جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اثر پرداختی، به رشتگی مهدویت پژوهی و آسیب های معطوف به آن نظر دارد. رشتگی مهدویت پژوهی به عنوان حوزه جدید علوم انسانی اسلامی، انتظام و انسجام را برای حوزه مطالعاتی مهدویت پژوهی به ارمغان می آورد. بی تردید همه حوزه های معرفتی، همواره دچار سوء برداشت ها و قرائت هایی ناهمگون و آسیب های مختلف قرار می گیرند که حوزه مهدویت پژوهی نیز از این قاعده و قانون، به دور نبوده و نیست.در این نوشتار، افزون بر شناخت روشمند حوزه مهدویت پژوهی با رویکرد رشتگی، درصدد ارائه ادله و براهین لازم برای توجیه حوزه رشتگی مهدویت پژوهی و شناسایی و پالایش چالش ها و نگرش های منفی معطوف به آن، برای تثبیت جایگاه حوزه مهدویت پژوهی خواهیم بود.

اعتقاد به مهدویت، ریشه در روایات فراوان اسلامی دارد و تضعیف این باور جز با رد و انکار روایات مهدوی میسر نیست. از این رو منکران مهدویت، نبود روایات مهدوی در صحیح بخاری را از دلایل اعتبار نداشتن این گرایش دینی دانسته اند. از آن جا که صحیح بخاری تنها یک روایت مجمل مرتبط با مهدویت دارد که در آن نامی از مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به چشم نمی خورد، به نظر می رسد در جریان تشدید سیاست های ضدعلوی عباسیان در دوره متوکل، بخاری از سیاست های آنان اثر پذیرفته و از این رو از نقل روایات مهدوی پرهیز کرده است. پایان منجی گرایی بنی عباس و تشدید دشمنی با آل علی علیهم السلام در جهت مشروعیت طلبی خلفای عباسی مهم ترین رویکرد سیاسی دستگاه حاکم در آن دوران به شمار می رفت. از این رو می توان هماهنگی عملی با جهت گیری دینی_ اعتقادی دستگاه خلافت، نقل روایات مهدوی در کتاب های حدیثی هم دوره صحیح بخاری، نقل اندک شمار روایات علویان از سوی بخاری و کوتاهی در نقل روایات فضایل اهل بیت علیهم السلام از جانب او را برجسته ترین شواهد اثرپذیری بخاری از این شرایط ذکر کرد.

در اندیشه کانت، حرکت تاریخ از نقص به کمال، از توحش به تمدن و از حالت تضاد آمیز به حالت تعادل است. محصول این حرکت تاریخی برای انسان، دستیابی به آزادی، برابری و معقولیت است. به نظر کانت، هرچه تاریخ پیش می رود و شرایط وحدت جامعه بشری بهتر فراهم می شود، تشکیل اتحادیه جهانی انسان ها و رفع تضاد از زندگی آن ها غایت تاریخ است. انسان در طول حرکت تاریخی خود به مقام آزادی و معقولیت می رسد. این آزادی شامل دو مرحله است؛ در مرحله آزادی درونی، عواطف حیوانی انسان زیر سلطه عقل قرار می گیرد و انسان در واقع به تدریج عاقل تر می شود. در مرحله آزادی برونی، حکومت های استبدادی ریشه کن می شوند و انسان به مقام استقلال از هر آن چه غیرعقلی است می رسد؛ به ویژه از اسارت تمایلات نفسانی و عملا از حکومت های استبدادی آزاد می شود. این دیدگاه دارای نقاط مشترک بسیاری با دکترین مهدویت مطرح شده از سوی متفکران شیعه است؛ به طوری که می توان دیدگاه کانت درباره غایت تاریخ را با اندکی اغماض، توجیه عقلانی و طبیعی دکترین مهدویت دانست.

