جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«بزهکاران یقه سفید» ـ که اصولاً فاقد وجدان اخلاقی اند ـ از یک سو، از توان و استعداد بزهکاری بسیار زیادی برخوردارند و از سوی دیگر، میزان سازگاری و قابلیت انطباق اجتماعی آنان نیز بالاست. همین امر مبینآسیب های جدی ناشی از حالت خطرناک این بزهکاران خوش سیماست.معمولاً بزهکاران یقه سفید به طبقات اجتماعی بالا ـ اعم از سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی ـ تعلق دارند و با بهره گیری از قدرت و نفوذ موثر خود، به ارتکاب جرایمی همچون کلاهبرداری، اختلاس، ارتشا، جعل، سوء استفاده از کارت های اعتباری، فرار مالیاتی و دیگر جرایم مشابه اقدام می کنند. آنها به لحاظ ظاهر آراسته، وجاهت عمومی و در پناه هوشیاری و مقبولیت اجتماعی، بزهکاران «یقه سفید» نام گرفته اند. در نتیجه اقدامات بزهکارانه آنان، گاه تا مدت ها آثار دهشت باری بر ابعاد ساختاری جامعه به ویژه بُعد اقتصادی، سایه می افکند. لذا بررسی و تحلیل جرم یقه سفیدی از دیدگاه جرم شناختی با توجه به گسترش روزافزون این جرم و پیامدهای زیانبار آن در جوامع و لزوم اتخاذ تدابیر اساسی و موثر در زمینه پیشگیری، ضروری است.

انسان در سیر تکامل خود با موانع و لغزش‏هایی از طرف شیطان رجیم مواجه است که از آن‏ها به دام‏های شیطان تعبیر می‌کنیم چرا که خود او قسم یاد کرده است با دام‏های رنگینش، انسان را از مسیر صحیح منحرف ساخته و مانع کمال و سعادت او شود. در کلام امام علی? دام‏های شیطان در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. از منظر آموزه‌های دینی به ویژه امام علی? شیطان که دشمن اصلی انسان است، دارای دام‏های فراوانی است و هر کسی را به نوعی می‌فریبد و به گمراهی می‌کشاند.

مسئله گناه و نحوه برخورد با آن از مسائل بغرنجی است که بشر از آغاز تا کنون با آن روبرو بوده است. این مسئله به چند بعدی بودن وجود انسان بر می‌گردد. قرآن به مسئله گناه و رهایی از آن توجه ویژه دارد. از نظر قرآن گناه، عملی است که با اوامر الهی مخالف است و این عمل با واژه‌های اثم، ذنب، سیئه، خطیئه، ظلم، فحشاء، جرم، وزر نام برده شده است. و هر کدام از این‌ها، بخشی از گناه را بیان می‌کنند. علاوه براین در قرآن گناهان به کبیره و صغیره، باطن و ظاهر تقسیم شده‌اند.هر گناهی که شخص مرتکب می‌شود دارای عوامل و انگیزه‌هایی است و هر کدام از این عوامل، به نسبت به خودش، در انسان تاثیر‌گذار است؛ و دارای آثار دنیوی و اخروی است. از نظر قرآن به شیوه‌های مختلفی می‌توان از گناه پیشگیری، و آن را رفع کرد. از طریق شناخت خدا، انسان و همچنین معاد می‌توان از گناه جلوگیری کرد؛ و از طریق فردی مثل یاد خدا و یاد مرگ و نقش تفکر و نیت و همچنین عوامل اجتماعی مثل،امر به معروف و ... و با توبه و استغفار و انجام عمل صالح گناه را برطرف کرد. به طور کلی می‌توان گفت که بین اعتقادات انسان و اعمال و رفتارهایش تاثیر متقابل وجود دارد لذا قرآن انسان را به تقوی دعوت می‌کند و ایمان به خدا در کنترل افراد در موقعیت‌های خطرناک نقش مهمی را ایفاء می‌کند. هدف عمده این پژوهش بررسی و راه‌های پیشگیری از گناه و رفع آن با تکیه بر قرآن می‌باشد. که می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کنترل فرد بر انحرافات داشته باشد.

