جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تذکره خلاصة الاشعار (تألیف 975-1016) از تذکره های ارزشمند ادبیات فارسی و حاصل کوشش های چهل ساله تقی الدین کاشانی ملقب به "میرتذکره" است. این اثر نمایانگر سیر تحول و تطور شعر فترسی از قرن چهارم تا روزگار مؤلف (اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم) می باشد. نظر به اهمیت و ضرورت احیای تذکره خلاصة الاشعار به نحوه بازیابی کامل ترین صورت از این تذکره اشاره کردیم و از آنجا که اولین کار در احیای این اثر معرفی تفصیلی دستنویس های موجود از آن و بیان ارزش و اهمیت هر یک از آنها است، در دو بخش به معرفی دستنویس های این اثر پرداختیم که به صورت پراکنده در داخل و خارج از ایران معرفی شده اند و نتیجه آنکه متوجه شدیم دستنویس های موجود در ایران (شامل 22 دستنویس) اغلب مطالب تذکره را، جز رکن دوم و چهارم دارد. چنین برمی آید که کاملترین صورت تذکره در خارج از ایران، باید نسخه بلاند (لیندزیانا) باشد با این توضیح که این دستنویس فاقد رکن چهارم است. البته آگاهی ما از نسخه های خطی موجود در خارج از ایران (شامل 14 دستنویس) با توجه به آنچه در فهرست نسخه های خطی مربوط نوشته شده، به دست آمده است؛ بدیهی است بررسی جامع این نسخه ها ممکن است به یافتن رکن چهارم نیز بینجامد که در آن صورت می توان با تصحیح آن، انتظار فراهم آمدن این تذکره ارزشمند را داشت.

تذکرة الاوليای عطار، جزو قدیمی ترین تذکره های عرفانی به زبان فارسی است که به سبکی شاعرانه نوشته شده است. در شان ادبی این کتاب هیچ تردیدی نیست و لذا اکنون به عنوان یک متن ادبی به آن نگریسته می شود ولی از حیث تریخی مورد چون و چرا قرار گرفته است. در مقالۀ حاضر تذکرة الاولياء به عنوان یک اثر عرفانی مورد بررسی قرار می گیرد. بنابراین پرسش اصلی این مقاله این است که تذکره چیست؟ و اولیاء کدامند؟ در پاسخ به این دو سوال، دو نگرش موجود به این اثر یعنی نگرش ادبی و تاریخی نیز تحلیل می گردد و از منظر عرفانی به شبهات موجود دربارۀ آن پاسخ داده می شود.

عبدالوهاب شعرانی (898، 973 ه.ق) یکی از بزرگ ترین صوفیان و فقیهان مصر در قرن نهم و دهم هجری بوده است. او دارای آثار فراوانی بوده که از مهم ترین آنها می توان به لطائف المنن و الطبقات الکبری و الیواقیت و الجواهر اشاره کرد. کتاب الطبقات الکبرای او از جایگاه رفیعی در بین تذکره ها برخوردار است و یکی از مهم ترین تذکره های صوفیه در غرب جهان اسلام به حساب می آید و در کمتر کتاب یا تحقیقی دیده می شود که به آن مراجعه نشده باشد. باید بگوییم متاسفانه این کتاب ناشناخته مانده است و به جز اهل تحقیق، افراد کمی با آن آشنایی دارند. به این دلیل بر آن شدیم همراه با معرفی اجمالی و ارزیابی آن، آن را با کتاب های تذکره ای دیگر مانند حلیهالاولیاء، طبقات الصوفیه سلمی، رساله قشیریه و تذکره الاولیاء عطار مقایسه کنیم.