این نوشتار، ادامه مقالات گذشته و تاملی بر چگونگی ارائه معارف مهدوی از سوی امام کاظم و امام رضا علیهما السلام است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، مخاطرات و نیازهای عصر ثبات و اقتدار عباسیان، نزدیک شدن عصر غیبت و ظهور گروه منحرف واقفیه شکل گرفته است.بررسی محورهای مورد تاکید در این بیانات و تامل در نسبت آن ها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر می تواند از یک سو طرحی کلان نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تاثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزه های مهدوی را نمایان تر کند.این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امامان یادشده علیهما السلام تکیه دارد و تلاش می کند با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه های مهدوی بر شیعیان را معلوم کند؛ از این رو با تعیین محورهای مورد توجه در سخنان آن دو امام، همراه با ارائه نمونه ای از آن و تامل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزه ها دست یابد.این نوشتار، روشن گر این سخن است که تعلیم آموزه های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه علیهم السلام افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی، به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینه سازی برای رهایی از آفات بحث مهدویت و مصون سازی از انحرافات در عصر امام کاظم و امام رضا علیهما السلام را دنبال می کند.

این پژوهش، در صدد بررسی و تحلیل راهکارهای موثر بر نهادینه سازی فرهنگ مهدویت در برنامه درسی دوره متوسطه است. روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی و رویکرد آن نیز کاربردی است. جامعه پژوهش، دبیران دوره متوسطه شهر اصفهان (4413 نفر) را در بر می گیرد که در سال 94-1393 مشغول به تدریس اند. به کمک فرمول کوکران، 165 نفر از آن ها به عنوان حجم نمونه برآورد و با روش تصادفی متناسب با حجم از بین نواحی شش گانه انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پرسش نامه محقق ساخته روا و پایا بوده و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی بررسی و تحلیل شده اند. عمده ترین نتایج پژوهش، بیان گر آن است که از نظر دبیران، در میان راهکارهای سه گانه موثر بر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس، راهکارهای آموزشی با میانگین 4.21 بیشترین و راهکارهای پژوهشی با میانگین 3.62 کمترین تاثیر را بر نهادینه سازی فرهنگ مهدویت در برنامه درسی دوره متوسطه دارند. در بین راهکارهای آموزشی، «طرح مفاهیم، مصادیق، تصاویر و مولفه های مربوط به فرهنگ مهدویت در کتاب های درسی»، «نقش الگویی دبیران و کادر اجرایی مدرسه و تطابق گفتار و کردار آن ها با فرهنگ مهدویت» و «یاد کردن از افراد مشهور در حوزه مهدویت در حین تدریس متناسب با محتوای درسی کلاس»، بیشترین تاثیر را دارند.

با توجه به ضرورت مسأله معرفت نسبت به امام عصر(عج)، پژوهش حاضر پیرامون عصر غیبت صغری و نحوه هدایت گری حضرت صاحب الامر(عج) انجام گرفته است تا از طریق بیان شیوه اعمال این هدایت، راه حصول این معرفت روشن گردد. لذا در سیره این امام بزرگوار به سراغ توقیعات ایشان رفته و مطالب اعتقادی، فقهی، اخلاقی و تربیتی آنها را استخراج و تحلیل نمودیم. سیر پژوهش حاضر بدین شرح است: پس از مقدمه که در آن به تبیین موضوع، بیان ضرورت و اهداف تحقیق پرداخته شده است، فصل اول قرار دارد که عنوان آن آماده سازی شیعه برای ورود به عصر غیبت است و به بیان چگونگی زمینه سازی معصومین(ع) از پیامبر اکرم(ص) تا امام حسن عسگری(ع) جهت امر مهم غیبت پرداخته و سازمان وکالت و نیابت خاصه با تمام ابعاد شان در آن معرفی شده اند. فصل دوم، آشنایی با توقیعات امام عصر(عج) نام دارد که در آن پس از تعریف لغوی و اصطلاحی توقیع، نمونه هایی از توقیعات ائمه پیشین آورده شده و بعد از آن دست خط توقیعات، مدت زمان صدور یک توقیع و کلیات محتوی توقیعات امام عصر(عج) مورد بررسی قرار گرفته اند. فصل سوم که فصل اصلی پژوهش حاضر است، توقیعات را در چهار بخش اصلی، اعتقادات(مشتمل بر مباحث توحید، نبوت، امامت و معاد)، احکام (مشتمل بر ابواب مختلف فقهی از قبیل طهارت، نماز، خمس، روزه و ...)، اخلاق و ادعیه مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد. که در بحث اعتقادات، الوهیت، ربوبیت، نبوت خاصه، نبوت عامه، امامت خاصه و امامت عامه کاملا مورد بررسی قرار گرفته و در هر باب نظر امام(ع) به خوبی روشن شده است. در انتها، نتیجه تحقیق قرار دارد که در آن مهمترین نتیجه به دست آمده، اثبات هدایت گری امام غایب، همچون امام حاضر، در عصر غیبت صغری و در پرتو توقیعات عنوان شده است

