیگر، و در نهایت، محروم ماندن انسان­ها از در اختیار داشتن معیارهای عام و مورد وفاق، در نقد باورهای یکدیگر است. انسداد باب گفتگو و نقد، وقتی در کنار این واقعیت قرار می­گیرد که میان باورها و اعمال، پیوند وثیقی وجود دارد، مسأله ابعاد ناگوارتری می­یابد؛ زیرا با از میان رفتن معیارهای عام نقد باورها، نقد اعمال برآمده از آنـها نیز مقدور نخواهد بود و همه گروه­ها، از جمله گروه­های افراط­گرا می­توانند خود را معاف از پاسخگویی در قبال اعمالشان بدانند و عملا جنایات احتمالی خویش را نیز موجّه جلوه دهند.

در مسئله قرینه‌ای شر، از تکثر و شدت شرور به عنوان شاهدی علیه وجود خدا استفاده می‌شود. بر این اساس شرور مهیبی در جهان وجود دارند که یک موجود عالم و قادر مطلق و خیر محض می‌تواند از آنها جلوگیری کند، بدون اینکه خیر بزرگ‌تری را از دست بدهد یا شر بزرگ‌تر یا مساوی را مجاز بداند، ولی چنین نکرده است؛ پس هرچه شدت و تنوع این شرور بیشتر باشد، احتمال وجود خدای خیرخواه محضی که عالم و قادر مطلق است نیز کمتر خواهد شد. مایکل تولی از طرفداران مسئله قرینه‌ای یا بینه‌ای شر است. او با تکیه بر مقدماتی مانند تکثر شرور، بررسی احتمالاتی نظریه وجود خدا در مقایسه با نظریه‌های بدیل و استناد به زلزله لیسبون به عنوان استدلال اصلی به نامحتمل‌بودن وجود خدا معتقد است. در مقابل، آلوین پلنتینگا در پاسخ به تولی با تکیه بر مقدماتی مانند اینکه خداباوری محتمل‌ترین گزینه است، چراکه نظریه‌های بدیل آن، مشکلات جدی دارند، با نقد بر دو مقدمه از مقدمات استدلال اصلی تولی در صدد اثبات محتمل‌بودن وجود خداست. در این نوشتار تلاش شده است با تکیه بر روش کتابخانه‌ای به تبیین استدلال تولی و پلنتینگا پرداخته و سپس نقدهای دیگر وارده بر نظریه احتمالاتی تولی ارائه شود.

مقالۀ حاضر دو هدف را پی می‌گیرد: نخست ارائۀ تبیین و تحلیلی از برهان وجودی آنسلم و پلانتینگا بر اساس تقریر «ویلیام رو»-خداناباور معاصر-و دوم تعیین جایگاه مغالطۀ «پنداشت پرسش» در این استدلال. «رو» پس از طرح نقدهایی که بر تقریر آنسلمی این استدلال وارد شده‌است، قرائت موجهاتی پلانتینگا را قانع‌کننده‌ترین روایت برهان می‌داند و معتقد است که تقریرهای پیشین با تکیه بر این اصل که «وجود در واقعیت» ویژگی برتری‌بخش است، گرفتار مغالطۀ منطقی هستند. تقریر پلانتینگا نیز بر این مقدمه که خدا «موجودی ممکن با حداکثر کمال است»، استوار است و این گزاره تنها در صورتی صادق است که خدا در جهان واقعی، وجود داشته باشد. در این پژوهش، با روشی تحلیلی-انتقادی نشان می‌دهم روایت آنسلمی و بازسازی این روایت از طریق پلانتینگا مغالطه آمیز است و روایت موجهاتی پلانتینگا نیز گرچه دارای ضرورت منطقی است؛ امّا ضرورت وجود خداوند در خارج را اثبات نمی‌نماید؛ زیرا کمال در این برهان به گونه‌ای تعریف شده که به مغالطۀ «پنداشت پرسش» دچار است.

پلانتینگا از فیلسوفان فضیلت‌گرا و در معرفت‌شناسی دارای رویکرد وثاقت‌گرایی و برون‌گرایی است. در اعتمادگرایی مبتنی بر فضیلت به ویژگی‌های فضیلتی و رذیلتی فاعل شناسا اعم از ویژگی‌ها و استعداد قوای معرفتی برای مودی به صدق بودن باور تاکید شده است. پلانتینگا در معرفت‌شناسی عام نظریه ضمانت را در مکانیزم کارکرد صحیح قوا تقریر کرد و برای ضمانت چهار شرط قرار داد که عبارت است از: صحت قوای معرفتی، صحت کار و محیط مناسب، هدف و برنامه. او در معرفت‌شناسی دینی انسان‌ها را دارای حس الوهی می‌داند که در شرایط مناسب، حس خداشناسی فعلیت‌یافته باورهای دینی صادق تولید می‌کند. از نظر ملاصدرا قوای ادراکی و ویژگی‌های فاعل شناسا در شکل‌گیری باور مؤثر هستند. ملاصدرا با شرط فضیلت‌مندی قوای ادراکی در مورد گزاره‌های دینی، قوای موجد باورهای دینی صادق را از سایر قوا متمایز می‌کند. او قوه قدسیه را در انسان‌هایی که دارای قوای ادراکی موهبتی هستند، با دو فرایند وحی و الهام، موجد باور صادق دینی می‌داند. خطاناپذیر دانستن باورهای صادق حاصل از قوه قدسیه و ذاتی دانستن قوای ادراک گزاره‌های دینی، گسترده‌بودن باورهای دینی صادق و تأثیر عوامل غیرمعرفتی مؤثر بر معرفت و نقش فضایل اخلاقی در معرفت از دلایل مشابهت دیدگاه ملاصدرا به پلانتینگا می‌باشد.

