مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

واقعه غدیر خم به عنوان یکی از مهم‌ترین مستندات تاریخی در اثبات حقانیت امامت و جانشینی امام علی(ع) همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. در این میان، اسلوب «مناشده» (سوگند دادن مخاطب برای اقرار گرفتن) به عنوان یکی از شیوه‌های مؤثر در احتجاجات امام علی(ع) و یارانشان جایگاه ویژه‌ای دارد. علامه امینی یکی از اشخاصی است که اقدام به جمع ‌آوری این مُناشَدات کرده است. در این راستا پنج مناشده از خود حضرت علی(ع) و پنج مورد نیز از دیگران مطرح شده‌است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخآن‌های، پنج مناشده از امام علی(ع) و پنج مورد از دیگران را که توسط علامه امینی جمع‌آوری شده، با هدف تبیین جایگاه مناشدات در گفتمان امامت و تحلیل روش علامه امینی مورد بررسی قرار داده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که علامه امینی در گردآوری این مناشدات از اصولی مانند استناد به منابع معتبر اهل سنت، دقت در نقل روایات و استفاده از نسخه‌های تصحیح‌شده بهره برده است. تحلیل و بررسی این مناشدات نشان می‌دهد که امیرالمؤمنین علی(ع) و یارانشان از این روش نه صرفاً برای اثبات واقعه غدیر، بلکه به عنوان ابزاری کلامی برای اقرارگیری از مخالفان استفاده کرده‌اند. لازم به توضیح است که اگرچه روش علامه امینی در جمع‌آوری این مناشدات از مزایای قابل توجهی برخوردار است، اما برخی کاستی‌ها مانند به‌کارگیری روایات ضعیف و ذکر اسناد متفاوت بدون ارزیابی اعتبار آن‌ها نیز در آن مشاهده می‌شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که علامه امینی در بررسی مناشدات از اصول و معیارهای علمی متعددی بهره برده است. ایشان با تکیه بر مستندات معتبر، استدلال‌های محکم، وضوح بیان، امانتداری علمی، مدیریت زمان و حقیقت‌جویی، به گردآوری و تحلیل این روایات پرداخته‌اند. روش تحقیق ایشان مبتنی بر استدلال‌های منطقی بوده و عمدتاً روایات مناشده را از منابع معتبر اهل سنت استخراج کرده‌اند، ضمن اینکه در مواردی به نقد و بررسی این روایات نیز پرداخته‌اند. تحلیل محتوایی مناشدات با رویکردهای چندبعدی (سیاسی، اجتماعی، روان‌شناختی، ادبی و تاریخی) نشان می‌دهد که امام علی(ع) از این روش به عنوان ابزاری کلامی برای اخذ اقرار از مخاطبان درباره حقانیت واقعه غدیر استفاده می‌کرده‌اند. این یافته به وضوح نشان می‌دهد که ادعای برخی مبنی بر عدم استناد امام علی(ع) به غدیر نادرست است، چرا که بررسی منابع تاریخی حتی منابع اهل سنت نشان می‌دهد ایشان هم در ماجرای شورا و هم پیش از آن در واقعه سقیفه، به غدیر استناد کرده‌اند. همچنین یافته‌ها حاکی از آن است که برخی از فرزندان و یاران امام علی(ع) نیز برای اثبات حقانیت غدیر، اخذ اقرار از مخالفان یا رفع تردیدها از این روش استفاده کرده‌اند که در این پژوهش با رویکردهای مختلف مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.

در آغاز این کتاب فصلی پیرامون زندگی و شخصیت علامه امینی گنجانده شده که برای خواننده بسیار درس آموز است. مطالب اصلی کتاب در دو بخش تنظیم شده است. در بخش نخست فاطمه زهرا علیها السلام را در آیینه قرآن به نظاره می نشینیم. دراین بخش هفت آیه از آیات قرآن که گوشه ای از مقام والای بانوی دو عالم را به تصویر کشیده بیان می شود. از آن جمله است آیه تطهیر, آیه مباهله و آیه مودت... این نکته را باید در نظر داشت که علامه امینی در این زمینه تنها به آیاتی اشاره نموده اند که اهل سنت آن را پذیرفته اند. و الا معارف قرآن پیرامون شخصیت ایشان خود دریایی بی انتهاست. در بخش دیگری از این کتاب به خوشه چینی از روایات پرداخته شده و گلچینی از روایات پیرامون فضایل فاطمی گرد آوری شده است. از جمله است: دوستی و دشمنی با فاطمه علیها السلام دوستی و دشمنی با پیامبر خداست, بشارت بهشت رفتن به شیعیان فاطمه علیها السلام و محدثه بودن ایشان و... در پایان چند تعلیقه نیز بیان شده است. در این تعلیقات به چند مطلب که مکمل مباحث گذشته است اشاره شده. این تعلیقات عبارتند از: روایت شان نزول آيه تطهير (روات حديث كساء), مناشده ‌ى اميرالمومنين در روز شورى, عكرمه بربرى (م 105 هجرى) غلام عبدالله بن عباس, آيه‌ ى امانت و روايتى از امام صادق علیه السلام موقف و مقام فاطمه علیها السلام در محشر (از زبان پيامبر اكرم), بشارت بهشت به شيعيان فاطمه علیها السلام (از لسان امام باقر علیه السلام), روايتى از جابر بن عبدالله انصارى در منقبت فاطمه علیها السلام