امروزه، «مدیریت» به یکی از مهم ترین مسائل مطرح در جهان تبدیل شده است. نگارنده در این مقاله تلاش دارد مدیریت حضرت مهدی را با محوریت آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت بررسی نماید. مؤلف معتقد است مکاتب غربی قادر نیستند، جامعه را آن گونه اداره کنند که فضائل و کرامات انسان، حفظ و پرورش یابد. اسلام واجد ظرفیت ها و توانمندی هایی است که در آن، تمامی فضائل انسانی و اخلاقی رشد خواهد کرد. نویسنده در این مقاله، ضمن تبیین اجمالی مدیریت اسلامی و اصول اساسی آن، سعی دارد خصوصیت مدیریت حضرت مهدی را با این اصول سنجیده و بر آن انطباق دهد. نویسنده معتقد است از مدیریت حضرت مهدی چه در زمان غیبت و چه در زمان ظهور (طبق روایات) می توان به عنوان الگوی کامل مدیریتی نام برد و از آن بهره برداری نمود.

ظهور حضرت مهدی ( ع) از مهمترین مقاصد حق می باشد، پس باید برای چنین امر مهمی، علامتهایی باشد که از آن علامتها، به علائم ظهور تعبیر می شود. علائم ظهور، شامل علائم عمومی، علائم حتمی و علائم غیر حتمی ظهور می شود. خروج سفیانی، قتل نفس زکیه، خسف سرزمین بیداء، صیحه آسمانی و خروج یمانی از علائم حتمی ظهور هستند. از علائم غیرحتمی نیز می توان اشاره کرد به: زیادی باران، کسوف و خسوف، خروج پرچم هاشمی، جنگ جهانی و خروج دجال. در قرآن نیز علاوه بر روایات به علائم ظهور حضرت مهدی ( ع) اشاره شده است. ایران قبل از ظهور جایگاه بس رفیعی دارد، چراکه پرچمهای سیاه از این کشور خروج می کنند و زمینه را برای ظهور حضرت مهیا می سازند.نقش دیگری که ایران در آن عصر دارد، فتح بیت المقدس است. عراق نیز شاهد حوادث بی شماری قبل از ظهور می باشد که از آن جمله می توان به جنگ و خونریزی در کوفه، جاری شدن فرات در این شهر، خسفی در بغداد و بصره و خونریزی نیز در آن شهر، و ... اشاره کرد. جهان در آستانه ظهور، چهره دیگری به خود می گیرد، در این اوضاع، آمریکا و یهود نسبت به گذشته چهره منفورتری به خود می گیرند و تا حدودی به اهداف شوم خود خواهند رسید. تظاهرات میلیونی دنیا که در سال گذشته به خاطر جنگ عراق به پا شد نمایانگر این است که جهان تشنه صلح و عدالت است و منتظر مصلح جهانی می باشد شاید سالهای ظهور نزدیک باشد، چرا که مردم از این همه جنگ و خونریزی به ستوه آمده اند.