انحرافات اجتماعی از جمله مسائل چالش برانگیز جوامع مختلف می‌باشد. که مطالعات زیادی توسط جامعه‌شناسان و دانشمندان علوم دیگر درباره آن صورت گرفته. یکی از مهم‌ترین مباحثی که در این باره قابل طرح است، مسئله پیشگیری از وقوع انحراف در جامعه می‌باشد. چه بسا علاج واقعه قبل از وقوع، آسان‌تر و کم هزینه‌تر و همچنین مؤثرتر می‌باشد. برای جلوگیری از وقوع کجروی در جامعه، اصلی‌ترین موردی که باید به آن پرداخته شود یافتن علل و زمینه‌های بروز انحراف در جامعه می‌باشد. زیرا با پیشگیری از به وجود آمدن علل و ریشه‌های انحراف می‌توانیم از وقوع کجروی نیز جلوگیری کنیم. عمده‌ترین علل و زمینه‌ها برای بروز انحراف و کجروی به حوزه‌های فرهنگ، اقتصاد، و سیاست و اجتماع مربوط می‌گردد. برای جلوگیری از وقوع انحراف نیز با برنامه‌ریزی در این حوزه‌ها می‌توان به نتیجه دلخواه رسید. در حوزه فرهنگ، دین، خانواده و آموزش و پرورش نقش مؤثری را در این جهت ایفا می‌کنند. در حوزه اقتصاد و سیاست نیز علاوه‌بر داشتن یک برنامه صحیح و فراگیر ضمانت اجرای کارآمد نیز، ضروری به نظر می‌رسد. رفتار و گفتار امیرالمؤمنین (ع) به عنوان یک الگوی اسلامی می‌تواند راهنما و کارگشای مناسبی برای رسیدن به این هدف باشد. امام علی (ع) خصوصا در دوران حکومت خود و حتی قبل از رسیدن به حکومت با در پیش گرفتن شیوه خاصی از زندگی در همین مسیر حرکت نمودند. فعالیت‌های فرهنگی حضرت در زمینه‌های دین و خانواده و آموزش، برنامه‌ریزی برای رشد جامعه با نگاه به آینده و همچنین در نظر گرفتن وضعیت فعلی جامعه در حوزه اقتصاد، و تدوین برنامه‌های سیاسی اجتماعی، مطابق با سنت و روش الهی اسلامی و پایبندی به آن، از جمله راهکارهای امیرالمؤمنین (ع) برای پیشگیری از انحرافات اجتماعی بود. این منش و کردار حضرت می‌تواند الگوی کامل و مناسبی برای تمامی جوامع باشد تا با تأسی به روش امام علی (ع) بتوانند از وقوع کجروی جلوگیری کنند و در نتیجه جامعه‌ای پاک و با کمترین آلودگی داشته باشند.

فقر پدیده‌ای است که میلیون ها انسان در سراسر جهان به آن دچار بوده و با پی‌آمدهای زیانبار آن دست و پنجه نرم می‌کنند. طبیعی است که پیدایش این پدیده معلول عواملی است که آن را به وجود می‌آورد و اسلام که دین جاودانه بوده و به تمام جنبه‌های زندگی انسان‌ها توجه دارد، راهکارهایی جهت پیشگیری و مقابله با آن ارائه نموده است. در این رساله سعی شده است که سازو کارهای اسلام در مبارزه با فقر مورد بررسی قرار گیرد و پاسخ این پرسش که آیا اسلام د رجهت پیشگیری و رفع فقر دارد؟ به دست آید. این تحقیق در سه بخش انجام گرفته است. در بخش اول کلیات (تعریف فقر، اقسام، آثار و عوامل) آن به بحث گرفته شده است، بخش دوم آن تحت عنوان (مکانیسم پیشگیریو رفع فقر) از مسایلی که در جهت پیشگیری و رفع فقر موثرند مثل تقوی، علم و دانش، کار و تولید، عدالت در توزیع، اعتدال در تولید و مصرف و اعتدال در رشد جمعیت و ... ذکری به میان آمده است.و بخش سوم به (راهبردهای مقابله با فقر) اختصاص یافته است که در آن از وظیفه دولت وظیفه ثروتمندان و ابزارهای عمومی فقرزدایی بحث گردیده است. و بالاخره جمع‌بندی و نتیجه گیری از مجموع مباحث رساله شده است.

پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی امروزه یکی از مهمترین مسائل تربیتی و اجتماعی در جوامع مختلف انسانی است این پژوهش با هدف معرفی مهمترین روش‌های برنامه ریزی شده در دین مبین اسلام برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، با موضوع « بررسی نحوه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه قرآن و حدیث » تدوین گردیده است . این پژوهش در حقیقت یک تحقیق میان رشته‌ای است که در آن از یک طرف از منابع مختلف اسلامی از جمله قرآن کریم و متون مختلف حدیثی و تفسیری و از طرف دیگر از منابع مختلف علوم جامعه شناسی، ‌علوم اجتماعی، علوم تربیتی مخصوصا علم آسیب شناسی اجتماعی استفاده گردیده است. این پژوهش نشان می‌دهد که اسلام ،‌به عنوان کامل ترین و پیشرفته ترین سبک زندگی بشری، با تکیه بر آموزه‌های وحیانی و الهی، موثرترین روش‌های فردی و اجتماعی را برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی پی ریزی نموده است . با یک نگرش کلی این روشها تحت عناوین زیر مطرح گردیده اند .

