جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

باور به امکان غیبت حجت‌الهی، از دیرباز تا کنون از مسلّمات مکتب تشیّع به حساب می‌آید. در نوشته‌های برخی از مستشرقین ادعائی مبنی بر عدم وجود چنین باوری در عصر حضور امامان و برساخته بودن آن بعد از دوران امامت امام عسکری× مطرح شده است. مطالعات و پژوهشهای پیشین پاسخی تفصیلی و مناسب به این پرسش نداده و یا حداقل به طور جدّی مورد بررسی قرار نگرفته است. پی‌جویی این باور در کتب فِرق و گزارشهای تاریخی، تألیفات اصحاب ائمه^ در این زمینه، اشعار شاعران، شکل‌گیری فِرق متعدد و سودجوئی برخی شیادان از این باور اصیل، از مسائلی است که در این نوشتار مورد توجه قرار می‌گیرد. تلاش این نوشتار بهره گیری از روش تاریخی برای اثبات آشنائی و باور شیعیان عصر حضور (حداقل بخش مورد توجهی از ایشان) با باور به غیبت بوده‌ است. یافته‌های این نوشتار فرضیه‌ی برساخته بودن باور غیبت توسط شیعیان را مورد خدشه قرار می‌دهد.

یکی از تحولات مهم و شگرفی که در دوران ظهور امام مهدی علیه السلام رخ می‌دهد، دگرگونی اخلاقی ژرف و فراگیر انسان‌هاست که در روایات فراوانی به آن اشاره شده است. این تحول، هم ازآن‌رو که تحقق‌بخش هدف خلقت و بعثت انبیا و هم ازآن‌رو، که نقطه اوج کمال انسانی و تجلی عینی آرمان همه مربیان و معلمان اخلاق در طول تاریخ است، از اهمیت فراوانی برخوردار است، اما مهم­ترین پرسشی که در این زمینه وجود دارد این است که مهم­ترین عامل این تحول اخلاقی ژرف و فراگیر انسان‌ها چیست؟ در روایات از عوامل مختلفی که به نوعی در این تحول مؤثرند، یاد شده که از آن جمله است؛ رشد و کمال عقلی انسان، رشد و کمال دانش و معرفت بشر و از بین رفتن شیطان. اما به نظر می­رسد که همه این­ها خود، معلول عامل مهم­تری هستند و عامل اصلی این تحول چیز دیگری است. با توجه به اهمیت این مسئله، در این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع روایی و کتب شرح حدیث به بررسی پاسخ این پرسش پرداخته و ثابت کرده­ایم که مهم­ترین عامل این تحول، وجود مقدس امام عصر علیه السلام و ظهور تام و تمام آن حضرت در جامعه است.

در روایات اسلامی خبر از وقایع خاصی همچون تخریب خانه کعبه و برخی مساجد و اماکن مقدس در زمان ظهور امام زمان(عج) داده شده است. این نوع روایات در میان احادیث شیعه موجب انتقاداتی به عقاید این مکتب در موضوع مهدویت شده است. فلذا تحلیل سندی و فقه الحدیثی این روایات، به جهت پالایش میراث حدیثی شیعه و پاسخگویی به شبهات ضروری است. در این باره 9 روایت در منابع حدیثی شیعه وجود دارد که سند 8 روایت ضعیف و 1 روایت صحیح است و از لحاظ دلالی مراد از تخریب بازگرداندن این اماکن به حالت اولیه یا خالی کردن آن ها از بدعت ها و عدم تأثیرپذیری از ابنیه اشرافی مانند قصرها و عدم تشبّه به عمل مجوس و همچنین رفع مزاحمت برای همسایگان می باشد.

جنید بغدادی، از شخصیت‌‌های ممتاز و از مشایخ و اقطاب اهل ‌تصوّف به ‌شمار می‌رود. او همواره در نگاهِ صوفیان از شأن و جایگاه والایی برخوردار بوده است، تا آنجا که او را «طاووس‌العلما»، «تاج‌العارفین» و «سیدالطائفه» خوانده‌اند. به اعتقادِ بسیاری، جنید بغدادی هرچند با چهار تن از امامانِ اخیر شیعه هم‌عصر بوده، مذهب شافعیه را برگزیده و به مذهب شیعه گرایش نداشته است. برخی نیز با تکیه بر شواهد تاریخی تأمل‌برانگیزی، نسبت تشیع به او را بعید ندانسته‌اند. پوشیده نیست که نوع تعامل با ائمه (ع) و میزان همسویی با عقاید و اندیشه‌های ایشان و تبعیت از سیره رفتاری‌شان، معیاری شایسته برای ارزیابی اندیشه‌ها و گرایش‌های عملی و اعتقادی بزرگان صوفیه است. در این مقاله، پس از نگاهی گذرا به زندگی و جایگاه جنید بغدادی و آثار و عقایدش، ضمن بررسی گفته‌ها و گمانه‌ها در باب شیعی/ امامی‌بودن جنید بغدادی در صدد پاسخ به این پرسش برآمده‌ایم که او چه رابطه و تعاملی با امامانِ هم‌عصرش داشته و آیا در شُمار شاگردان و شیعیان یا از زمره مریدان و محبّان آنها بوده است؟ بررسی‌های دقیق نشان می‌دهد که گزارش‌های ناب تاریخی از هر گونه ارتباط و تعامل جنید با امامان خالی است.

