جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تئودور آدورنو با نقد فلسفة این‌همانی، خواهان معطوف ساختنِ اندیشه به امر نااین‌همان است. به باور آدورنو، فلاسفه از پارمنیدس تا دست‌کم هگل، در صدد رفع تناقضات یعنی سازگاری و وحدتِ اندیشه با وجود برآمده‌اند. اما او باتکیه‌بر اصل تناقض می‌کوشد تا در برابر این‌همان‌سازیِ فکر با ابژه پایداری کند. به باور او، دعویِ به چنگ‌آوریِ تمامیتِ امر واقع به‌واسطة مفاهیم، توهمی بیش نیست چرا که ابژه‌ها اموری غیرِ ‌مفهومی‌اند و همچنین خصلت کلی‎سازی مفهوم، از درک جزئیتِ ابژه‌ها باز‌می‌ماند. شیءوارگی که با ظهورِ سرمایه‌داری متأخر در جهان حاکم شده است؛ اندیشه را به رنگ قواعد و مناسبات کالایی درآورده و منجر به این‌همان‌سازی تجربه شده است. آدورنو در راستایِ نجاتِ ذهنیت شیءواره، تلاش می‌کند تا با بازسازی مناسباتِ سوژه ـ ابژه در ایدة وساطت، ابژه‌ها را از سلطة سوژه رهانده و آنها را در نااین‌همانی‌شان بازیابد. بدین نظر، منظومه‌ای از مفاهیم که خصلتی تاریخی دارند، به گرد یک ابژه جمع می‌شوند و همچنان که سعی در توضیح و فهم تام و تمام ابژه دارند؛ با این حال چنین فهمی را انتهایی نخواهد بود.

بنا بر نظریه‌ی زیبایی‌شناختی آدورنو، تجربه‌ی زیبایی‌شناختی تجربه‌ی منحصر‌به‌فرد و متفاوتی است که، بر خلاف تجربه‌ی مسلط درون کلیت اجتماعی، مبتنی بر سلطه نیست و سوژه به‌طور ابزاری با ابژه مرتبط نمی‌شود بلکه در آن جذب یا با آن ادغام می‌شود. آدورنو نخستین کسی نیست که تجربه‌ی زیبایی‌شناختی را این‌گونه توصیف می‌کند. با این‌حال، آنچه در اندیشه‌ی او جدید است این است که این قابلیتِ جذب‌شدگی و گشودگی در برابر ابژه را همچون یک حالت یا رفتار اصیلِ سرکوب‌شده در رابطه‌ی سوژه با طبیعت توضیح می‌دهد و این‌گونه آن را بدل به مقوله‌ای انتقادی می‌کند. هدف این مقاله آن است که با توضیح و مستدل‌ساختن این ایده‌ی محوری نشان دهد که چگونه آدورنو از طریق صورت‌بندی رابطه‌ای دیالکتیکی میان هنر و طبیعت موفق می‌شود به‌نحوی خاص فرمالیسم زیبایی‌شناختی را به نقد اجتماعی و تاریخی پیوند ‌زند و در عین حفظِ ایده‌ی خودآیینی، تجربه‌ی زیبایی‌شناختی را از چیزی هم‌پایه‌ی بازی یا سرگرمی بدل به تجربه‌ای خطیر و انتقادی سازد.

کتاب تقدیر هنر از بیگانگی زیباشناختی (از کانت تا دریدا و آدورنو) سخن گفته است. این کتاب در ۵ بخش به روایت ماجرای بیگانه‌شدن هنر از حقیقت پرداخته و بر نقد سوم کانت تمرکز کرده است. نویسنده در پی آن است که ارتباط میان حقیقت و هنر مدرن را شناسایی کرده و نشان دهد که چرا و چگونه هنر مدرن، رشتهٔ پیوند میان خود و حقیقت را از هم گسسته است. جی. ام. برنستین برای پاسخگویی به این پرسش، به‌سراغ کتاب «نقد قوهٔ حکم»، اثر ایمانوئل کانت رفته و تفاسیر جدیدی را از نوشته‌های این فیلسوف ارائه کرده است. گفته شده است که بازخوانی‌ای که در این کتاب از اندیشه‌های کانت شده، با قرائت‌های سنتی سایر مؤلفان تفاوت‌های بسیار دارد. نویسنده با دیدگاه بدیع خود، آثار و افکار هایدگر، دریدا و آدورنو را نیز بررسی کرده است. مقصود برنستاین از چنین بررسی‌هایی این است که ببیند آیا هنر می‌تواند نمایش‌دهندهٔ حقیقت باشد و آیا می‌توان ارتباطی میان هنر با اخلاق و عقلانیت یافت؟ یا اینکه هنر اساساً با این موضوعات فاصلهٔ بسیاری دارد و نمی‌توان هیچ‌گونه پیوندی میان آن با حقیقت، عقلانیت و اخلاق متصور شد؟

