جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طرح کلی رساله، ابتدا می‌بایست مفاهیم کلیدی و پایه‌ای بحث؛ یعنی معنا و مفهوم عقل و انواع آن، مفهوم ایمان، عناصر تشکیل دهنده، و انواع آن را به درستی بشناسیم؛ زیرا معنا و مفهوم دینی عقل و ایمان و ماهیت این دو و انواع آنها از منظر منابع دینی، از اصول موضوعه مسلم در مسأله مورد بحث نیست که اختلافی در آنها نباشد، لذا با توجه به مفهوم و ماهیت ایمان از منظر دین و ابعاد و عناصر تشکیل دهنده آن، اعم از عناصر معرفتی و غیر معرفتی، یعنی ابعاد شناختی و عملی، ارادی، لفظی، احساسی، گرایشی، رانشی؛ و با توجه به انواع ایمان به لحاظ گستره سطوح عرضی وجود انسان و وصف ایمانی او، یعنی به لحاظ تفریق ایمان بر همه جوارح انسان، و به لحاظ گستره سطوح طولی مراتب و نشئات وجودی انسان و مراتب ایمانی او از حالات تا منازل، و به عبارتی گستره سطوح عمقی و درونی از لایه‌های ایمان خفی و أخفی و سرّ و باطن تا ایمان ظاهری؛ و با توجه به ماهیت و اقسام عقل انسانی از منظر دین، مانند عقل مطبوع، و عقل مسموع، عقل ادراکی و عقل تحریکی و حالات عقل از خفا تا ظهور، و از شکوفایی تا بالندگی؛ تاثیر ایمان بر عقل، وجوه مختلف و متضاربی می‌یابد که هر کدام سازوکار و فرایندی متناسب خود و سازماندهی ویژه‌ای را ‌طلب می‌کند. سازماندهی این مباحث بدین نحو است که بعد از ابحاث مقدماتی، در فصل اول به بیان مفهوم شناسی عقل و ایمان، یعنی معنا و مفهوم لغوی و اصطلاحی و دینی آنها و انواع هر کدام پرداخته، و سپس شوون و قوای عقل انسانی و ابعاد و عناصر تشکیل دهنده ایمان دینی را در فصول دوم و سوم تبیین نموده‌ایم. عمده بحث در فصل دوم بر بیان شوون و قوای ادراکی و تحریکی عقل متمرکز شده است؛ و عمده بحث در فصل سوم بررسی ابعاد و عناصر ایمان، مانند انواع عمل، انواع ولاء، عنصر اراده و عنصر شناخت است، عناصری که در تمام ساحت‌ها و عرصه‌ها و در تمام مراتب ایمان از حداقلی تا حداکثری به گونه‌ای حضور دارند، و در انواع مختلف ایمان، مانند ایمان باطنی و ظاهری، و ایمان تامّ و ناقص و راجح ظهور می‌یابند که در ضمن بیان عناصر شناختی، گرایشی، رانشی، ارادی و عملی به آنها می‌پردازیم. در فصل چهارم و پنجم نیز مهم‌ترین وجوه عامّ و خاصّ تاثیر ایمان دینی بر عقل انسانی مورد بحث قرار می‌گیرد که هر یک از وجوه عامّ و خاصّ دارای سازوکارهای مخصوص به خود هستند. توضیح بیشتر آنکه، تاثیر ایمان بر عقل از حیثیّات سه‌گانه ذیل قابل بحث است:1.