جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: این مقاله که در اولین همایش بین المللی ظرفیت و تأثیر فضای مجازی در ارتقای تعلیم و تربیت دینی، 28 تا 30 مهر 1396 در دانشگاه آزاد المصطفی ایران ارائه خواهد شد، دارای این فرضیه است که اسلام دین بزرگی است که می تواند ارائه دهد. بنیان مستحکم انسان در میان اندیشه‌های مدرنیسم و توصیف حکمت محلی که همیشه در زمان دیجیتال یا اینترنتی به زندگی مسلمانان و محیط اطراف آنها سود می‌بخشد. این دیدگاه بر اساس اندیشه‌های سید محمد عبده، عالم بزرگ مسلمان، فتاوای انقلابی و همچنین از علمای بزرگ مصر، تحلیل شده است. این مقاله برای تحلیل عقاید و حکمت محلی وی، از روش کیفی با ترکیب منابع مجلات دانشگاهی، کتب و اخبار استفاده کرده است که نشان می‌دهد چگونه مسلمانان امروزی می‌توانند اندیشه‌های برجسته اسلام و حکمت محلی را بر اساس اندیشه‌های عبده جذب کنند. در بخش تحلیلی، این نوشتار به نگارش زندگی نامه کوتاه و اندیشه های عبده به ویژه مفهوم «امت واحده»، تعریف حکمت محلی بر اساس قرآن و حدیست و مفهوم تجددگرایی مرتبط با فتوای رایج اسلامی در این زمینه می پردازد. خرد محلی علاوه بر این، این مقاله بر اساس آمار و بررسی‌های کنونی، آن افکار عبده را با وضعیت مسلمانان اندونزی در حال حاضر مرتبط می‌کند تا میزان تفکر مسلمانان اندونزیایی در مورد مسائل سیاسی مدرن اسلامی در زمان دیجیتال یا اینترنت را ارزیابی کند. امید است این مقاله این ایده را منتشر کند که اسلام دین خوبی است که می تواند حکمت محلی را حفظ کند، اگرچه در عین حال مسلمانان باید برای دفاع از توحید خود جهاد کنند. ضمناً امید است این مقاله چشم اندازی نو به مفهوم حکمت محلی در اندیشه فلسفه غرب بر اساس دستور کار اهداف توسعه پایدار سازمان ملل جهت حفظ خرد بومی باشد تا در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، هیئت های محترم به ارزش های اسلامی بیاندیشند. در چارچوب سیاست های خود در مورد خرد محلی در زمان دیجیتال یا اینترنت.

الحاد جدید که در دهه‌های اخیر از سوی ملحدان در جهان غرب مطرح گردیده است را می‌توان متکی بر دو عنصر علم‌گرایی و طبیعت‌گرایی تلقی نمود. ریچارد داوکینز، زیست شناس فرگشتی و از سردمداران جریان الحاد نو با تاکید بر دو عنصر پیش‌گفته و با استفاده از نظریه تکامل یا فرگشت به نقد دین و دین‌گرایی پرداخته است. از سویی دیگر استاد مطهری ره از جمله متفکران اسلامی بوده که به مقوله رابطه علم و دین پرداخته و ضمن بیان سازواری رابطه میان علم و دین، از منتقدان جدی رویکرد الحادی نسبت به نظریه تکامل می‌باشد. مواجهه استاد مطهری با الحاد، اگرچه در بدو امر مواجهه با الحاد قدیم را متبادر می‌نماید؛ لکن ردپایی از الحاد جدید در این مواجهه وجود دارد که می‌توان ضمن اصطیاد، در نقد الحاد جدید بهره جست. در این نوشتار به لحاظ گردآوری از روش کتابخانه‌ای – اسنادی و به لحاظ مقام داوری از روش تحلیلی (عقلی) سود جسته‌ایم. یافته پژوهش نشان می‌دهد که انگاره‌های الحادی داوکینز از حیث اشکالات معرفت شناختی، الهیاتی و دین‌شناختی به شدت آسیب پذیر است.

