جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مارکس در دست­نوشته­های اقتصادی-فلسفی 1844 صراحتاً دستاورد بزرگ هگل در پدیدارشناسی روح را کشف ذات کار اعلام می­کند. اما در همان جا بیان می­کند که فهم هگل از کار یک­سویه و انتزاعی است و وی فقط جنبۀ مثبت کار را دریافته است. مدعای ما در این مقاله آن است که مارکس در آثار اولیۀ خود بنیانی فلسفی مبتنی بر مفهوم کار (پراکسیس) در افق فکر هگل برمی­نهد و به میانجیِ آن حلّ و رفعِ دیالکتیکیِ (Aufhebung) فلسفۀ نظرورزانۀ هگل را رقم می­زند. در این راستا، ابتدا فهمِ بنیادین و متافیزیکیِ هگل از مفهوم کار را با عطفِ نظر به بخش «خدایگانی وبندگی» پدیدارشناسی صورت­بندی می­کنیم. یعنی نشان خواهیم داد که چگونه کار در هگل مبنایی برای پیوند سوژه و ابژه است. سپس درصدد خواهیم بود تا نشان دهیم مارکس چگونه با اقتضائات منطقِ دیالکتیکیِ هگل، یک­سویه­گی اندیشۀ هگل را نقد کرده و پراکسیس را به­مثابۀ تنیدگیِ سوژه و ابژه تألیف می­کند.

در مقاله حاضر برهان وجودی و برهان صدیقین به این دلیل مورد بررسی مقایسه ای قرار می گیرند که هریک نظرگاه مابعدالطبیعی خاصی (اصالت ایده و اصالت وجود) را نمایندگی می کنند. فرض بر این است که با لحاظ این نمایندگی تصور صحیح تری از نسبت میان این دو برهان حاصل می شود. با توجه به ابتنای برهان وجودی بر اصالت ایده، و با توجه به تحول بنیادین اصالت ایده در دوران جدید نسبت به پیش از آن، تقریری که از این برهان در دو دوره ی مذکور ارائه می شود متفاوت خواهد بود و بر این اساس نمی توان غایات واحدی را به هردو تقریر از برهان وجودی نسبت داد. از این رو در بررسی مقایسه ای میان برهان صدیقین و برهان وجودی لحاظ این نکته ضروری است. طرح دو تقریر متفاوت از برهان وجودی به ما کمک میکند تا نحوه تناظر و تباعد میان این دو برهان را بهتر به فهم آوریم و همچنین فهم بهتری از بنیانهای مابعدالطبیعی برهان وجودی پیدا کنیم. بر این اساس تباعد میان برهان وجودی با تقریر آنسلمی و تقریر هگلی آشکار خواهد شد و همچنین به تناظر برهان صدیقین با برهان وجودی آنسلمی و تباعد آن با برهان وجودی هگلی پی خواهیم برد.

در کتاب حاضر، تلاش بر آن است با معرفی سه کتاب اصلی «ویلهم فردریش هگل»، یعنی «پدیدارشناسی روح»، «منطق» و «دایره المعارف علوم فلسفی»، برخی از افکار و اندیشه‌های او بررسی و نقد شود. در این کتاب، افکار هگل در موضوعات: «نظریة وجود»، «فلسفة طبیعت»، «فلسفة حق»، «نظریة ذات» و....، مورد توجه بوده است. همچنین در این نوشتار دربارة توجه خاص هگل به یونان باستان و فلاسفة آن سرزمین و به نحو اختصاصی‌تر دربارة نظر او نسبت به «فلسفة افلاطون» صحبت شده است. در پایان نیز نظرگاه «اریک وی» استاد فرانسوی هگل دربارة «فلسفة حق»، با نگاهی انتقادی به آن، ارائه شده است.