جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در سال 918ق و در آستانه زوال حکومت بهمنیان در دکن، سلطان قلى قطب شاه که از بازماندگان قراقویونلوها و از امراى حکومت بهمنى بود، تأسیس حکومت قطب شاهیان را در گلکنده اعلام کرد. سلطان‏قلى و جانشینانش حدود دو قرن به عنوان حکومتى محلى و نسبتا مقتدر در دکن فرمانروایى کردند. مذهب رسمى این حکومت از همان ابتدا مذهب شیعه بود و مراسم مذهبى در طول دوران حکومت آنان در حیدرآباد و گلکنده به شکل گسترده‏اى برگزار مى‏شد. در این دوره به علت حضور فراوان علما و ادباى فارسى زبان در هند و حمایت بى‏دریغ قطب شاهیان از آنان، زبان و ادبیات فارسى در این منطقه، بسیار گسترش یافت و تقریبا تمام منابع تاریخى این دوره به زبان فارسى نوشته شد. در این مقاله، منابع تاریخى حکومت قطب شاهیان در سه قسمت: منابع دودمانى خاندان قطب شاهى، منابعى دودمانى گورکانیان و تاریخ‏هاى عمومى هند بررسى شده است. منابعى چون تاریخ سلطان محمد قطب شاه از نویسنده‏اى ناشناس، حدیقة‏السلاطین خواجه نظام‏الدین احمد بن عبداللّه‏ ساعدى نیشابورى، تاریخ فرشته از هندوشاه، لب‏التواریخ هند و چند منبع دیگر از مهم‏ترین منابع تاریخ قطب شاهیان معرفى شده است.

چندی پس از انقراض حکومت قراقویونلوها، یکی از شاهزادگان قراقویونلو به نام قلی به دکن رفت و وارد دستگاه حکومتی بهمنیان شد و پس از طی مدارج رشد و ترقی در آنجا از طرف بهمنیان به حکومت گلکنده منصوب شد و در سال 918ق، اعلام استقلال کرد. او بلافاصله به تبعیت از شاه اسماعیل صفوی مذهب شیعه را در قلمرو خود رسمیت بخشید و نام حکام صفوی را در خطبه، بر نام خود مقدم ساخت. حکومت قطب شاهیان در طول نزدیک به دو قرن حکومت در گلکنده و حیدرآباد، پیوسته با صفویان روابط دوستانه ای داشت. عواملی چون اشتراک مذهبی، قرابت قومی، فرهنگی و همچنین وجود دشمنی مشترک، چون گورکانیان، این روابط را مستحکم تر می کرد که از میان دلایل فوق، مذهب تشیع نقش مهم تری در تحکیم و تداوم این روابط داشت و پیوسته سفرا بین دو حکومت در رفت و آمد بودند. با حمله اورنگ زیب به قطب شاهیان و اجبار آنها به ذکر نام حکام گورکانی در خطبه، همچنین ضعف نسبی حکومت صفویان در این زمان، روابط حسنه این دو حکومت بسیار کمرنگ شد.