مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

تلخیص و بازنویسی از مباحث اخلاقی عرفانی کتاب مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه تألیف شیخ عزالدین محمود کاشانی عارف برجسته سده هشتم هجری است. این تلخیص برای استفاده دانشجویان و تدریس در دانشگاه و آشنا کردن اهل معرفت با متون اخلاقی کهن صورت گرفته است. در 2 بخش کتاب گزیده‏ای از معارف اخلاقی این کتاب و استنادات قرآنی و روایی آن در توضیح آداب و منازل سیر و سلوک و خودسازی و درمان رذیلت‏های اخلاقی و کسب فضیلت‏ها ارائه شده است.

با توجه به این که خیر و شر، سعادت و شقاوت و کمال و نقص از جمله مسائل مهم در زندگی هر فرد بوده و بروز هر یک از آنها در رفتار شخص معرف شخصیت واقعی وی به شمار می‌آید، نگارندة کتاب حاضر به بحثی پیرامون این موضوعات و بررسی و معرفی آنها از دیدگاه اسلام پرداخته است. مطالب کتاب در چهار فصل با عناوین معنای خیر؛ سعادت؛ دیدگاه‌ها و مبانی نظری سعادت و شقاوت، این مفاهیم را مورد تبیین و توصیف قرار داده است.

این نوشتار بحثی درباره اخلاق به ویژه شرح و تبیین حسن و فتح عقلی، نیز دلایل توحید و خداشناسی است که طی آن به آیات، روایات و اشعاری چند اشاره گردیده است. در بخش پایانی کتاب متن دعای کمیل آورده شده است.

انسان « حیوانی سیاسی» است . این گفتة ارسطو دربارة انسان، نزدیک به دو هزار و سیصد سال پیش است. مقصود ارسطو از بیان این مطلب این بود که آدمی تنها در جامعة سازمان یافته، انسان است. هم چنین،‌ می‌توان انسان را «حیوان اخلاقی» نامید. هیچ جانداری به اندازة انسان توانایی داوری اخلاقی را ندارد. علم اخلاق به درستی از زمانی آغاز می‌شود که انسان به جست و جوی زمینة معقولی برای قوانین پذیرفته شده رفتار برآمد، زیرا دیگر نمی‌توانست از این قوانین، که صرفاً از نظر سنتی مقدس بودند، پیروی‌کند. در کتاب حاضر اخلاق و پیشرفت، به عنوان دو ارزش نوین در دنیای معاصر بررسی شده است. فرض مطرح در کتاب این است که معیارها و شیوه‌های رفتاری متداول در اکثر نقاط جهان بستگی چندانی با نظریه‌های جهان شمول مبنی بر اینکه زندگی خوب و سعادت آمیز چیست، ندارند و نمی‌‌توانند توضیح دهند زندگی انسان چگونه می‌تواند و باید باشد و قادر نیستند راهی به سوی مفاهیم کلی ماهیت پیشرفت انسان و اصلاح و ترقی زندگی او نشان دهند. بدون تعریفی از این مسائل اخلاقی، ما نمی‌توانیم علم اخلاقی که در خور نام آن باشد، داشته باشیم.

نوشتار حاضر به بررسی مهم‌ترین مکتب‌های((اخلاق هنجاری)) اختصاص دارد .مولف برای این منظور نخست به دو نظریه((غایت انگارانه)) و ((وظیفه گروانه)) اشاره می‌کند ; سپس شاخه‌های هر یک از این دو دسته را برمی‌شمارد و در پی آن اندیشمندان اخلاقی هر شاخه مانند سقراط، افلاطون، ارسطو، روسو، نیچه، اسپنسر و دیگران را معرفی می‌کند .وی از این طریق بر آن است به مخاطب نشان دهد که چگونه نقاط قوت و ضعف مکتب‌ها را براساس بهترین دیدگاه و نظریه ارزیابی کند .

در کتاب حاضر پس از توصیف شمایل پیامبر (ص)، سیره‌ی عملی و رفتاری آن حضرت چه در زندگی شخصی و چه اجتماعی بیان گردیده است. از جمله: شیوه‌ی سخن گفتن، نحوه‌ی راه رفتن، طرز لباس پوشیدن، و شیوه‌ی عبادت کردن.