جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استفاده مستشرقان از روش‌ها و فن‌های نوین در پژوهش‌های کتابخانه‌ای و آشنایی بیشتر آن‌ها با زبان‌های پیشین (عبری، سامی و میخی) و بهره‌گیری از داشته‌های ادیان مختلف می‌تواند دیدگاه‌های تازه‌ای را در زمینه مطالعات تاریخی فراهم سازد. با آشنایی با روش اصولی و علمی محققان خارجی و شناخت عوامل واقعی تمدن اسلامی از منظر نویسندگان اسلامی و خارجی می‌توان با راهکارهای نوین به عظمت و شکوه دوباره تمدن اسلامی ناب و اصیل مدینه فاضله پیامبر اکرم و جهانی‌شدن فرهنگ اسلامی و زمینه‌سازی برای حکومت عدل الهی ولیعصر نائل آمد. از منظر پژوهشگران اسلامی مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری تمدن اسلامی، آموزه‌های وحیانی قرآن و نقش بنیان‌گذار باعظمت و بزرگوار آن، یعنی پیامبر اکرم، سپس تعهد وفاداری امت مسلمان بوده است. اما نظر نویسندگان غربی و مارشال هاجسن با توجه به اختلاف دیدگاه و خاستگاه فکری آن‌ها، متفاوت است. این پژوهش بر آن است تا با بررسی نقش وحیانی آموزه‌های قرآن و پیامبر اکرم در کتاب اعجاز اسلام (ج 1) اثر مارشال هاجسن، دیدگاه‌های وی را با نگاهی تمدنی و بر اساس اصول و نظریه‌های جامعه‌شناختی در باب تمدن اسلامی موردبررسی قرار دهد. این دیدگاه امروزه روشی نوین و جدید در حوزه پژوهش‌های تمدنی است؛ که شایسته تبیین، تحلیل و بررسی عالمانه است.

جایگاه پر اهمیت «مهدویت» در میان مسلمانان جهان و خاصه شیعیان ، ایجاب می کند که این مسئله از زوایای گوناگون مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. نظرات و آراء اندیشمندان غربی درباره مهدویت یکی از مقولات شایسته بحث در این حوزه می باشد. پس از شکل گیری مطالعات شرق شناسی در مقطع زمانی بعد از رنسانس؛ دو موضوعِ دین اسلام به عنوان کامل ترین دین و نبی اکرم (6) به عنوان ختم المرسلین مورد توجه مستشرقان قرار گرفتند. فراگیری دین اسلام و حوزه های مختلف آن، مقولات متنوعی را برای تحقیق و پژوهش شرق شناسان فراهم آورد. با گذشت زمان و در پی بروز برخی تحولات تاریخی، کانون توجه شرق شناسان به موضوع «مهدویت» نیز جلب شد. مستشرقان در تحقیقات خود پیرامون مهدویت به منابعی مراجعه کردند که از نظر صحت با منابع اصیل اسلامی و شیعی تفاوت معنی داری داشتند. آنها با بررسی فرقه های دروغین و افراد مهدی نما ، از راه صحیح تحقیقات خارج شدند. بالطبع این گونه تحقیقات ، آنهم از جانب کسانی که از کمترین اعتقاد درونی نسبت به مهدویت بی بهره بودند ، نتیجه ای جز انحراف از مسیر اصلی به بار نمی آورد. لذا ، در این تحقیق تلاش می شود شناخت کلی پیرامون دیدگاه های دو شیعه شناس به نام های «برنارد لوئیس» و «مارشال گودوین سیمز هاجسن» در زمینه مهدویت به عمل آید. این دو اندیشمند معاصر ، از مستشرقان با سابقه در انجام تحقیقات و پژوهش در مورد شیعه می باشند. تالیفات آنها در موضوع فرقه اسماعیلیه ، نشان از علاقه مندی مشترک آنان نسبت به تشیع دارد. با لحاظ نمودن برجستگی این دو اندیشمند در عصر خود و الگو قرار گرفتن آنان می توان حدس زد که حتی اندکی انحراف در عقاید آنان می توانسته موجب گمراهی بسیاری از محققین بعدی بشود. در این پایان نامه ضمن بررسی دیدگاه های آنها در مورد مهدویت ، انحرافات و کژاندیشی های آنها در این زمینه ریشه یابی و علاوه بر آن علت بروز انحراف نیز مشخص می شود. در نهایت هم با مراجعه به منابع شیعی و در نظر گرفتن اعتقادات شیعه دوازده امامی ، به شبهات آنان در مورد مهدویت پاسخ لازم داده خواهد شد.

از آنجا که جریان اسلام شناسی و یا به عبارت صحیح تر اسلام پژوهی در غرب، شیعه و منابع شیعی را کمتر مورد توجه قرار داده است؛ در این گفتار مختصر تلاش می کنیم تا ضمن ارایه برخی گواهی ها و نمونه ها از این کم توجهی حتی المقدور به بررسی علل آن پرداخته، آنگاه مراحل گوناگون شیعه پژوهی در غرب از آغاز تاکنون و عوامل مؤثر بر این مراحل را بازگوییم. بدیهی است که بررسی آراء شیعه پژوهان غربی ضرورتاً به منزله رد یا تأیید اولیه و شتابزده آنها نیست، بلکه مراد این است که با دانستن نگاه غربیها نسبت به اسلام و شیعه، بتوانیم به نوعی غرب شناسی انتقادی دست یابیم والّا نه ردّ و تکذیب شیعه توسط غربیها باید ما را از درون تهی کند و نه تأیید بی جهت ایشان از اسلام به یک معنا امر مهمی است.

اقامتگاه صوفیان را در زبان فارسی خانقاه گویند. این واژه که نخستین بار در متون سده چهارم هجری، در اشاره به فعالیت های مانویان و کرامیان به کار رفته، در سده پنجم، با گسترش جماعت های صوفیه، در سرتاسر قلمرو اسلامی رواج یافته است. خانقاه ها در این عصر مراکزی فرهنگی - اجتماعی بودند که صوفیان و مردم عادی در آنجا از خدماتی برخودار می شدند؛ از جمله این خدمات می توان به این موارد اشاره کرد: تربیت مریدان، فراهم آوردن غذا و سرپناه برای مسافران و نیازمندان، تدریس علوم اسلامی، تالیف و تکثیر کتب، و ایجاد کتابخانه. گسترش خانقاه ها مانند هر پدیده اجتماعی دیگر معلول علل و عوامل متعددی بوده است که اهمیت یافتن مقام شیخ، تاکید بر تربیت (در مقابل تعلیم) و خدمت به خلق اله از جمله این عوامل است.