جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سبک‌شناسی یکی از مهم‌ترین رویکردهای جدید نقدی است که می‌کوشد تا از طریق مطالعه ساختار متن و تجزیه و تحلیل عناصر آن بر طبق سه سطح آوایی، نحوی و دلالی به کیفیت ارتباط بین این سطوح پرداخته و به جنبه‌های ادبی، زیبایی‌شناسی و عاطفی ورای ساختار متن دست یابد. از جمله متون برگزیده‌ای که شایستگی بررسی و تحلیل سبک‌شناسی را دارد، خطبه‌‌های نهج‌البلاغه است. این خطبه‌ها با موسیقی دل‌نشین، ترکیبات جذاب و مفید در ذهن مخاطب توجه بسیاری از اندیشمندان و ادبیان را به خود جلب نموده است. این پایان‌نامه در تلاش است تا با رویکرد سبک‌شناسی توصیفی و روش تحلیلی ـ توصیفی، به تبیین برجسته‌ترین نمود‌های سبکی خطبه‌های نهج البلاغه در سه سطح آوایی، ترکیبی و دلالی (بلاغی) بپردازد و نقش این نمودهای سبکی را در پیوند با اهداف و اغراض امام (ع) بررسی کند. این جستار در سطح آوایی خطبه‌های نهج البلاغه، مباحث سجع، جناس، نظم آوای درونی، تکرار، تضاد و مقابله را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. در سطح ترکیبی(نحوی)، جمله‌ی فعلیه و اسمیه، اسالیب خبری و انشائی، تقدیم و تأخیر، حذف، پیوند واژگان و عبارات و جمله‌ی قَسم و در سطح دلالی مباحث تشبیه، استعاره، کنایه، مجاز، ناسازواری و بینامتنی قرآنی را مورد بررسی قرار می‌دهد. نتایج کار نشان می‌دهد، در سطح آوایی، هر کدام از عناصر آوایی علاوه بر زیبایی و جذب اذهان مخاطبین در گوش دادن به موسیقی کلام خطبه‌ها، امکان استنباط معانی و مفاهیم را برای آنها فراهم می‌کند. در سطح ترکیبی، فراهنجاریی‌های ترکیبی نه تنها خطبه‌های نهج البلاغه را از نظر شکل دارای زبانی زنده و انعطاف‌پذیر ساخته و یکنواختی و جمود را از آن زدوده است؛ بلکه معنا نیز همسان با فرم نوشتاری، برجسته و تأثیر شگرفی بر مخاطب ‌گذاشته است. در سطح دلالی، بهره‌گیری از شگردهای دلالی و بلاغی سبب خَلق تعابیر و تصاویر بی-نظیر و موجب مشارکت مخاطب در اثر گردیده و او را طرف فعال معادله‌ی متن قرار داده است.

قرآن کریم اصیل ترین سرچشمه ی آموزه ها، به فصیح ترین زبان نازل شده، از این رو برای ترویج و تبلیغ مفاهیم والا و معارف بلند آن، ترجمه و شرح حقایق جاودانه اش به زبان های مختلف دنیا ناگزیر می نماید. از دیرباز و از سده های نخستین اسلام، متفکران و قرآن پژوهان بسیاری در ترجمه پذیری یا ترجمه ناپذیری قرآن، اصول و مبانی ترجمه ی قرآن و انواع سبک های ترجمه ی آن قلم فرسایی کرده و ترجمه هایی شیوا و روان هم ارائه داده اند؛ در این میان فرزانگان نکته سنج، لغزش ها و غفلت ها را یافته و با نقدهای عالمانه، ترجمه ها را به سوی اتقان و استحکام بیشتری سوق داده اند. نویسنده در پژوهش حاضر برآن است تا با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا به طور خلاصه به ذکر انواع ترجمه بپردازد سپس مصادیقی از نارسایی های ترجمه ی منظوم در حوزه ی ساختارهای واژگانی، دستوری، آوایی و معنایی را در ترجمه خدا امینیان بیان کند. مهمترین دستاورد این پژوهش آنست که شعر با وجود آرایش های لفظی و معنوی غالبا تکلف آمیز و تابع هنرنمایی و سلیقه ی گوینده است، به همین دلیل شاعر قبل از اینکه از متن پیروی کند تابع ضرورت های شعری و تنگنای وزن و قافیه است؛ در نتیجه واژگان انتخاب شده یا بیش از متن عربی است یا با آن تفاوت دارد. این حقیقت در مورد ترجمه ی قرآن- چه نظم و چه نثر- انکار ناپذیر است و نشان می دهد هنوز با ترجمه ی مطلوب، فاصله بسیار است.

