مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در خصوص ولایت فقیه محورهای مختلفی مطرح شده است. آنچه در این پایان نامه به آن پرداخته شده یک بعد از ابعاد این موضوع می باشد که مبانی مشروعیت ولایت فقیه است. هدف در این رساله پرداختن به این موضوع از دیدگاه امام خمینی ره و مقام معظم رهبری به صورت توصیفی و تحلیلی می باشد. در این پژوهش در ابتدا مبانی مشروعیت حکومت از دیدگاه دانشمندان غربی مطرح و بعد به مبانی مشروعیت حکومت از منظر اندیشمندان مسلمان در قالب دو مذهب اهل تسنن و تشیع پرداخته شده است. سپس بعد از بیان تفصیلی مشروعیت حکومت، دیدگاه حضرت امام خمینی ره و مقام معظم رهبری به عنوان اندیشمندان شیعی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت. بعد از ذکر بیانات این دو بزرگوار در حوزه ی مشروعیت ولایت فقیه و مطرح نمودن پیش فرض هایی از اندیشه آن ها، اثبات شد، برخلاف کسانی که دیدگاه ایشان را ترکیبی و متمایل به انتخاب می دانند، مبانی مشروعیت ولایت فقیه از نگاه آن ها صرفا انتصابی است. آنان معتقدند در زمان غیبت معصوم همه فقها به نصب عام ولایت بر مردم دارند. حال اگر مردم در اجرای حکومت به یک فقیه کمک کردند و او را پذیرفتند مقبولیت حاصل می شود و ولایت آن فقیه تحقق خارجی پیدا می کند. پس نقش مردم در ولایت فقیه مشروعیت دهی به آن نمی باشد بلکه در اعمال ولایت و تحقق خارجی آن نقش آفرینی می نمایند.

نظریه‌‌های "دولت" براساس دستگاه فلسفه‌‌ی پشتیبان‌‌شان تدوین می‌‌شوند و در تمامی حوزه‌‌ها - ازجمله اقتصاد سیاسی - نمود پیدا می‌‌کنند. با این پیش‌‌فرض که "حکمت متعالیه" دستگاه فلسفی پشتیبان جمهوری اسلامی است، طبیعتاً اقتصاد سیاسی دولت اسلامی نیز باید در چارچوب حکمت متعالیه بگنجد. در این راستا، پژوهش حاضر با استنباط و صورت‌‌بندی اصول اقتصاد سیاسی متعالیه از پایه‌‌های فلسفه‌‌ی سیاسی متعالیه، به بررسی "رویکردهای هفتگانه‌‌ی اقتصاد مقاومتی" براساس این اصول پرداخته است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی با رویکرد "متن‌‌کاوی مؤلف‌‌محور" می‌‌باشد. نتایج نشان می‌‌دهد، علاوه ‌‌بر انطباق‌‌پذیری رویکردهای هفت‌‌گانه با احکام مستنبط از حکمت صدرایی، می‌‌توان سه رویکرد "آگاهی‌‌بنیان"، "مردم‌‌پایه" و "فسادستیزی" را نیز به این سند افزود. همان‌‌گونه که حکمت نظری متعالیه قابل امتداد در ساحت سیاست است، فلسفه یا حکمت سیاسی نیز قابل امتداد در دیسیپلین اقتصاد سیاسی است و می‌‌توان از اقتصاد سیاسی متعالیه نیز صحبت کرد. این نتایج را می‌‌توان در تدوین "نظریه‌‌ی جامع اقتصاد سیاسی دولتِ اسلامیِ مردم‌‌سالار" و "به‌‌روزرسانی سند اقتصاد مقاومتی" به‌‌کار گرفت.

رابطه‌‌ی دین و سیاست در طول تاریخ، منشأ مناقشات فکری و مجادلات کلامی و معرفتی فراوانی بوده است. هگل و ملاصدرا را می‌‌توان آخرین فیلسوفان سیستم‌‌ساز شرق و غرب دانست. هدف این پژوهش بررسی وجوه تمایز میان آرای این دو فیلسوف پیرامون مناسبات دین و سیاست می‌‌باشد.پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و یافته‌‌ها نشان می‌‌دهد، دین و سیاست نزد ملاصدرا و هگل مفاهیمی متفاوت‌‌اند. هگل در فضای فلسفه‌‌ی سیاسی مدرن فکر می‌‌کند، نقطه‌‌ی کانونی اندیشه‌‌ی سیاسی او، مسأله‌‌ی آزادی است. ملاصدرا متأثر از فلسفه‌‌ی سیاسی کلاسیک فضیلت‌‌محور و خیرمحور است؛ درحالی‌‌که تفکر هگل، مبتنی‌‌بر نوعی رویگردانی از فضیلت‌‌گرایی و سعادت‌‌محوری است. هگل قائل به جدایی مطلق میان دین و دولت نیست و در اصل همراهی و تألیف میان دین و دولت، تردیدی ندارد. دولت صدرایی، یک دولت هادی است و دین تعیین‌‌کننده‌‌ی چارچوب حرکت دولت و سیاست و عنصرِ قوام‌‌بخش به آن است. نوعی رابطه‌‌ی "ملازمت قطعی" و یا "ضرورت" میان دین و سیاست در اندیشه ملاصدرا دیده می‌شود، اما مدلولات چنین ملازمت قطعی را به سختی می‌‌توان در اندیشه هگل پیدا کرد. دولت مطلوب ملاصدرا، حاکم‌‌محور است؛ و حاکم، حتماً باید از یک سری دکترین و قواعدی تبعیت کند، هگل، به "کیفیت حکمرانی" بیش از "اوصاف حکمران" بهاء می‌‌دهد.

