جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اگرچه باور به غیبت امام زمان(ع)، از باورهای قطعی و بی‌چون و چرای مذهب امامیه شمرده می‎شود؛ اما مسئله چرایی غیبت و تحلیل آن به کمک خرد، روایات و داده‏های تاریخی حیات امامان معصوم(ع) از دیرباز در تراث امامیه مطرح بوده و گاه، با چالش‎ها و نگرش‌های متفاوت روبه رو بوده است. به نظر می‎رسد بیشترین مباحث پیرامون چرایی غیبت در سایه‎سار روایات معصومان؟ع؟، شکل گرفته است و از آن‌جا که در روایات، با دو دسته روایت مواجه هستیم؛ دسته‎ای که از علل غیبت سخن یاد کرده و دسته‎ای دیگر که آن را سرّی از اسرار الهی شمرده است؛ برخی با تکیه بر روایات سرّ، بر این باورند که بشر با شناخت و فهم ناقص خویش، راهی برای دست‌یابی به چرایی غیبت ندارد؛ از این رو، هرگونه تلاشی را در این راستا، بی‌ثمر، ناپسند و مذموم شمرده‌اند در این مقاله، پس از مفهوم‌‌شناسی سرّ، به نقل هریک از این روایات پنج‎گانه سرّ پرداخته، سند و دلالت هریک از آنها را بررسی نموده و سرانجام، پندار یادشده را باطل ساخته و بر امکان دست‌یابی به علت غیبت پای فشردیم.

تطبیق روایات مهدویت بر حضرت مهدی (ع) فرزند امام حسن عسکری که از آن به «مهدویت شخصی» یاد می‌شود، از جمله باورهای بحث‌برانگیز بین مذاهب اسلامی،‌ به‌ویژه شیعه و اهل سنت نشان داده شده است. برخی از اهل سنت، به‌ویژه وهابیان، با برجسته‌کردن جنبه مذهبی آن، تلاش گسترده‌ای در انکار تاریخی مهدویت شخصی و نسبت‌دادن این انکار،‌ به تمامی اهل سنت و اختصاص عقیده مهدویت شخصی به شیعه و در نتیجه خرافه‌گرایی شیعه انجام داده‌اند. در حالی که اهل سنت، نسبت به جنبه تاریخی مهدویت شخصی، یعنی «ولادت»، و «غیبت» آن حضرت، رویکردهای متفاوت و گاه نزدیک به شیعه امامیه دارند. این مقاله با روش توصیفی‌تحلیلی و انتقادی می‌کوشد رویکردهای اهل سنت به جنبه تاریخی مسئله مهدویت شخصی را که مشتمل بر «ولادت» و «غیبت» امام زمان (ع) است، گردآوری و طبقه‌بندی کند و از این رهگذر رویکرد مخالفان را بر اساس مبانی اهل سنت نقد کند. نتایج بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد «گونه‌شناسی» رویکردهای اهل سنت در مسئله تاریخی ولادت و غیبت،‌ در چهار دسته «رویکرد موافقان حداقلی»، «رویکرد موافقان حداکثری فرامذهبی و مذهبی»،‌ «رویکرد مخالفان حداقلی» و «رویکرد مخالفان حداکثری» انجام می‌شود. این گونه‌شناسی می‌تواند ضمن ترسیم تصویری جامع از منظومه فکری اهل سنت در این باره،‌ زمینه مناسبی برای تغییر مهدویت شخصی از باور مذهبی و تبدیل آن به باور اسلامی و نقد رویکرد مخالفان جنبه تاریخی مهدویت شخصی بر اساس مبانی اهل سنت و نقد از درون فراهم کند.