نتایج به دست آمده از بررسی مناجات ها:*در سطح آوایی موسیقی از دو منظر موسیقی بیرونی ناشی از آوای فواصل و موسیقی درونی حاصل از جناس و تکرار در دو سطح واژگان و حروف مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.*در مناجات خمس عشر بین فواصل موجود در جملات با همدیگر ارتباط تام حاکم می باشد. این ارتباط یا به صورت اشتراک در وزن و یا در رویّ و یا هم وزن و هم روّی خود را نشان داده است.*بررسی ساختارهای آوایی در سطح فواصل، جناس و تکرار بیانگر سیطره ی وصل بوده که با محور مرکزی دعا کاملا منطبق میباشد.*تحلیل بسامد وصل به فصل در فواصل 15 مناجات، 333 به 217 مورد است که این امر از هماهنگی و انسجام شگرف ساختار آوایی این مناجاتها با نظام ساختار کلی متن«اتصال و ارتباط با خدا» حکایت می کند و به نوعی مفهوم کلی ساختار دعا را به مخاطب القاء می نماید.*مبدع با استعمال الفاظ همانند و همجنس سعی نموده است که از رهگذر بازی با الفاظ، ازطریق آوردن کلمات مشابه و یا متقارب از عواطف درونی خود تعبیر کند و از طریق ایجاد تناسب وتقارب بین الفاظ در محور ترکیب بین سطح آوایی با دیگر سطوح سبک شناسی متن و به تبع آن محور مرکزی دعا هماهنگی به وجود آورد.*تکرار در دو سطح حروف و واژگان از این جهت که ارتباط لفظی بین واژگان محسوب می شود؛ در کشف زیبایی موسیقی متن و انسجام کلی ساختارهای مناجات های 15 گانه و محور مرکزی دعا کار گشا می باشد. *بررسی ساختار نحوی (محور ترکیب) و به طور أخصّ عناصر نحوی حذف و انشاء (فعل امر و ندا) و ضمایر با نگرشی نو در پرتو دو عنصر قطع و وصل(حضور و غیاب) حاکم بر متن امام علیه السلام که برگرفته از دیدگاه تقابلی ساختار گرایان بر متن می باشد از سیطره ی وصل بر جملات اغلب ساختارهاینحوی جزء حکایت می کند که ضمن هماهنگی با ساختار آوایی هماهنگ در راستای محور مرکزی دعا و وحدت کلی متن در حرکت است.*در سطح دلالی نیز تحلیل مباحث علم بیان و بدیع معنوی با توجه به محور جانشینی و هم نشینی، وحدت بین این ساختار با ساختارهای آوایی و نحوی و ساختار کلی متن دعا از طریق ارتباط وهماهنگی واژگان در محور همنشینی و جانشینیرا آشکار می سازد.*مناجات خمس عشر از لحاظ تصویر بسیار غنی است این امر نشان می دهد که امام فنون بلاغی را به خوبی شناخته و با خلق تصاویر بکر و بدیع و ترکیب سازی های زیبا به کلام خویش رنگ هنری بخشیده است.*مبدع برای ایجاد فضاهای تازه جهت تعبیر از هیجانات درونی خویش از تصاویری نو بهره می گیرد.*ایشان مولفه های تصاویر خود را از طبیعت گرفته و با تصرف خیال خویش در امور طبیعی تعابیر تازه ایی را خلق می کند که در عالم واقعیت یافت نمی شود. ایشان به کمک این ابزار در بخش تصاویر از اذهان مخاطبان آشنایی زدایی می کند تا به دنبال آن زمینه ی جذب مخاطبان فراهم گردد.*امام علیه السلام برای آفرینش تناسب هنری خود در مناجات ها، از 4 عنصر بیانی تشبیه بلیغ، استعاره، مجاز و کنایه به گونه ای هنرمندانه بهره گرفته است. ایشان در محور جانشینی، واژگان را متناسب با عمل محور هم نشینی به کار گرفته، به شکلی این دو محور را در هم تنیده است که کشف ویژگی یکی به کشف برجستگی دیگر منجر می شود.*بین تصاویر ناشی از استعاره، تشبیه و ... با دیگر عناصر بافت و ساختار سخن هماهنگی تامی وجود دارد.کلیه ی ساختارهای 3گانه ی متن با پذیرش سیطره ی وصل بر خود در پیوندی عجیب در کنار هم شکل یافته و با تشکیل ساختاری واحد و هماهنگ در راستای محور مرکزی دعا(ارتباط با خدا) در حرکتند.

زیباییها و لطائف تعبیرات قرآنی گواه این حقیقت است که قرآن کلامی فنی و دقیق و فرازمانی و فوق بشری بوده و دارای بافتی منسجم و بینظیر میباشد. مقالة حاضر بر اساس سبکشناسی و با روش توصیفی ـ تحلیلی در چهار سطح آوایی، معنایی، ترکیبی، و تصویر پردازی، به بررسی سورة مریم میپردازد.در سطح آوایی یک نوع هماهنگی و توازن در موسیقی و ایقاع سورة مزبور وجود دارد. تکرار بعضی صوت ها و کلمات در افزایش ایقاع و اثرگذاری زیبای سوره و آهنگین کردن آن مؤثر افتاده است. در این سوره، از تصویر پردازی برای تثبیت معانی مورد نظر در ذهن مخاطب استفاده شده و افکار به صورت حسی انتقال یافته است و دو نوع تصویر حقیقی و تصویر بلاغی در آن یافت میشود.