پیشران جریان روشنفکری دینی معاصر به صرف ادعا و برخواسته از نوعی سبک‌شماری علم تاریخ بر آن است که امام زمان؟عج؟ به لحاظ تاریخی قابل اثبات نیست. این دیدگاه نه تنها با گرایش‌های پست مدرنیستی وی متناقض است بلکه با دیدگاه مدرن در تاریخ نیز سازگار نیست. پژوهشی با تمرکز بر دانش تاریخ و شاخه‌های آن در این رابطه کمتر به چشم می‌خورد. گرچه منابع تاریخی، آثار کلامی و مذهبی نیستند، بلکه متونی تاریخی هستند که باید در فضای همین علم بررسی شوند، در این تحقیق با شیوه توصیفی _ تحلیلی و به صورت کتابخانه‌ای و با محوریت آثار مهم و مطرح مورخان عامه به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم. از قرن سوم، مورخان بزرگ ظهور کردند و در آثار خود به تاریخ اسلام به شکل سلسله حوادثی پیوسته نظر کردند. از نیمه دوم همین قرن و دوران غیبت صغری به تدریج گزارش تولد امام دوازدهم در آثار تاریخی به چشم می‌خورد. در این پژوهش، شواهد تاریخی بیست و شش اثر تاریخی و علوم مربوطه گردآوری شده است. در این ادله علاوه بر ولادت، تاریخ و روز و محل این رویداد، دیرزیستی امام، غیبت صغری و کبری و زمان وقوع آن، نسب نامه، القاب، مسئله نیابت، نام مادر مولود و تبار رومی وی و موارد دیگر آمده است.

یکی از آرزوهای هر انسان منتظر و عدالت‌خواهی تحقق فرج، گشایش امر و ظهور دولت کریمه حضرت بقیةالله؟عج؟ است. این امر خطیر و سرنوشت‌ساز نیازمند شرایط وزمینه‌هایی است که لازمه منطقی تحقق ظهور است. کشف و یافتن ارتباط میان شرط و مشروط اهمیت و ضرورت پرداختن به این موضوع را آشکار می­سازد. نیروسازی اعم از انسانی و غیرانسانی یکی از شروط ظهور است؛ همچنین نیروسازی گام‌هایی دارد که با شناخت آنها می­توان در مسیر تحقق آنها گام برداشت. نیروسازی برای ظهور حرکتی است که ابتدا از درون انسان آغاز می­گردد انسان باید در مرحله اول خودش را بشناسد، و اولین مرحله شناخت تثبیت عقاید سپس عمل به دانسته‌های خویش است در گام‌های بعدی ضرورت تربیت معنوی نیروی جوان و زمینه‌ساز، تشکیل حکومت اسلامی وبه تبع آن نیروی نظامی و سیاسی قرار دارد. این نگاشته با رویکردی تحلیلی توصیفی و با مدد گرفتن از آیات و روایات به تبیین گام‌های نیرو‌سازی و ضرورت کسب کردن آنها به منظور محقق ساختن ظهور و ارتباط بین شرط و مشروط می­پردازد.

این پژوهش با هدف بیان مختصات و ساختار حکومت جهانی امام مهدی؟ع؟ در قرآن و روایات نگارش یافته است. ضرورت بحث از این رو است که علیرغم وجودآیات، اخبار و روایات تفسیری متعدد پیرامون حکومت جهانی امام مهدی؟ع؟ و توجه پژوهشگران عرصه مهدویت به این حوزه، به مختصات و ساختارهای حکومت حضرت به طور منسجم توجه کمتری شده و این عرصه می‌تواند در استخراج راهبردهای مؤثر حکومتی نقش داشته باشد. روش پژوهش توصیفی _ تحلیلی است و نتایج پژوهش حاکی از آن است که مختصات حکومت جهانی امام مهدی؟ع؟ عبارتند از : عدالت‌محوری، قانون‌گرایی، ستیز بى‌امان با ستمگران و فاسدان، رسیدن اقشار ضعیف به اصول والا و ارزش‌های متعالی، واژگونی بنیادهای ستم و بیدادگری‌های فردی و اجتماعی طاغوتیان، انقلاب علمی، فکری و شکوفایی عقول انسانی، فرهنگ‌سازی جامع و ترویج و تثبیت ارزش‌های اخلاقی همچنین ساختار حکومت جهانی امام مهدی؟ع؟ عبارت است از حاکمیت واحد، ولایت ولی(رهبری)، کارگزاران و حاکمان و والیان.

کیفیت و چگونگی شناخت امام زمان در هنگام ظهور از مسائلی است که ذهن انسان را به خود مشغول می‌کند. در نگاه اول و ملاحظه برخی روایات به نظر می‌رسد که چالش‌هایی در این‌باره وجود دارد برخی از این چالش‌ها عبارتند از ندای شیطان، شک، انکار و ارتداد، عالمان سوء، حس‌گرایی، تکثر جبهه حق و باطل و مدعیان. تبیین صحیح مفاد روایات مذکور و نیز روایاتی که می‌گویند: «امر امام زمان؟ع؟ روشنتر از خورشید است»؛ نقش قابل توجهی در کاستن چالش‌ها، امیدبخشی و تسریع در شناخت امام زمان؟ع؟ در هنگام ظهور دارد. در این تحقیق کوشیدیم با منابع کتابخانه‌ای موجود به بررسی و تحلیل موضوع مورد تحقیق بپردازیم.