جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شعر فارسی گنجینه‌ای است که دانش‌های کهن، از جمله علم نجوم را که در شمار قدیمی‌ترین آنهاست، به خود اختصاص داده است. تحقیق در متون ادبی و غور در آنها نشانگر این واقعیت است که علم نجوم با بسیاری از مسائل و معماهای خود در دوره‌های معینی، بیش و کم شعر و نثر فارسی را میدان ظهور خود ساخته است. آن‌چنان که درک مفاهیم بسیاری از آنها(متون ادبی) بدون آشنایی با اصطلاحات مربوط به این علم میسر نخواهد بود، یا حداقل دشوار به نظر خواهد رسید.با توجه به اینکه بسیاری از اصطلاحات علم نجوم و همچنین باورهای عامه در مورد اجرام فلکی در شعر فارسی منعکس شده، هدف ما نیز در این رساله بیشتر پرداختن به این جنبه، از دیدگاه مولوی و میزان و چگونگی بهره‌گیری این شاعر از آنها برای زیبایی کلام و تفهیم مطلب خود بوده است.این پژوهش در پنج فصل تدوین شده است که فصل اول آن طبق آیین‌نامه دانشگاهی به اصول و کلیات(پروپوزال) اختصاص داده شده است. فصل دوم به شرح و توضیح عناصر و مفاهیم نجومی می‌پردازد که سعی شده است در این بخش از تمامی کتب – چه پیش از مولوی و چه پس از آن – استفاده شود. فصل سوم که فصل اصلی و مورد نظر این پایان‌نامه است به توضیح شاهد‌مثالهای نجومی از مثنوی می‌پردازد. فصل چهارم تحلیل نجوم عارفانه مثنوی را به خود اختصاص داده است. فصل پایانی آرایه‌های نجومی-ادبی مثنوی را بیان می‌کند که اغلب آنها ابداع و ساخته خود شاعر است. از میان مفاهیم و اصطلاحات نجومی مورد استفاده مولوی در مثنوی، «فلک» و ترکیبات مربوط به آن از بالاترین بسامد برخوردار است و کلمه آفتاب در رتبة بعدی قرار دارد.کلید واژه‌ها: نجوم، عناصر نجومی، تنجیم، مثنوی، مولوی

مقاله حاضر به منظور بررسی پیشینه و بازسازی یک سنت اجتماعی و فرهنگی فراموش شده که در ضمن یک تشبیه مرکب و با واژگان فریبکار در بیت زیر از اشعار بازمانده از رودکی انعکاس یافته، نوشته شده است:خورشید را ز ابر دمد روی گاه گاه                             چونان حصاری ای که گذر دارد از رقیببر اساس یافته های این گفتار؛ رقیب صاحب یکی از مشاغل اجتماعی بوده است که خانواده های اصیل برای تربیت و محافظت از فرزندان خود استخدام می نموده اند و حصاری، به معنای معشوق و زیبا رویی است که چهره زیبا و آفتاب سان خود را در پرده نقاب پنهان می کرده است. بدون درنظر گرفتن این رسم، شعر رودکی تمام لطافت و زیبایی خود را از دست خواهد داد.