جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله به دنبال فهم اندیشۀ فلسفی دریدا و رفع ابهام آن هستیم؛ پاسخ ما به این ابهام آن است که دریدا را باید پیش از هرچیز در چارچوب مباحثِ امانوئل لویناس فهمید و قرار داد. این جایگذاری درید،ا در نوع خود، بسیار کلیدی است و معنای ضمنی فلسفۀ او را متفاوت می­سازد. دلیل این تحول آن است که در خوانش عمومی دریدا را در درجۀ نخست وارث نیچه و پس از آن هایدگر می­دانند که در افق فکری آن دو و در سنت نقد متافیزیک آن دو قرار می­گیرد. لویناسی دیدن دریدا به این معنی است که فلسفۀ او را گذار از فلسفۀ هایدگری، یعنی هستی­شناسی، به اخلاق بدانیم. یعنی آن که سخن دریدا، بر اساس زبانِ لویناس، در چارچوبِ عدالت قرار می­گیرد. مطابق این سخن، سوال اصلیِ مقالۀ پیش­رو این است که چگونه می­توان تقدم امر اخلاقی بر هستی­شناسی را در فلسفۀ دریدا نشان داد؟ بر این اساس تلاش فکری دریدا را باید تلاشی برای فراروی از مباحث هستی­شناسانه دانست و روش واسازی وی را تحلیلی بدانیم که نه در ساحت هستی که در نیرویِ الزام­آورِ امر اخلاقی صورت می­گیرد، عملی که رو به بیرون و شناخت آن چه هست ندارد، بلکه به نام دیگری، از آنچه که انجام شده و انجام داده، سخن می­راند. بر این اساس، هدفِ مقالۀ حاضر ایضاحِ تقدم اخلاق بر هستی­شناسی به معنای رویکردی درست به فلسفۀ دریدا می­باشد.

دوستي در تاريخ انديشه سياسي همواره مورد توجه بوده است. ارسطو نخستين فيلسوفي است که در فلسفه‌ سياسي خود، جايگاه خاصي را براي دوستي در نظر مي‌گيرد و پس از آن، سنتِ توجه به دوستي در تاريخ انديشه سياسي تداوم مي‌يابد. روايت‌هاي متفکران و فيلسوفان سياسي از دوستي تفاوت‌هاي جدي با يکديگر دارد؛ اما ژاک دريدا، فيلسوف معاصر، معتقد است که اين روايت‌ها مبتني بر شاخص‌هاي مشترکي هستند که آن­ها را مخدوش مي‌سازد و آن خودمحوری و تأکید بر همانندی به جای تفاوت است. اين مقاله در پي آن است که با بررسي روايت‌هاي دوستي در تاريخ انديشه سياسي، نقد دريدا بر آن را مورد تحليل قرار دهد. دریدا با برقراری پیوند میان دوستی و مفاهیمی مانند آزادی و مسئولیت، این مقوله را بازنمایی "برادری" در شعار سه‌گانه "آزادی، برابری، برادری" می‌داند. در نظر دريدا، ما در عرصة سياسي و اجتماعي همواره هم با "برادر-دوست" طرف هستيم و هم با "برادر-دشمن" و از همين­رو، بايد بياموزيم که خودمحوري‌هاي کودکانه را فراموش کنيم و تفاوت ميان خود و ديگري را بپذيريم. توازن ميان هويت فردي و تفاوت به­سختي به دست مي‌آيد و مستلزم شجاعت و بخشندگي است. دوستي واقعي، آمادگي براي هديه‌دادن است، نه تنها به دوست، بلکه به دشمن و از همين­ رو، روايت‌هاي دوستي در انديشه سياسي که مبتني بر ستايش شباهت‌ها و خودشيفتگي هستند، مخدوش و متزلزل ­اند.

معرفی و بررسی کتاب «روایت فلسفی ساختارگرایی و پساساختارگرایی» کتاب «روایت فلسفی ساختارگرایی و پساساختارگرایی» تالیف مهدی خبازی کناری و صفا سبطی تلاش دارد با بررسی این دو رویکرد اندیشه‌ای در کنار یکدیگر، روایتی از آنها ارائه دهد که به خواننده ایرانی در فهم بیشتر و بهتر این مقولات یاری برساند. در یکی دو دهه اخیر آثار بسیاری به زبان فارسی ترجمه یا تالیف شده‌اند که مقولات نوین حوزه اندیشه غرب و از جمله ساختارگرایی و پساساختارگرایی را مورد توجه قرار داده‌اند. کتاب «روایت فلسفی ساختارگرایی و پساساختارگرایی» تالیف مهدی خبازی کناری و صفا سبطی تلاش دارد با بررسی این دو رویکرد اندیشه‌ای در کنار یکدیگر، روایتی از آنها ارائه دهد که به خواننده ایرانی در فهم بیشتر و بهتر این مقولات یاری برساند.