جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با اینکه آرا و اندیشه ­های هانا آرنت -به­ عنوان یکی از برجسته­ ترین متفکران حوزه تاریخ و نظریه سیاسی قرن بیستم- امروزه یکی از منابع و مراجع اصلی محافل فکر سیاسی به شمار می­رود و مباحث او در کتاب وضع بشر، ریشه ­های توتالیتاریسم، حیات ذهن، میان گذشته و آینده و... موضوع صدها مقاله و رساله بوده و هستند، اما درباره روش او بحث چندانی به چشم نمی­خورد. این خلأ از آن­رو است که او نه در این آثار و نه در هیچ جای دیگر به مقوله روش مطالعات و پژوهش­هایش نپرداخته و پژوهشی جامع و مستقل هم در این‌باره صورت نگرفته است. این مقاله می­کوشد ضمن مطالعه روش هانا آرنت در فهم سیاست در راه گشایش افقی نو در مقوله روش در علوم سیاسی مبتنی بر رویکرد و الگوهای غنی و بدیع هانا آرنت گام بردارد. برای این مهم و فهم آرنت و روش تفهمی او به تحلیل آثارش مراجعه و این روش و تکنیک­ها را از دل آنها استخراج کرده است. آرنت از منظر و رویکردی تفسیری به فهمِ جهان و پدیده ­ها و امور سیاسی می­پردازد و در این راه تکنیک­های خاص و منحصر به فردی را به خدمت می­گیرد که در چارچوب منظومه فکری و دستگاه فلسفی -سیاسی خاص اوست. آرنت با رد و نقد مغالطه‌های متافیزیکی و روش‌های تقلیل‌گرا و جبر‌گرای علوم مدرن، روش‌هایی خاص برای فهم جهان و انسان در پیش می‌گیرد که داستان‌گویی، تصور پژوهشگر به­ مثابه تماشاگر موقعیت‌مند و بی‌طرف، افتراق‌گذاری و تمایزها، کاربرد پارادوکس‌ها و تحلیل آنها برای رسیدن به فهم، و استفاده از ذوق و سلیقه، و تخیل در فهم از مهم­ترین ایده‌های خاص او در فهم هستند

هانا آرنت، متفکرسیاسی برجستۀ قرن بیستم، در آرائش دربارۀ ارتباط وثیق پراکسیس و غلبه ‌بر تمامیت‌خواهی که آن را محصول از خودبیگانگی، انفعال و انزوای انسان مدرن می‌داند، مسیری متمایز از استادش مارتین هایدگر پیموده است. آرنت به شیوه‌ای پدیدارشناسانه به تحلیلی تاریخی دست می‌زند تا وضع بشر را از دوران پیشاسقراطی تا کنون، مورد بررسی قرار داده و نقش تقابلی نظر و عمل را در شکل گیری این وضعیت تبیین کند. پرواضح است که او در این مسیر، همانند هایدگر به نقد سنت متافیزیک غربی پرداخته باشد؛ اما آرنت برخلاف هایدگر که بر انکشافِ هستی دازاین به‌مثابۀ آشکارگی حقیقت تأکید می‌کند، از «وجود» به‌ «نمود» سوی‌گردانی کرده و انکشاف را در آشکارگی کیستی عمل‌ورز که از طریق دو‌ نمود عمل و گفتار در ساحت عمومی رخ می‌نماید، مورد بررسی قرار می‌دهد. آرای آرنت با تأکید بر لزوم حضور انسان‌ها و هم‌کنشی‌شان در سپهر متکثر همگانی به‌منظور برون‌رفت از بحران تمامیت‌خواهی، ازخودبیگانگی و غربت از کرۀ ارض، در تقابل با آنچه وی دازاین خود تنها انگاشته شدۀ هایدگری نامیده قرار گرفته و به بوتۀ نقد کشیده شده است. دازاینی که به عقیدۀ آرنت گرچه در-عالم-بودن است، اما غرق شدن در کثرت همبودهای خویش را عامل هرزه‌درایی و سقوط به زیستنی متوسط و بی‌اصالت می‌پندارد و از این‌رو زیستنی خداگونه و مثالی را در تفرد خویش ارحج می‌داند.