پرورش تفکر نقادانه و عاملیت به آن، مهم‌ترین شایستگی انسان برای توسعه خود و تعالی جامعه خداگونه، حقیقت‌گرا و رهنمون به حق تعالی است و از نشانگرهای سنجش ظرفیت‌های یادگیری فراگیران شناخته شده است. اما باوجود این اهمیت، به‌طور گسترده در سیستم آموزشی مورد غفلت قرار گرفته است. قرآن، آخرین معجزه مشهود و شاهکار ادبی و هنری است و برای درک همه انسان‌ها با هر سطح آگاهی، بخشی از معارف زندگی و اصول اخلاقی و تربیتی خود را با زبان ادب و هنر و با استفاده از قالب قصه بیان کرده است. بسیاری از پژوهش‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که روش قصه‌گویی و به‌ویژه قصه‌گویی قرآنی، تأثیرات ویژه‌ای در رشد تفکر دارد. در این مطالعه تلاش شد تا با مرور منظم، ضمن بررسی منابع مختلف، مؤلفه‌های تسهیل‌گر در رشد تفکر انتقادی در قرآن و به‌ویژه قصه‌های قرآنی و فنون مورد استفاده در آن شناسایی و بازنمایی گردد. به‌واقع مطالعه با استفاده از روش توصیفی- ‌اسنادی و تحلیل مبتنی بر راهبرد تحلیل محتوای کیفی الزاید (1996) انجام شد و پس از تحلیل داده‌های اسناد، پنج مؤلفه شامل عوامل آموزشی-پژوهشی، سنجشگری، شخصیتی، اخلاقی-تربیتی و فنی-تخصصی، شانزده ملاک و یکصدوهفتادوپنج نشانگر شناسایی و بازنمایی و در نهایت مدل مربوط ارائه گردید.

علم اخلاق عرفانی، رویکردی نوین در علم اخلاق بوده و مبتنی بر سیر و سلوک و کشف و شهود است و به مقیاس گسترده‌ای از کتاب و سنت بهره جسته است. این رویکرد به فضایل و رذایل با نگاه عرفانی می‌پردازد بخلاف علم عرفان عملی، که آنچه هدف اصلی در آن به شمار می‌رود، وصول الی‌لله است و بحث از فضایل و رذایل جنبه طریقیت پیدا می‌کند. مباحث اخلاقی را می‌توان برحسب رویکرد اخلاق عرفانی به سه مرحله، قبل، حین و بعد از وصول تقسیم کرد. اخلاق عرفانی بیانگر بخش متعالی اخلاق دینی است. هر فضیلتی که در ارتباط با حق تعالی مطرح می‌باشد، در اخلاق فلسفی به معنای فلسفی خشک ، جایی برای طرح ندارند. برخی از مقوله‌ها هم در اخلاق فلسفی وجود دارد که در اخلاق عرفانی جایگاهی ندارند. اخلاق عرفانی صرفاً به مقولاتی می‌پردازد که در مسیر وصول الی‌الله به کار می‌آید و نیز اخلاق عرفانی بخلاف اخلاق فلسفی به‌عنوان یک علم تابحال نظم و نسق درستی را پیدا نکرده است. تبیین‌هایی که در اخلاق عرفانی وجود دارد، ترجمه حالات درونی سالک می‌باشد، در حالی که در اخلاق فلسفی تبیین‌های فلسفی و عقلی برای همه مخاطبین دارای عقل و لو بدون دریافت‌های باطنی ممکن و میسر می‌باشد.

در همه برهانهای غیرِ وجودی درجه‌ای از تکثرگرایی که ویژگیِ ذاتیِ نگاهِ ماهوی است وجود دارد؛ یکی از وجوهِ بازتابِ این کثرت‌گرایی در برهانهای «جسم، حرکت، حدوث، شناختِ نفس نظر بر مجموع عالم و...» این است که در همه‌ی آن‌ها «سالک و مسلک و مسلوک منه و مسلوک الیه» - به جز با اندکی تفاوت در نفس - با هم تفاوت دارند؛ در این میان برهانِ صدیقین برهانی است که به تقریر ابن‌سینا ادعا می‌شود از چیزی جز خودِ وجود به خودِ وجود نمی‌رسد؛ ملاصدرا برهانِ صدیقینِ سینایی را به دلیلِ تاثر از مبانیِ سیر اول، یعنی استفاده از امکانِ ماهوی در زمره‌ی برهان‌های دیگر قرار می‌دهد و آن‌را برهانِ مطلوبِ خود نمی‌یابد؛ و بنابراین خود بنا بر مسلکِ فلسفی‌اش تقریری جدید از برهانِ صدیقین ارائه می‌دهد. بر برهان‌های صدیقین صدرا انتقاداتی وارد کرده‌اند که همانندِ برهانِ سینایی از «غیر» (= غیر وجود) برای اثباتِ حق تعالی استفاده شده است؛ تحقیق حاضر معتقد است، هر یک از برهان‌های سینایی و صدرایی از اقتضائاتِ مراتبِ خود پیروی می‌کنند؛ بنابراین با لحاظِ خصوصیاتِ مرتبه به شرطی جزوِ برهان‌های صدیقین است و به شرطی دیگر ارائه‌ی برهان بر او تعالی محال است؛ مگر این‌که از منطق و مسلکِ معرفتیِ دیگری بهره جسته شود.

