جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این پژوهش بررسی داستان حضرت ابراهیم « ع » از دیدگاه قرآن است . این پژوهش بر آن است تا با بررسی آیات قرآن کریم و سیر در منابع معتبر اسلامی به بحث و بررسی پیرامون ما جرای حضرت ابراهیم « ع » در دوران حیات خویش بپردازد . و به اهداف ذیل دست یابد : بررسی حیات حضرت ابراهیم « ع » بررسی صفات ابراهیم « ع » در قرآن کریم و بررسی دوران نبوت و امامت حضرت ابراهیم « ع » و کیفیت روش های دعوت آن حضرت . روش این تحقیق با توجه به امکانات و یافته های تحقیق روش توصیفی – تحلیلی است و از فن کتابخانه ای استفاده شده است . در این پژوهش نخست سعی شده برخی از کلمات کلیدی و واژه هایی مانند ابراهیم ، آزر ، مقام ابراهیم و مختصری از زندگی آن حضرت که شامل مکان و زمان تولد ، پدر و مادر ، رشد و نمو و مهاجرت آن جناب و بنای کعبه توسط ایشان توضیح داده شود ، سپس به بررسی اوصاف حضرت ابراهیم « ع » از دیدگاه قرآن پرداخته شده است ؛ اوصافی از قبیل : خلیل ، امت واحده ، پدر مسلمین ، مسلم ، حنیف و ... و بعد به بررسی نبوت ، رسالت و امامت آن حضرت اشاره شده و شرایطی را که برای رسیدن به مقام امامت لازم است بیان شده است و در نهایت به بررسی سیره و روش حضرت ابراهیم « ع » در دعوت مردم پرداخته شده است . در آخر باید گفت که همراهی با ستاره پرستان جهت بطلان عقیدة آنان ، به تفکر واداشتن بت پرستان در خصوص عدم قدرت درک سود و زیان داشتن بتان ، استفاده از حجت و استدلال متقن در بطلان مغالطه نمرود و سرانجام مبارزه عملی و شکستن بتها از جمله روش هایی است که حضرت ابراهیم « ع » در جهت هدایت قوم خویش به کار گرفته است .

از آنجا که در نظام تعلیم و تربیت اسلامی شناخت اسوه ها و روش آنها در هدایت و تربیت مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار است و قرآن کریم حضرت ابراهیم(ع) را اسوه و الگوی مسلمانان معرفی کرده است تحقیق حاضر با هدف شناخت و معرفی ایشان و شیوه های تربیتی که در هدایت مخاطبان خود به کار برده اند در یک مقدمه و پنج فصل ارائه شده است. فصل اول با عنوان کلیات به جایگاه داستان حضرت ابراهیم (ع) در میان عرب پرداخته و در ضمن مقایسه ای اجمالی نیز با قصه ایشان در تورات و انجیل صورت گرفته است. فصل دوم با عنوان اوصاف حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم به تبیین شخصیت ایشان اختصاص یافته و با تبیین نوزده صفت ، مشخص شد که دو صفت حلم و صدق بیشترین نمود را در جریان رسالت ایشان داشته است . فصل سوم به اصول تربیتی که حضرت ابراهیم (ع) در جریان دعوت مد نظر داشته اند اشاره دارد از جمله مهمترین این اصول ، اصل تشویق و تنبیه و تدرج می باشد . در ادامه ، در فصل چهارم روش های تربیتی حضرت ابراهیم (ع) بررسی شده است ، مهمترین روش های بکار گرفته شده توسط ایشان روش پرسش و پاسخ ، جدول ایفای نقش و مشاهده می باشد. و بالاخره فصل پایانی عهده دار تبیین اهداف تربیتی بیان داستان حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم است که عبارتند از : بیان سنن الهی ، ایجاد امت اسلامی و الگو سازی. سیره و سیرت حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم می تواند الگوی تمام عیار برای مربیان محترم و متربیان عزیز قرار گیرد و تاسی به ایشان می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات در نظام تعلیم و تربیت باشد.