پژوهش در مورد موضوع پایان نامه حاضر از جهاتی حائز اهمیت است. این اهمیت از جهتی برمی‎گردد به تلاش برای درک درست از اسلام در همه ابعاد، از جمله بعد فلسفه سیاسی که بخش مهمی از آموزه‎های اسلام را دربر می‎گیرد. از جهت دیگر اهمیت این دست پژوهش‎ها ناشی از احساس نیاز و، در پی آن، اقبالی است که امروزه در جهان به این‎گونه مباحث می‎شود. به خصوص با توجه به جریانات اخیر جهان اسلام موسوم به بیداری اسلامی. هدف از این تحقیق تلاش برای شناخت دقیق و همه جانبه نظر اسلام در مورد جایگاه رأی مردم، میزان و نحوه اعتبار آن در حکومت اسلامی و دست‎یابی به الگویی کارآمد در این زمینه است. روش تحقیق در این پایان‎نامه نظری و کتاب‎خانه‎ای با رویکرد تاریخی ـ تحلیلی است. در این روش به قرآن، سنت پیامبر (ص) و سیره علی(ع) مراجعه کرده، شواهد مناسب را استخراج، دسته‎بندی و تحلیل می‎نماییم. این اثر در پی اثبات این ادعا‎ست که رأی مردم در تعیین حاکم و تصمیم‎سازی‎ها و تصمیم‎گیری‎های حکومت اسلامی تأثیری جدی دارد. نیز این ادعا ‎که حاکم اسلامی در تصمیم‎گیری‎ها و عمل‎کردها باید افکار عمومی را در نظر داشته باشد و نهایت تلاش خود را برای راضی نگه داشتن مردم به‎کار‎برد. برخی نتایج این پژوهش عبارتند از: 1. مشروعیت حکومت معصوم، ابتداءً و استمرارا و به نحو جزءالعله، به رأی و رضایت عموم مردم است؛ 2. در عصر غیبت مشروعیت حاکمیت (حاکم بودن) و حکومتِ فقیه جامع‎الشرایط در گرو اقبال عمومی است؛ 3. مشورت با مردم در امور سیاسی‎ـ اجتماعی وظیفه زمامدار است؛ 4. جلب هم‎کاری مردم با حکومت اسلامی از راه‎های غیر اخلاقی و نا‎مشروع جایز نیست؛ 5. نظارت بر تصمیم‎ها و عمل‎کردهای حکومت و، در صورت لزوم، انتقاد و مخالفت حق و وظیفه مردم است و نباید از این جهت مورد تعرض حکومت اسلامی واقع شوند؛ 6. توجه حکومت اسلامی به افکار عمومی در تصمیم‎گیری‎ها و عمل‎کردها ضروری است.

کتاب حاضر، اين امکان را به خواننده مي‌دهد که با تکوين تاريخي انديشه سياسي در تمدن‌هاي غربي مأنوس شود، از «ايسم» هاي عمده سياسي که هر روز در رسانه‌ها مي‌شنود يا مي‌خواند، سر دربياورد و نظريه‌پردازان بزرگ سياسي را به‌اختصار بشناسد. در اين کتاب خواننده با تعريف کلاسيک فلسفه سياسي آشنا مي‌شود و سپس نام‌هاي بزرگي را که در تاريخ فلسفه غرب ماندگار گشته‌اند را مرور مي‌کند. وي همچنين ميراث هند و چين و جهان اسلام را در حوزه فلسفه سياسي مي‌شناسد.

«عرفان سیاسی مهم‌ترین معرفتی است که به زندگی سیاسی و اجتماعی صبغة الهی و معنوی می‌بخشد و می‌توان با توجّه به آموزه‌ها و مفاهیم آن، رویکرد دیگرگون در ساحت سیاست و زندگی اجتماعی بازگشود که نشان از ظرفیت بالای این دانش دارد.» نگارنده در این اثر تلاش کرده تا نسبت گسست میان سیاست و عرفان را با طرح مبانی، مفاهیم و آموزه‌های عرفان سیاسی مورد نقد قراردهد. بر این اساس، پس از تبیین اهمّیت، چارچوب و روش تحقیق، مفاهیم و مؤلّفه‌های اساسی عرفان سیاسی را مورد کاوش قرار داده و به مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی و فرجام‌شناختی عرفان سیاسی پرداخته است. در ادامه، اهداف عرفان سیاسی را بررسی کرده و به قلمرو و مسائل اساسی عرفان سیاسی پرداخته است. در پایان نیز، الگوهای حکومتی انبیای الهی به عنوان عارفان حقیقی را معرّفی کرده است. «احیا و برجسته‌سازی عرفان سیاسی»، «بسط و تبیین دانش سیاسی در اسلام با توجّه به طرح عرفان سیاسی»، «ارائة راه‌حل و بازتعریف نقش عرفان و معنویت در عرصة مهم و اساسی سیاست» و «مفهوم‌سازی و غنی‌سازی ادبیات سیاسی وابسته به عرفان سیاسی»، اهداف این پژوهش هستند.

کتاب حاضر، داراي فصول سه‌گانه است. تبيين مفهوم امامت و معرفي ائمه اثني عشر، تبيين ضرورت و فلسفه امامت از ديدگاه فريقين، سيره امامان معصوم و زعامت جامعه اسلامي از اهم موضوعات بررسي شده در اين کتاب هستند.