آثار پر استناد | کتابخانه مجازی الفبا

فرشته شناسی از موضوعات مشترک میان ادیان و فلسفه است. از میان انبوه مسائل مطرح شده پیرامون فرشتگان و اوصاف آن‌ها، آن‌چه در اینجا بدان پرداخته می‌شود، ویژگی اساسی و کلیدی فرشتگان، یعنی وصف تجرد است. در این نوشتار، ابتدا با روش نقلی و استناد به قرآن کریم و روایات اسلامی و با توجه به ویژگی‌هایی همچون عدم تزاحم در مکان، بی‌نیازی از خوردن و آشامیدن، داشتن فعل ثابت و مقام معلوم، اثبات می‌شود که فرشتگان مجرد هستند؛ سپس ضمن تأیید نظر فیلسوفان اسلامی درباره‌ی تجرد فرشتگان و نیز تطبیق فرشته‌شناسی دینی بر مجردشناسی فلسفی توسط ایشان، نشان داده می‌شود که با این تطبیق، زمینه‌ی مناسبی برای تبیین عقلانی ویژگی‌ها و نقش‌های فرشتگان فراهم می‌گردد؛ تمثل، عصمت، عدم فنای فرشتگان و تدبیر موجودات از جمله‌ی این ویژگی‌ها و نقش‌هاست.

مسئله عصمت انبیا مسئله ای بوده که در طول قرن ها مورد بحث علمای رشته های گوناگون مانند علمای کلام و تفسیر و حدیث و عرفان بوده است که این اهتمام دانشمندان نشان دهنده ی اهمیت این مسئله است ولی در اغلب کتب کلام و عقاید مسئله، فارق از هر گونه تشریح و تبیین طرح می شود بیشتر ادله عقلی گفته می شوددر حالی که قرآن مرجع تمام عقاید است و می توان مباحث عقاید را به قرآن عرضه کرد به همین جهت، قرآن بهترین مبین مسئله عصمت انبیا است و سیر خاصی و منهج ویژه ای را برای این مسئله پیموده است به این گونه که قرآن با تبیین علمی خاص این علم را برای انبیا ثابت می کند که نتیجه آن شوونات مختلف است از جمله این شوون عصمت انبیا است.قرآن این علم را منسوب به خانواده ها و بیوت انبیا می داند و وقتی ملاحظه بشود که قرآن مسائل زندگی انبیا و نحوه تولد و معرفی والدین انبیا در سیاق خاصی از آیات قرار داده است به این اصل می رسیم که این بیوت و فرهنگ حاکم بر آنها علل و عوامل این علم هستند از جهت دیگر این علم از طریق ذریه به نسل بعد منتقل می شود و در اختیار فرزندان قرار می گیرد. پس این علم ویژه در بیوت خاص بوده و با تقدیر حکیمانه خداوند به دیگران منتقل می شود این جهت بررسی عصمت انیبا با راهنمایی قرآن باعث می شود که عصمت ملموس بشود و ادله آن با شرح حقیقت علم به سر مقصود برسد.

در این نوشتار ما به دنبال این مدعا هستیم که مبانی کلامی نقش اهل بیت علیهم السلام در تفسیر قرآن کریم چه می باشد؟ یعنی به چه دلیل تفسیری که اهل بیت (ع)از قرآن کریم ارایه کرده اند، حجت است. به این منظور این نوشتار را در دو بخش ارایه کردیم. در بخش نخست به توضیح و تبیین تفسیر اهل بیت (ع) از قرآن کریم پرداخته ایم. بخش دوم که مهم ترین بخش است، به تبیین مبانی پرداخته است. به نظر ما حجیت تفسیری اهل بیت (ع) بر سه مبنا استوار است؛ نخست، اتصال اهل بیت (ع) به غیب است. دومین مبنا، برخورداری آنان از عصمت است، و سومین مبنا ارتباط اهل بیت (ع) با سیره نبوی است. بر اساس برخی روایات، پیامبر (ص) علم خود را به همه ی جانشینان و حتی به حضرت زهرا (ع) منتقل کرده است، بنابراین اهل بیت (ع) آگاه ترین افراد از سیره ی نبوی خواهند بود.

پس از اصل توحيد، «نبوت» جايگاه ويژه و نقش تعيين‌کننده‌اي در نظام فکري و انديشه‌ ديني دارد. متکلمان مسلمان در مقام تبيين مفهوم نبي، به مؤلفه‌هايي چون هويت بشري، هويت واسطه‌اي و هويت اِخباري نبي اشاره کرده‌اند. متکلمان اماميه، بيش از متکلمان معتزلي و اشعري، به تعريف نبي اهتمام داشته‌اند و ازاين‌رو اين مؤلفه‌ها در آثار کلامي اماميه با صراحت بيشتري واکاوي شده است. در اين ميان، تصريح متکلمان مسلمان در تبيين هويت نبي، به «بشر بودن» او، بيان‌کننده اهميت اين بُعد از حقيقت نبوت است. سر توجه ايشان به اين هويت بشري، ازآن‌رو است که بشر بودن پيامبران، با بسياري از مسائل کلامي در حوزه «نبي» و «نبوت»، ملازم و مرتبط است؛ از جمله: «امکان وحي الهي به پيامبران»، «برتري پيامبران بر فرشتگان»، «امکان عصمت پيامبران»، «رويکرد اختيارگرايانه در عصمت پيامبران» و «اسوه و الگو بودن پيامبران».

کتاب حاضر حول موضوع وحی سخن می گوید، از قدسی و ماوراءالطبیعی بودن وحی و آورده های وحیانی دفاع میکند؛ دیدگاهی که همواره مورد قبول بسیاری از مسلمانان و مورد اجماع آنان بوده و نظریه های مخالف آن به عنوان نظریه هایی شاذ و بدعت آمیز به شمار آمده است. و در آن به پرسش های بسیاری درباره وحی و قرآن کریم پاسخ داده شده است از جمله: آیا پیامبر (ص) در معنا و محتوای وحی نقش فاعلی داشته است؟ آیا وحی از مقوله احساس و الهام شاعرانه است؟ آیا وحی از سنخ تجربه های دینی مؤمنانه و عارفانه است؟ پیامبران الهی در وحی، نقش قابلی داشته اند، نه نقش فاعلی. آنان وحی را در عالی ترین مرتبه و متناسب با ظرفیت وجود خود فهم کرده و برخورداری از ویژگی عصمت بدون کم و کاست آن را دریافت نموده و به بشریت ابلاغ کرده اند.