تحقیق حاضر با عنوان ( نگاهی گذرا به مسئله غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و وظایف شیعیان در زمان انتظار ) در باب اعتقادات ، شاخه امامت و عنوان مهدویت نوشته شده است و هدف اصلی آن پاسخ به یکی از اساسی ترین مسائل مهدویت در زمان غیبت ، یعنی بیان اوصاف منتظران ظهور امام مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) می باشد . در خلال پاسخ به این سئوال ، فرق منتظران واقعی از غیر واقعی روشن شده و اوصاف مذکور ، در واقع اوصاف منتظران راستین ظهور می باشد . بهترین منبع و مرجع این تحقیق آیات قرآن و روایات می باشد . در باب بررسی سیر تاریخی غیبت امام دوازدهم نگاهی کوتاه وگذرا داریم به زندگی امام مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) در دوره های مختلف زندگی آن حضرت ( دوران ولادت ، اختفاء ، غیبت صغری و کبری ) و همچنین زمینه سازی برای ورود شیعه به عصر غیبت در پرتو روایات تبیین گردیده است . در مبحث بعدی ، به دلایل ضرورت غیبت در منابع کلامی شیعه مانند مفهوم امام در قرآن و روایات و اسرار و فلسفه غیبت پرداخته شده است . در حوزه بحث شیعه و انتظار به زوایا و صور مختلف انتظار اشاره شده و همچنین فضایل انتظار فرج نیز در آن تبیین شده است . در باب وظایف منتظران نیز به تبیین این وظایف پرداخته شده است . در طول تاریخ بسیاری از محققان به جنبه های مختلف این پژوهش پرداخته اند . اما برخی از آنها بیانی تاریخی داشته و برخی دیگر صرفاً روایی بوده است و یا بنا را بر اختصار گذاشته و شرح کافی نداده اند . اما در پژوهش حاضر سعی شده به شرح جنبه های مختلف غیبت امام عصر و وظایف شیعیان در عصر غیبت در خور توان نگارنده پرداخته شود . این تحقیق ، با استفاده از روش کتابخانه ای انجام شده و توصیفی می باشد . و با رجوع به کتب و منابع موجود در این زمینه ، مطالب مورد نظر استخراج و گرد آوری شده است .

در پرتوی عنایات الهی و با استعنت از حضرت ولی عصر(عج)، در این تحقیق بر مبنای مطالعه قرآن با ترجمه آیت الله مکارم شیرازی و استفاده از تفاسیر گوناگون مانند نمونه، المیزان، برهان، صافی، فرات کوفی، مجمع البیان و جامع و سایر منابع فارسی و عربی از قبیل ینابیع الموده، اطیب البیان، المهدی الموعود عند علماء اهل السنه، آیات الولایه، صراط المستقیم، پیام امام زمان و سه گفتار، خورشید مغرب، اثبات مهدویت از دیدگاه قرآن، بحارالانوار، اصول کافی، الامام المهدی فی القرآن والسنه، غایة المرام، اثبات الهدی و غیره تلاش شده است، مجموعه ای از آیات قرآن پیرامون امام زمان(عج) گردآوری شود، این مجموعه شامل آیات مربوط به ولادت امام زمان(عج)، اثبات وجود حضرت ، اوصاف و ویژگی های ایشان، علائم و نشانه های ظهور، نشانه های آخرالزمان، انتظار فرج، رجعت مردگان پس از ظهور، اقسام غیبت حضرت(عج)، اصحاب و یاران حضرت(عج)، عصر ظهور امام زمان(عج)، چگونگی قیام قائم(عج)، محل زندگی امام، مشخات حکومت ایشان، ارتباط با ولی عصر(عج)، مشخصات و عاقبت دشمنان حضرت(عج)ف محفوظ بودن جان حضرت از خطر، نا امیدی کافران پس از ظهور و ایمان آوردن نصاری به امام می باشد. در ابتدای هر سوره تعداد آیات بررسی شده در آن سوره به همراه موضوعات بیان شده است. در کنار هر آیه تعداد آیات بررسی شده در آن سوره به همراه موضوعات بیان شده است. در کنار هر آیه، شماره آیه نوشته شده و پس از ترجمه آیه یک یا چند حدیث از منابع معتبر به عنوان شاهد ارائه و آیات به ترتیب سور دسته بندی شده است. در این پژوهش با بیان تأویل آیات به کمک کلام معصوم، افزون بر اثبات مهدویت از دیدگاه قرآن، اهمیت اعتقاد به ولی عصر در قرآن روشن می شود. این تحقیق علاوه بر این که می تواند برای مفسرین مفید باشد، برای عموم فارسی زبانان قابل استفاده است و امید می رود خلأ ناشی از کمبود کتب فارسی پیرامون این موضوع را بر طرف نماید.