جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حق تعیین سرنوشت یکی از حقوق شهروندی است که برخی گمان می‌کنند این حق را کنوانسیون‌های حقوق بشر، برای انسان به ارمغان آورده‌اند؛ با توجه به اینکه حقوق مبتنی بر آموزه‌های اسلامی بدون شناخت انسان بر پایه همان آموزه‌ها قابل‌درک و تحلیل نیست می توان ادعا نمودکه مکتب امامیه با توجه به ویژگی هایی که برای انسان برمی شمرد ،حق تعیین سرنوشت را به رسمیت شناخته ویکی از حقوق مسلم انسان ها می داند.تحقیق حاضر با روش توصیفی – تحلیلی، به تحلیل آیات و روایات و بررسی انسان شناسی امامیه پرداخته و به این نتیجه رسیده است که مبانی انسان‌شناختی ،شامل مبانی ارزشی و نگرشی امامیه ، لزوم حق تعیین سرنوشت را برای انسان ها اثبات می‌کند. انتخابگری انسان ، انچنانکه امامیه طرح می کند، مبانی نگرشی انسان شناسی حق تعیین سرنوشت است، انسان ها سرنوشت خود را انتخاب می کنند و در قبال این انتخاب مسئولیت دارند. کرامت ذاتی انسان به‌عنوان مبنای ارزشی انسان‌شناسی نیز ثابت‌کننده حق تعیین سرنوشت برای تک‌تک شهروندان به دلیل انسان بودن و فارغ از مشخصه‌های ظاهری و باطنی است، جایگاه خلیفه اللهی انسان نیز دیگر مبنای ارزشی ثابت کننده حق تعیین سرنوشت است.

سلیمان بن جریر طبری شیعه را قائل به دو آموزه بداء و تقیه می‏داند و می‏نویسد شیعه با ترویج این آموزه‏ها، همواره خود را پیروز نگه داشته است. معنایی که وی از بداء به شیعه نسبت می‏دهد مستلزم انتساب لوازمی چون جهل به خداوند است. خواجه نصیرالدین طوسی (597-672ق) در جواب این شبهه به انکار بداء روی می‏آورد. خبر مورد نظر ابن جریر را خبر واحد و غیر مفید علم (در اعتقادات) و عمل(در فقه) می‏داند و آن را ناظر به خلافت اسماعیل نسبت به امام صادق(ع) می‏داند که مطابق آن – چون امام رفتاری از اسماعیل را مشاهده کرد که از وی نمی‏پسندید- جانشینی خود در امامت را به امام موسی کاظم(ع) سپرد. این پاسخ‏های خواجه در میان امامیه مخالفان و موافقان جدّی دارد. نوشتار حاضر می کوشد با رویکرد توصیفی و انتقادی بعد از ذکر دیدگاه های موافقان و مخالفانِ هر یک از پاسخ های خواجه طوسی، به داوری و برقراری وفاق میان آنها بپردازد و سرانجام نشان خواهد داد که خواجه طوسی در پاسخ های خود، معنایی از بداء را منکر شده، که امامیه هرگز به آن معتقد نبوده است.