کتاب تقدیر هنر از بیگانگی زیباشناختی (از کانت تا دریدا و آدورنو) سخن گفته است. این کتاب در ۵ بخش به روایت ماجرای بیگانه‌شدن هنر از حقیقت پرداخته و بر نقد سوم کانت تمرکز کرده است. نویسنده در پی آن است که ارتباط میان حقیقت و هنر مدرن را شناسایی کرده و نشان دهد که چرا و چگونه هنر مدرن، رشتهٔ پیوند میان خود و حقیقت را از هم گسسته است. جی. ام. برنستین برای پاسخگویی به این پرسش، به‌سراغ کتاب «نقد قوهٔ حکم»، اثر ایمانوئل کانت رفته و تفاسیر جدیدی را از نوشته‌های این فیلسوف ارائه کرده است. گفته شده است که بازخوانی‌ای که در این کتاب از اندیشه‌های کانت شده، با قرائت‌های سنتی سایر مؤلفان تفاوت‌های بسیار دارد. نویسنده با دیدگاه بدیع خود، آثار و افکار هایدگر، دریدا و آدورنو را نیز بررسی کرده است. مقصود برنستاین از چنین بررسی‌هایی این است که ببیند آیا هنر می‌تواند نمایش‌دهندهٔ حقیقت باشد و آیا می‌توان ارتباطی میان هنر با اخلاق و عقلانیت یافت؟ یا اینکه هنر اساساً با این موضوعات فاصلهٔ بسیاری دارد و نمی‌توان هیچ‌گونه پیوندی میان آن با حقیقت، عقلانیت و اخلاق متصور شد؟

آثار فلسفی و انتقادی تئودور آدورنو در زمره ی چالش انگیزترین نوشته های قرن بیستم است. فهم و تفسیر آرای آدورنو برای خواننده بسیار دشوار است، علاوه بر آن غرابت این آرا خواننده را به کار صعب تجدید نظر در دانسته ها و مشهورات و مسلمات وا میدارد. از جمله در امکان فلسفه هنر و زندگی اخلاقی در جهان معاصر. در کتابی که در دست دارید نویسنده بر سه جنبه از افکار آدورنو متمرکز شده است. ۱ آرای وی درباره ی فرهنگ و هنر ۲ رابطه ی میان تفکر اخلاقی و اجتماعی او، که حول مسئله ی آزادی شکل می گیرد. ۳ بر هم کنش فلسفه و تاریخ

«گفتمانی» که این کتاب در علوم انسانی تبیین می کند از گونه بینامتنی است. در فرهنگ فلسفی استنفورد دو دیدگاه کلان درباره دیالکتیک شناسی منفی آمده است، دیدگاه نخست اندیشه سیمون جارویس را در میان می گذارد که معتقد است این اثر را دست ساییدن آدورنو با صورت بندی گونه ای «ماتریالیسم فلسفی» می شناساند؛ این صورت بندی تاریخی و انتقادی است لیک جزم اندیشانه نیست. دیدگاه دوم نیز متعلق به اوکانر است که کتاب آدورنو را «فرانقد معرفت شناختی» می داند، به ویژه، فرانقد معرفت شناختی فلسفه های کانت و هگل. بر همین اساس به باور من کتاب اوکانر از بنیادهای فلسفی اندیشه های جامعه شناختی و سیاسی آدورنو سخن می گوید.