در این پژوهش طی چهار فصل سیره حضرت ابراهیم با تکیه بر آیات قرآن بررسی شده است. در فصل اول کلیاتی از بحث نظیر تعریف سیره، حنیف، ملت و ابراهیم آمده است. در فصل دوم با عنوان رفتار و شخصیت فردی ابراهیم(ع) از سیر کلی زندگی ابراهیم(ع)، سیره عقلانی، ویژگی های اخلاقی و روش نیایشی او بحث شده است. در فصل سوم با نام شخصیت خانوادگی ابراهیم(ع) به بررسی رفتار ابراهیم(ع) با آزر و والدین، رفتار او با همسران و رفتار وی با فرزندان پرداخته شده است. در فصل چهارم تحت عنوان شخصیت اجتماعی ابراهیم از دعوت آن حضرت به توحید و برائت او از شرک، سیره رفتاری او با فرمانروای معاصر و سیره رفتاری او با قوم لوط سخن رفته است

شناخت زوایای زندگی درس آموز و حیات عبرت انگیز انبیاء و اولیای الهی از مهم ترین وظایف دانش پژوهان دین باور است. از دل هر گفتار و کردار این چهره های درخشان چشمه ای جوشان از معرفت و ایمان جاری است و هر قطره از این دریا زاینده بسی معرفت ها و ایمان ها است. قرآن کریم به مثابه کتاب هدایت بشر و کامل ترین مرام نامه دعوت و تبلیغ، چونان ذره بینی ژرف نگر به کاوش در این زندگی های سراسر درس و عبرت پرداخته و با اشاره یا تشریح جنبه هایی از جیات شخصیت های برجسته تاریخ دین و ایمان نکته ها درس های ارزشمندی به ابنای بشر گفته و دُرهای گرانبهایی برای انسان های کمال جو و جمال طلب آماده کرده. قرآن با این کاوش ژرف و وسیع، هم به معلمان بشر درس هایی کارساز و هم به مربیانش رهنمودهای روشنگر ارایه کرده است؛ هم به مصلحان انسانیت راهکاهای رفع تباهی را ارزانی داشته و هم به مبلغان هدایت گستر شیوه های دعوت و ترویج دین را آموخته است و بدین ترتیب، شیوه های هدایتی این واپسین کتاب آسمانی و آخرین سند شرایع و حیانی، همه دست اندرکاران تعلیم و تربیت، ارشاد، دعوت، اصلاح و تبلیغ را به کار می آید. از آن جا که یکی از شیوه های برجسته تبلیغی قرآن، چهره پردازی و معرفی اسوه ها حسنه ای است که به سان چشمه های نور، کام عطشناک هدایت جویان را سیراب نمایند. در این تحقیق بیش از هر چیز به معرفی یکی از اسوه های قرآن پرداخته که از دو بخش تشکیل یافته است. چون تحقیق در رابطه با شیوه تبلیغی حضرت ابراهیم ( ع) می باشد، به روش شناسی تبلیغ در سیره حضرت ابراهیم ( ع) و در بخش دوم به بررسی و تحلیل زندگی حضرت ابراهیم ( ع) از نظر قرآن و حوادیثی که در دوران ایشان اتفاق افتاده و محورهای دعوت و شیوه های تبلیغ پرداخته است تلاش گردیده علاوه بر بیان سرگذشت و تحلیل زندگی خصوصی به بازکاوی روش هدایتی حضرت ابراهیم ( ع) پرداخته شود. هدف از بیان شیوه های تبلیغی برگرفته از قرآن، مقایسه آن با شیوه های رایج در جهان امروز می باشد و بیان این که شیوه هایی که از قرآن استخراج می شود و عاملین آن پیامبران هستند حتما پایدارتر از شیو ه های امروزی خواهند بود. بررسی و نقد مصادیقی که در قرآن به عنوان الگو و اسوه کامل مطرح شده از جمله کارهایی است ک در حوزه قرآن کمتر انجام شده و کنکاش و بازکاوی این وقایع و اسوه ها و داروهای جانبخش در عرصه های مهم علمی و زندگی، که در این تحقیق بدان پرداخته شده است. منابع استفاده شده بیشتر آیات و روایات برگرفته از قرآن کریم می باشد و کتاب های تاریخی و قصص قران که تا حدودی سرگذشت و زندگی خصوصی، اجتماعی و اقتصادی حضرت ابراهیم ( ع) را بیان نموده است. نتابج به دست آمده از این تحقیق: 1-به روز کردن روش ها 2- توجه به روش های سمعی و بصری واژه های کلیدی که در تحقیق تعریف شده است: 1-اسوه 2- شیوه 3- دعوت 4- تبلیغ می باشد. سؤالات مطرح شده ای که در طول تحقیق به آن پاسخ داده شده : 1- مخاطبین حضرت چه کسانی بودند؟ 2- لزوم استفاده ایشان از روش های گوناگون در مقابل دشمن به چه خاطر بوده است؟ 3- شیوه ها، آثار و محورهای دعوت چه بوده است؟