حوادث و ناملایمات اخلاقی و طبیعی بخشی از شروری هستند که در محیط اطرافمان با آنها مواجه هستیم. مسئله این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و شیوه گردآوری کتابخانه‌ای، بررسی تطبیقی آرای عقلی دو متفکّر مسلمان و مسیحی( آیت‌الله جوادی‌آملی و پلانتینگا) و بیان ترابط موضوع شرور با علم، قدرت و حکمت الهی از منظر این دو اندیشمند می‌باشد. آیت‌الله جوادی‌، شرّ را به امر عدمی تحلیل نموده، و علاوه بر آن از راه حل خلقت نظام احسن و نسبی‌انگاری شرور در دفع این شبهه استفاده نموده‌اند. پلانتینگا نیز برای حلّ مسئله شرّ، از روشی منطقی کمک می‌جوید که به «دفاع مبتنی بر اختیار» معروف است. جوابیه جهان‌های ممکن نیز در قالب همین نظریّه بدان پرداخته شده‌است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که؛ این دو اندیشمند در اصل اعتقاد به خدای کامل مطلق اشتراک نظر دارند. البتّه دیدگاه آیت‌الله جوادی،‌ پاسخگوی شبهه شرور اخلاقی و طبیعی است، امّا پاسخ پلانتینگا ناظر به شرور اخلاقی صرف است و غیرمستقیم شبهه شرور طبیعی را جواب می‌دهد.

ترجمه ماشینی: هدف این مجموعه این است که هم فیلسوفان حرفه ای و هم خوانندگان بیشتری (از دانشمندان علوم اجتماعی و طبیعی، روش شناسان، ریاضیدانان، دانش آموزان، معلمان، ناشران و غیره) را در مورد آنچه در حال وقوع است، چه کسی چه کسی و چه کسی در معاصر انجام می دهد، آگاه کند. فلسفه و منطق PROFILES برای ارائه فعالیت‌های پژوهشی و نتایج شخصیت‌ها و مکاتب برجسته و افراد تازه ظهور در زمینه‌های مختلف فلسفه و منطق طراحی شده است. مجلدات Festschrift زیادی وجود دارد که به فیلسوفان مختلف اختصاص یافته است. کتابخانه مشهور فیلسوفان زنده وجود دارد که توسط P. A. Schilpp ویرایش شده است که قالب آن بر کار فعلی تأثیر گذاشته است. با این حال، آنها فقط می توانند بسیار کمی از صحنه فلسفی معاصر را پوشش دهند. در مواجهه با گسترش فوق‌العاده اطلاعات فلسفی و با تقسیم کار تقریباً ترسناک و افزایش تخصص، ما به روش‌های منظم و منظم برای پیگیری آنچه در این حرفه اتفاق می‌افتد نیاز داریم. PROFILES برای انجام چنین عملکردی در نظر گرفته شده است. هر جلد به یک یا چند فیلسوف اختصاص دارد که نظرات و نتایج آنها ارائه و مورد بحث قرار گرفته است. فیلسوف یا فیلسوفان برجسته، کار خود را در زمینه های اصلی مشارکت قابل توجه خلاصه و بررسی خواهند کرد. این اثر توسط مشارکت کنندگان دعوت شده مورد بحث و ارزیابی قرار خواهد گرفت. داده‌های تاریخی و/یا بیوگرافی مرتبط، کتاب‌شناسی به‌روز با چکیده‌های کوتاه از مهم‌ترین آثار و در صورت امکان، ارجاع به بررسی‌ها و بحث‌های مهم نیز گنجانده خواهد شد.

ترجمه ماشینی: الوین پلانتینگا (1993a, 1993b, 2000) استدلال می کند که اعتراضات قانونی به خداباوری به ایرادات عملی بستگی دارد: برای اینکه بگوییم اعتقاد به خدا موجه نیست، ابتدا باید فرض کرد که این باور نادرست است. با فرض معرفت‌شناسی پلانتینگا و تمایز بالفعل/حضور او، در این مقاله، من استدلال می‌کنم که برای نشان دادن اینکه اعتقاد به معجزه موجه نیست، باید فرض کرد که اعتقاد به معجزه همیشه نادرست است. بنابراین، شخصی که در مورد معجزات موضعی شکاک دارد، باید یا شواهدی پیدا کند که همه معجزات مفروض نادرست هستند، یا بپذیرد که یک تعهد دینی را به عنوان نقطه شروع می‌پذیرد.