باورهای دینی یکی از ارکان اساسی دین به شمار می‌رود. لذا نقش اساسی در هدایت و رفتارسازی افراد دارد ؛ از این رو می‌تواند رابطه آن با پدیده بزهکاری در قالب اصلاح و پیشگیری مورد بررسی قرار گیرد ؛که در این پایان نامه مطمح نظر می باشد. برای شناخت بهتر از این واژگان نیازمند تبیین واژگان و بررسی جایگاه باورهای دینی از منظر ماهیت ، ویژگی ، اقسام و کارکردهای فردی و اجتماعی می‌باشد. باتوجه به اینکه در اسلام ، ارکان باورهای دینی ، در قالب اصول دین احصاء می شود نقش توحید در پیشگیری از بزهکاری در بستر موضوعات حیاء ، عزت نفس ، امر به معروف و نهی از منکر ، نبوت درقالب موضوعات نفوذ اجتماعی و هنجارمندی جامعه و معاد در پرتو نظریه کلاسیک و یادگیری اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. نظر به ماهیت دین که ریشه اصلی آن را در حب و دلبستگی می‌توان جستجو کرد ، نقش اصلاحی باورهای دینی همانند پیشگیری از آن، مهم و قابل ملاحظه تلقی می‌گردد. لذا نقش اصلاحی باورهای دینی در قالب اصلاح رابطه فردی و اجتماعی در موضوعات اصلاح رابطه با خداوند ، اصلاح اندیشه فردی ، اصلاح رابطه با افراد و گروههای مرجع مورد بررسی قرار می‌گیرد.

امر به معروف و نهی از منکر شرعا وعقلا از مهمترین واجبات و اساسی است که دین اسلام بر آن نهاده شده است ، این دو موضوع از برترین عبادات و کامل ترین طاعات و دری از درهای جهاد و دعوت به سوی حق و راهی برای هدایت خلق و مقاومت در برابر گمراهی و باطل است.با توجه به اهمیت امر به معروف و نهی از منکر قانون گذار نیز در قانون اساسی و قانون راجع به مجازات اسلامی بدان پرداخته و چنین عملی را در شرایطی خاص رافع مسئو لیت جزایی و حقوقی دانسته وهم چنین نقش آنرا به عنوان عامل عدم مسئولیت کیفری و حقوقی و نیز عامل مهم پیشگیری از وقوع جرم مشخص کرده است. انواع پیشگیری های کیفری و غیرکیفری که با توجه به قوانین و عرف جامعه انجام میشود، پیامدها،کارکردهاو آثار مهمی در اجتماع دارد که با انواع شیوه های اجرایی صحیح و درست امر به معروف ونهی از منکر و نهادینه کردن آن در دوره سنی شخصیت پذیری افراد و تآثیرمثبت بر روی وجدان او توسط خانواده ها و گروه صمیمی دوستان که تاثییر چشمگیری بر روی شخص دارند میتوان در آینده،زمانی که فرد در موقعیتی قرار میگیرد که تمام شرایط زمانی و مکانی برای انجام جرم برای او فراهم باشد،از وقوع بسیاری از جرایم جلوگیری نمود. بنابراین با استفاده از قوانین و منابع معتبر و غنی فرهنگ اسلام و جمع آوری آیات و روایات مربوطه در جهت کشف این حقیقت گام بر میداریم تا به تدریج ابعاد مختلف و زمینه اجرایی آن روشن گردد.