نام ابراهیم علیه السلام در قرآن 69 بار آمده و در 25 سوره ی قرآن فرازهای برجسته ی زندگی او بیان شده است و یک سوره از قرآن به نام سوره ی ابراهیم علیه السلام می باشد. از این مطالب فهمیده می شود که قرآن عنایت خاصّی به این مسأله داشته و تأکید می کند که مسلمانان زندگی این بزرگ مرد الهی را تحت بررسی و مطالعه قرار دهند تا او را بشناسند و الگوی خود سازند و در کوران زندگی از مکتب پر مایه و سازنده ی او الهام بگیرند و در پرتو آن انسانی قویدل، قاطع، شجاع و خداپرست مخلص شوند. هدف ما داستان سرایی و اطلاع خشک از داستان زندگی ابراهیم علیه السلام بدون توجّه به خطّ فکری و عملیش نیست، بلکه هدف آن است که ابراهیم علیه السلام را بشناسیم و از او پیروی کنیم. و هدف من از انجام این تحقیق این مسأله بوده که برای مردم روشن سازم که ابراهیم علیه السلام و در واقع همه ی انبیای الهی به چه خاطر از سوی خداوند برگزیده شده اند و آمده اند تا چه ارزش ها و آرمان هایی را برای مسلمانان مشخص کنند و برای همان ارزش ها مبارزه می کردند و جان و مال و ناموس خود را به خطر انداختند تا اکنون دین اسلام بی کم و کاست و بدون تحریف و دگرگونی در اختیار مسلمانان جهان قرار گیرد و مسلمانان نیز باید قدر این دین مقدس را بدانند و آرمان هایی را که پیامبران با رنج و زحمت بسیار حفظ کرده اند و از آن دفاع کرده اند، مقدّس بشمارند و تحت سلطه ی هیچ دشمنی قرار نگیرند و پیر و همیشگی دینشان اسلام باشند. روشی که من در انجام این کار و طرح این تحقیق دنبال کردم، روشی است که برای هر کس مقدّر می باشد، البتّه در ابعاد متفاوت همان روش کتابخانه ای می باشد. منابع مختلفی را در نوشتن این رساله مورد استفاده قرار داده ام که هر کدام به نوعی از اهمیت خاصّ مربوط به خود، برخوردار است که در واقع منابع تفسیری و روایی و اخلاقی می باشد، از منابع تفسیری که مورد استفاده همگان می تواند قرار گیرد « تفسیر نمونه» در جلدهای مختلف می باشد که آقای ناصر مکارم شیرازی آن را به بهترین نحو ارائه داده اند و در اختیار ما گذاشته اند و نمونه دیگر « تفسیر بشری» در جلدهای مختلف که جناب حمید محمّدی به ما عرضه داشته است و منابع روایی، مجموعه«بحارالانوار» از علّامه محمّد باقر مجلسی می باشد. از منابع اخلاقی که من استفاده نموده ام « قصّه های قرآن» نوشته علی شیروانی و هم چنین « قصص قرآن یا تاریخ انبیاء» از سیّد هاشم رسولی محلّاتی و تعدادی کتب دیگر بوده است به نتایج زیادی از انجام این کار می توان رسید، که من در طول انجام این تحقیق به آن پی برده ام که نمونه ای از این ها این است که ابراهیم علیه السلام از پیامبرانی است که همه ی پیروان ادیان بزرگ مانند: یهودیان، مسیحیان، مجوسیان و مسلمانان او را به بزرگی و عظمت یاد می کنند. زندگی او زندگی قدیمی کهنه نیست. بلکه زندگی هر روز ما است، و ما می توانیم در امور و شئون مختلف زندگی از سیاسی و نظامی گرفته تا اقتصادی و اجتماعی و معنوی، آن را سر مشق خود سازیم و در پرتو آن به سعادت ابدی دو سرا، دست یابیم تا به ابعاد مختلف استقلال و آزادی برسیم. نتایج زیاد دیگری نیز در بر خواهد داشت که با مطالعه ی کامل این تحقیق به این نتایج دست خواهید یافت. واژگان کلیدی: احتجاج، حجت، بت، اجرام آسمانی

