جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برداشت هگلی از تفکر مارکس یک تقریر شایع و متداول در علوم انسانی است و اشتراک ایشان در استفاده از روش دیالکتیکی، دلیل اصلی این مدعا دانسته می­شود. بدون نفی تأثیرپذیری مارکس از هگل، توجه به فلسفه کانت، ما را به تقریری دیگر از اندیشه مارکس رهنمون می­شود که به مراتب از تفکر هگل دور خواهد بود. اگر بتوان روش مارکس را با تسامح دیالکتیکی خواند، این روش با دیالکتیک هگل، علاوه بر جایگاه وارونه آگاهی و ماده، تفاوت عمده دیگری نیز دارد؛ دیالکتیک هگل از سه ضرب تشکیل می­شود که ضرب سوم از جمع تضاد میان ضرب اول و دوم بیرون می­آید، اما دیالکتیک مارکس همچون دیالکتیک کانت دوضربی و اصطلاحا «منفی» است، زیرا وضعیت پس از انقلاب، به ویژه وضعیت بی­طبقه، حاصل جمع مراحل پیشینی جوامع نیست و تفاوتی بنیادین و کیفی با صورت زندگی گذشته انسان دارد. علاوه بر این، همان­طور که نقد در اندیشه کانت به معنای بررسی شرایط پیشینی تحقق امور است، مارکس نیز در نقد اقتصاد سیاسی به دنبال یافتن شرایط پیشینی تحقق وضعیت بی­طبقه است و تصویر روشنی را از وضعیت بی­طبقه ارائه نمی­دهد. با این نگاه وضعیت بی­طبقه در اندیشه مارکس، به مثابه ایده تنظیمی کانت درخواهد آمد.

مارکس در واپسین سال‌ها مروری است بر سه سال آخر زندگی کارل مارکس. مارچلو موستو با بررسی نوشته‌های سال‌های پایانی مارکس نشان می‌دهد برخلاف برخی افسانه‌ها او به‌هیچ‌وجه کنجکاوی فکری‌اش را کنار نگذاشته بود. او در این سال‌ها به مطالعات عمیقی درباره‌ی یافته‌های تازه در انسان‌شناسی، شکل‌های اشتراکی مالکیت در جوامع پیشاسرمایه‌داری، تحولات روسیه در پی امحای سرف‌داری و زایش دولت مدرن پرداخت؛ و همچون تمام طول عمرش در حال پیگیری رویداد‌های مهم سیاست بین‌المللی و حمایت از جنبش‌های رهایی‌بخش بود. «مارکس در واپسین سال‌ها خودمانی‌ترین دوران او نیز هست:‌ شکنندگی‌اش را در زندگی پنهان نمی‌کرد و در عین حال به مبارزه ادامه می‌داد، از شک طفره نمی‌رفت بلکه بی‌پرده با آن روبه‌رو می‌شد، به‌ جای پناه بردن به قطعیت نظرات خود و استقبال از ستایش نسنجیده‌ی نخستین "مارکسیست‌ها"، پیش بردن سریع پژوهشش را برگزید. این مارکس یکی از آن تبارِ بسیار نادر و از بیخ‌وبن شورشی است، سراسر متفاوت با تصویر ابوالهولی مرمرین که با یقینی جزمی به آینده اشاره می‌کند.»

مارکس در واپسین سال‌ها مروری است بر سه سال آخر زندگی کارل مارکس. مارچلو موستو با بررسی نوشته‌های سال‌های پایانی مارکس نشان می‌دهد برخلاف برخی افسانه‌ها او به‌هیچ‌وجه کنجکاوی فکری‌اش را کنار نگذاشته بود. او در این سال‌ها به مطالعات عمیقی درباره‌ی یافته‌های تازه در انسان‌شناسی، شکل‌های اشتراکی مالکیت در جوامع پیشاسرمایه‌داری، تحولات روسیه در پی امحای سرف‌داری و زایش دولت مدرن پرداخت؛ و همچون تمام طول عمرش در حال پیگیری رویداد‌های مهم سیاست بین‌المللی و حمایت از جنبش‌های رهایی‌بخش بود. «مارکس در واپسین سال‌ها خودمانی‌ترین دوران او نیز هست:‌ شکنندگی‌اش را در زندگی پنهان نمی‌کرد و در عین حال به مبارزه ادامه می‌داد، از شک طفره نمی‌رفت بلکه بی‌پرده با آن روبه‌رو می‌شد، به‌ جای پناه بردن به قطعیت نظرات خود و استقبال از ستایش نسنجیده‌ی نخستین "مارکسیست‌ها"، پیش بردن سریع پژوهشش را برگزید. این مارکس یکی از آن تبارِ بسیار نادر و از بیخ‌وبن شورشی است، سراسر متفاوت با تصویر ابوالهولی مرمرین که با یقینی جزمی به آینده اشاره می‌کند.»