جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث بر سر تبيين دقيق و صحيح از اسلام حقيقي سال‌هاست كه مورد توجه انديشمندان قرار گرفته و بسياري نيز در اين موضوع به تحقيقات و ارايه نظريات مختلف پرداخت ه‌اند. اما يكي از مهم‌ترين وجوه اين بحث موضوع رابطه يا تقابل اسلام و غرب است كه بحث اسلام حقيقي و خوانش نوين از پيام الهي مورد‌توجه قرار گرفته است. لذا براي شناخت و تبيين گستره رابطه اسلام و غرب بايد مباني فكري آن را در مسائل مختلفي مانند: معرفت‌شناسي، فلسفه، علم و معرفت قدسي، سنت و اديان به صورت يك پروژه فكري واحد مد نظر داشت. چرا كه همه مسائل معرفتي را جزء جزءنمي‌توان نگريست بلكه آنها در يك ساختار و يك ساحت مد نظر قرار مي‌گيرد.

محمد الطالبی(۱۹۲۱-۲۰۱۷) نواندیش تونسی است. او به دین در دنیای جدید می‌اندیشید.

محمد الطالبی نواندیش تونسی است. به دین در دنیای جدید می‌اندیشد. معتقد است که بسیاری از احکامی که به نام دین استنباط شده، قرابتی با دنیای امروز ندارد. وی تأملات خود را انسان محور می‌داند و می‌گوید که بدون تعلق خاطر به مذهب و یا سرزمین خاصی سخن می‌گوید. اما آنچه محور توجه اوست، دین اسلام است. در این خصوص معتقد است که پیام اسلام تفاوتی اساسی با دیگر ادیان دارد. چرا که همه پیامبران پیشین در سطح مجموعه بشری معینی قرار می‌گیرند و خطابشان با گروه مشخصی از انسانهاست. به عنوان نمونه موسی (ع) و عیسی (ع) به سوی بنی اسرائیل فرستاده شدند. درباره عیسی، انجیل‌ها هم تصریح دارند که وی برای بنی اسرائیل مبعوث شده بود. اما وقتی که به سر وقت قرآن می‌رویم در می‌یابیم که این کتاب برای دوره جدید نیز سخن دارد. خطاب خداوند تنها متوجه قریش نبوده، بلکه همه انسانها را در نظر داشته است. در غالب موارد تعبیر “یا ایها الناس…” و یا “یا ایها الانسان…” به کار رفته است. و این نشان می‌دهد که خطاب قرآن به انسانها است و نه یک قوم و ملت خاص.

محمد الطالبی در سال ۱۹۲۱ در تونس چشم به جهان گشود. دوران تحصیل را در دو مدرسه ی متفاوت آموخت. ابتدا در مدرسه ی زیتونیه تحصیل کرد. این مدرسه به شیوه ی سنتی اداره می شد و آموزهای آن هم بر همان سبک و سیاق سنتی بود. اما وی بعدها به مدرسه ای جدید به نام صادقیه رفت. در این مدرسه تعالیم جدید ارائه می شد و جزو نخستین مدارسی بود که برای تحصیل به شیوه ی مدرن بنا گذاشته شده بود. وی سپس تحصیل در رشته ادبیات عرب و تمدن عربی اسلامی را دنبال کرد. محمد بعدها به پاریس رفت و تحصیل در رشته ی تاریخ را در سوربن فرانسه دنبال کرد. لویی ماسینیون و بلاشر که دو تن از برجسته ترین تاریخ دانان بودند، در این دانشگاه از اساتید وی شدند.

پیدايش علم كلام در تاريخ اسلام به دليل عوامل داخلی و خارجی بوده و همين عوامل همواره باعث پويايی اين علم بوده اند. همراه با ظهور علم كلام به تناسب تعدد آراء و عقايد كلامی، فرقه های متعدد و متكلمين زيادی ظهور كرده اند كه بعضی از آنها به لحاظ ارائه عقايدی خاص و نيز تسلط به مباحث كلامی و توانايی پاسخگويی به شبهات مخالفين، از اهميت ويژه ای برخوردارند. از جمله اين فرقه ها معتزله و از جمله متكلمين برجسته، قاضی عبدالجبار همدانی است. وجه مميزه اين فرقه كلامی روی آوردن به تفسير عقلانی آموزه های دينی، اعتقاد به آزادی اختيار انسان، عقيده به حسن و قبح عقلی و اعتقاد به عينيت ذات و صفات خداوند می باشد . امروزه گروهی از نوانديشان اسلامی، عمدتاً در كشورهای عربی به اين جنبه مهم كار معتزله يعنی رويكرد عقلانی به مبانی دينی توجه كرده و ضمن الگوبرداری از آن سعی در حل مشكلات و معضلاتی دارند كه اسلام در مواجهه با مدرنيته با آنها روبرو شده است. ظهور نومعتزليان همزاد با آراء و انديشه های محمد احمد خلف االله و پيروان او در مصر می باشد. حسن حنفی شاگرد احمد خلف االله، در ميان معتزليان معاصر تنها كسی است كه به جمع آوری و بررسی آراء كلامی به صورت مدون و منسجم پرداخته است. لذا می توان آراء او را بعنوان نماينده معتزله جديد در مقايسه با آراء عبدالجبار همدانی بعنوان نماينده معتزله قديم قرار داد و از اين راستا به چگونگی رابطه اين دو گروه معتزلی پی برد .