در توسعه و تمدن دینی، تربیت و رشد انسان جایگاهی محوری دارد. در تمدن‌شناسی معاصر، تمدن را محصول تأثیرپذیری انسان از یک‌جانشینی می‌دانند. این شیوه از زندگی،‌ پی‌آمدهایی چون غلبه شیوه معیشت کشاورزی و تجارت و بازرگانی و افزایش درآمد سرانه ‌دارد که نتیجه آن شکل‌گیری فرهنگ فردگرایی، روی‌آوری جدی بشر به کسب قدرت و ثروت و منزلت اجتماعی، گسترش رفاه، استقرار امنیت در سایه حاکمیت قوانین عرفی و دولت مقتدر و بالاخره نوعی جامعه توسعه‌یافته که در آن، توان و ظرفیت بالقوه جامعه فعلیت یافته، دانش‌ها و ابزارها و استعدادهای بشری رشد می‌یابد. در جهان بینی تمدن‌ساز دینی پیامبر(ص) بخش‌هایی از پروسه تمدن‌سازی به مفهوم متعارف آن مورد تأیید قرار می‌گیرد، ولی از آن‌جا که در انسان‌شناسی دینی، به بعد اخروی و معنوی انسان اصالت ‌داده می‌شود، با شکوفا کردن و مبعوث کردن استعدادها و ظرفیت‌های معنوی انسان، او را به سطحی از قدرت می‌رساند که می‌تواند خود را از غلبه عوامل رایج تأثیرگذار محیطی خارج کرده، راه رشد معنوی و مادی را به‌رغم موانع محیطی در پیش بگیرد. البته در کنار تزکیه و تعلیم، به فراهم کردن ظرفیت مادی متناسب با این تحول نیز که همانا ایجاد جامعه نوین اسلامی است، می‌پردازد.

خداوند متعال حضرت ابراهیم(ع) را علاوه بر مقام رسالت، به مقام امامت نیز مفتخر ساخت؛ زیرا آن حضرت از پیامبرانی است که برای تبیین اصول دین الهی نه تنها راه را می نمود، بلکه مردم را در مسیر درست راه می بُرد و این همان کاری است که امام و رهبر انجام می دهد. در معناشناسی اقناع، آن رابه «راضی و همراه کردن افراد برای گرایش به موضوع، فعّالیّت یا هدفی خاص» تعریف کرده اند. آنچه این مقاله که با شیوة توصیفی تحلیلی سامان یافته، بدان پاسخ داده این است که اقناع حضرت ابراهیم(ع) برای هدایت مردم به سوی شریعت الهی چه ویژگی هایی دارد، از چه روش هایی بهره برده است و چه هدف یا هدف هایی را دنبال کرده است؟ با بررسی داستان حضرت ابراهیم(ع) در قرآن کریم و با بهره گیری از تفاسیر و کتب مربوط، این نتیجه حاصل شد که اقناع آن حضرت ویژگی هایی چون تناوب و تکرار پیام، حُسن خُلق اقناع کننده و از روش هایی چون قرار گرفتن در جایگاه پرسشگر، گفتگو، پاسخ طلبی، رشدیافتگی و بُت شکنی، واژه آفرینی، خلاّقیّت در عمل و... استفاده نموده است و اهدافی چون جذب مخاطبین، تحریک فکر و اندیشه، ایجاد شک، کاهش مقاومت، تغییر موضع، تقویت موضع، ایجاد رفتار و ... را به صورتی دست یافتنی دنبال می کرد.