چکیدهامر به معروف و نهی از منکر این دو فریضه‌ی بزرگ دینی که در شرع مقدس اسلام توسط شارع بنیان نهاده شد، نشانگر توجه دین مبین اسلام به اصلاح جامعه و پیشگیری از جرم و گناه آن هم به وسیله ضمانت اجرای نرم و لسانی بر خلاف ضمانت اجرا‌های کیفری است و این موضوع همان چیزی است که در قرن اخیر جامعه غرب تحت عنوان جرم شناسی پیشگیری به آن رسیده و راجع به آن مطالعه می‌کند. بنابراین انجام پژوهشی در زمینه استفاده از امر به معروف و نهی از منکر و ارائه راهکارهایی برای توسعه بستر‌های آن در راستای پیشگیری از جرم امری ضروری به نظر می‌رسد.با توجه به مطالب فوق ما در این پژوهش در پی آن هستیم که بدانیم تأثیر امر به معروف و نهی از منکر در پیشگیری از جرایم چگونه است و همچنین شرایط آمرین به معروف و ناهیان از منکر چیست؟برای احقاق این مهم علاوه بر منابع اسلامی امر به معروف و نهی از منکر از منابع غربی تحت عنوان جرم شناسی پیشگیری نیز استفاده کردیم.با توجه به پژوهش انجام شده به این نتیجه رسیدیم که برای پیشگیری از جرم در عصر حاضر بیش از پیش به مشارکت همگانی نیاز داریم و ضمانت اجرای کیفری نتوانسته موفق باشد،بنابراین لازم بود در این زمینه پژوهشی صورت گیرد.در پژوهش حاضر به فریضه‌ی امر به معروف و نهی از منکر، مبانی امر به معروف و نهی از منکر، شرایط آمران به معروف و ناهیان از منکر و چگونگی استفاده از امر به معروف و نهی از منکر برای پیشگیری از جرم و به طور اجمالی به جرم شناسی غربی پرداخته شده است و سپس در پی اثبات این فرضیه است که امر به معروف و نهی از منکر می‌تواند موجب پیشگیری از وقوع جرم و اجرای قوانین الهی و تعزیرات حکومتی شود. نتیجتاً این مطلب حاصل شد که عمل به امر به معروف و نهی از منکر با شرایط نامه‌ی آن می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از شرایط داشته باشد.

این پژوهش برای تبیین و اثبات مبانی و اصول جرم شناسی، در فقه و حقوق اسلام مباحثی را در چند فصل متفاوت به شرح ذیل بررسی میکند:فصل اول- کلیات : در این فصل به تعریف مساله و بیان سوالهای اصلی، اهداف و فرضیات تحقیق و همچنین بررسی سابقه و ضرورت انجام این چنین پژوهشی پرداخته شده است. فصل دوم - واژگان شناسی و تبیین موضوعات کاربردی در جرم شناسی : در این فصل سعی شده تا با بیان و تبیین برخی اصطلاحات حقوق و جرم شناسی مورد نیاز پژوهش، پرداخته شود. فصل سوم - عوامل ایجاد جرم در فقه و حقوق موضوعه : در این فصل سعی شده با تتبع در متون فقهی و حقوقی تا حد امکان به بیان عوامل و شرایط جرم زا پرداخته شود. فصل چهارم - عوامل موثر و تأثیر گذار در پیشگیری از جرم در فقه و حقوق موضوعه : این فصل به بررسی راهکارهای فقهی و حقوقی جلوگیری و پیشگیری اولیه از جرم در چهار بخش پیشگیری اجتماعی، پیشگیری اقتصادی، پیشگیری وضعی و پیشگیری فردی پرداخته است.فصل پنجم - عوامل و شرایط منطقی برای اصلاح و بازپروری مجرمین در فقه و حقوق موضوعه : در این فصل چهار عامل اساسی در اصلاح مجرمین در فقه و حقوق موضوعه که عبارتند از مجازات، اقدامات تأمینی و تربیتی، توبه و ندامت، بخشش و عفو بررسی شده اند تا از طریق بحث و بررسی در فصول فوق الذکر بتوان نتایج ذیل از میان متون دینی و قانونگذاری استخراج گردد :1- در اسلام و بخصوص در فقه و حقوق موضوعه مبانی و اصول بسیار ارزشمندی در جهت شناسایی و علت یابی تولید جرایم صورت پذیرفته تا در چهارچوب این آگاهی بتان بهترین راهکارهای پیشگیری چه در بعد فردی چه بعد اجتماعی به جامعه ی بشری عرضه بدارد. 2- در اسلام برخلاف آنچه برخی پنداشته اند راهکارهای تربیتی و اصلاح گر و درمان کننده مجرمین منحصر به مجازات نیست بکله کیفرها در فقه جزایی اسلامی جز ابزارهایی است که با توجه به برخی شرایط و ضوابط در مرحله آخر درمان واصلاح مجرم در حالت ضرورت اعمال می شود و پیش از آن چندین راه حل منحصر به فرد چون سیستم توبه یا عفو گذشت شاکی خصوصی یا حاکم شرع بنابر شرایطی و همچنین اقدامات تأمینی و تربیتی وضع گردیده است.