داستان زندگی پر برکت و آموزنده حضرت ابراهیم(ع) را در پنج بخش بررسی خواهیم نمود: بخش اول: کلیات خود شامل: نام ابراهیم(ع)، نسبت ابراهیم(ع)، تولد ابراهیم(ع)، اوصاف ابراهیم(ع)، و اوضاع حاکم برزادگاه ابراهیم(ع) می باشد. بخش دوم برخورد ابراهیم(ع) با مخالفان که شامل: ابراهیم(ع) وآزر، ابراهیم(ع) و نمرود، ابراهیم(ع) و ستاره پرستان، ماه پرستان و خورشید پرستان، ابراهیم(ع) و بت پرستان می باشد. بخش سوم ارتباط متقابل ابراهیم(ع) با خدا که شامل: دعاهای ابراهیم(ع)، آمدن ماموران الهی پیش ابراهیم(ع) می باشد. بخش چهارم ابراهیم(ع) و خانواده که ابراهیم(ع) وساره، ابراهیم(ع) و هاجر، ابراهیم(ع) و اسماعیل، ابراهیم(ع) و اسحاق را در بر می گیرد. بخش پنجم که در بر گیرنده آزمایشهای ابراهیم(ع) و مقام امامت ابراهیم(ع) می باشد.

در این پژوهش با استناد به آیات و تفاسیر و کتب عرفانی به جایگاه حضرت آدم(ع) به عنوان مظهر خلافت الهی انسان کامل و حضرت ابراهیم(ع) به عنوان مظهر امامت که تأویل همان خلافت حضرت آدم(ع) است، پرداخته شده است. در بخش اول، ریشه عرفان و تصوف و تفسیر و تأویل و مصادر و مأخذ تفسیر و رموز عرفانی و رمزگرایی در داستان پیامبران بیان شده است. در بخش دوم که راجع به حضرت آدم(ع) است، ابتدا داستان آدم(ع) و سپس خلافت الهی انسان کامل و اعتراض ملائکه و علم اسماء و هبوط و توبه و ارتباط داستان بنی اسرائیل با حضرت آدم(ع) و ابراهیم(ع) بررسی شده است و بخش سوم به داستان حضرت ابراهیم(ع) اختصاص دارد و در آن آیات مربوط به ویژگی های آن حضرت ذکر گردیده است که از آن جمله خلیل بودن، بت شکنی، رؤیت ملکوت، داستان پرندگان، انداختن وی در آتش، رؤیای صادقه، ذبح فرزند، جوانمردی، مهمان نوازی و ساختن کعبه و مهمتر از همه امامت وی است و سپس رابطه داستان آدم(ع) با بنی اسرائیل و خاندان ابراهیم(ع) بیان شده است.

پایان نامه حاضر حضرت ابراهیم، اسماعیل و اسحاق را در سه بخش بررسی کرده است. در بخش اول، آنها در تورات و دیگر کتب غیراسلامی بررسی شده و در بخش دوم، با تکیه بر آیات قرآن و تفاسیر بررسی گردیده اند و در بخش سوم میان مندرجات تورات و قرآن مقایسه به عمل آمده است