با گذر زمان و ظهور مسائل جدید و برداشت از متن متناظر با مسائل، سبب ظهور شبهات، تأویل و تبیین‌های گوناگون می‌شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و سطح تحلیل، تحلیل محتوا متناسب با گفتمان و سبک قرآن، به دنبال معرفی مدل و نقشه و کاربست آن در خوانش از متن، برای بازخوانی جهانی و جاودانه بودن آموزه‌ها در پرتو مسائل روزآمد و اثبات کارآیی آن به صورت روشمند است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نظریه مدل و نقشه همه آیات قرآن را در خود جای داده و سبب جلوه‌گری اعجازین آن در طول زمان‌ها و مکان‌ها متناظر با مؤلفه‌های گفتمانی هر عصر است. آیات نقشه به سبب متناظر بودن با فطرت انسانی، همگرا با اشتراکات ادیان توحیدی و مکاتب دینی و اخلاقی الهی، الی‌الأبد بدون هیچ ابهامی قابل فهم و کاربست در زندگی است. آیات مدل با مکانیزم الغای زمان، مکان، مخاطب و فهم دقیق پیام متناظر با فضای نزول و بازفهم آن متناسب با عصر جدید، سبب جاری و ساری بودن آموزه در عصر جدید شده و با مسائل روزآمد مرتبط می‌شود. کاربست نظریه مدل در آیات تاریخی به صورت روشمند در نمونه‌های قرآنی نشان از کارآمدی آن در آیات مشابه دارد.

سنت برونوی کارتوزی اهل کلن، قرابت زیادی میان تجارب معنوی او، با غزالی، که هر دو تقریباً در یک زمان می‌زیستند، وجود دارد. کارتوزی‌ها فرقه‌ای عرفانی‌مسلک بودند که تأثیر بسزایی بر مسیحیت داشته‌اند. قرابت‌هایی میان تجارب معنوی ایشان و برخی فرقه‌های معنویت‌گرا در سنت اسلامی می‌توان ملاحظه نمود که در جستار پیش رو، ضمن معرفی چهره معنوی برجسته این فرقه، یعنی سَنت برونو، به برخی از این موارد اشاره خواهیم نمود. هم برونو و هم غزالی مواجهه‌ی اصلاح‌گرایانه‌ای با سنت‌های غلط دینی خود داشتند. همچنین سنت برونو و غزالی، تحول باطنی عمیقی در زندگی خود تجربه کردند تا آنجا که برونو تأمل در تنهایی را بر کسب مقامات کلیسایی ترجیح داد و شعار "دل‌کندن از دنیا" و "نیل به عشق حقیقی" را سر داد. البته برونو اثری مکتوب بر جای نگذاشت تا در آن به تحولات روحی خود اشاره کند. اما هر دوی آنها تلاش کردند تا برای رهایی از بحران روحی، برون‌رفتی معنوی بیابند. در پژوهش حاضر تلاش می‌کنیم تا پس از ترسیم زمینه و زمانه‌ی مؤثر بر اندیشه‌های غزالی و برونو، تحولات معنوی این دو را واکاوی نمائیم. به تحولات روحی و معنوی غزالی برای رسیدن به یقین، بیشتر از زوایه‌ی کتاب میزان العمل او توجه خواهیم نمود.

پژوهش حاضر می‌کوشد با روش توصیفی-تحلیلی، متون ابن‌سینا و شهیدمطهری را در مورد رابطه‌ی حکمت عملی و شریعت مورد بررسی تطبیقی قرار دهد. بطورکلی آراء دو متفکر در دو حوزه مبدأ و منشأ حکمت عملی و تایید احکام حکمت عملی و شریعت توسط همدیگر و یا تعارض آن دو قابلیت بررسی و ارزیابی دارد. ابن‌سینا در خصوص مبدأ و منشأ حکمت عملی اظهارنظر دوگانه‌ای را اتخاذ کرده است. وی از یکسو در مباحث علم‌النفس به جایگاه عقل در حکمت عملی اشاره و آن را برگرفته از قوۀ نظری عقل انسان معرفی می‌نماید و از سوی دیگر در رساله‌ی عیونالحکمه برخلاف سایر آثار خویش، شریعت را مقسم و مبدأ هر سه قسم حکمت عملی و تعیین کنندۀ حدود آن بیان می‌کند؛ اما تحلیل مبانی فلسفی ابن‌سینا بیانگر این امر است که ایشان حکمت عملی را برگرفته از قوه نظری عقل انسان می‌داند. شهیدمطهری نیز معتقد است که حکمت عملی برگرفته از خرد انسان است واینکه خداوند به امور ناپسند دستور نمی‌دهد؛ به خاطر آن است که آن‌ها در ذات خود زشت هستند. علاوه بر این، هردو متفکر معتقدند که احکام حکمت عملی و شریعت نمی‌توانند مخالف هم باشند؛ چراکه هردو هدف واحدی(رساندن انسان به سعادت و کمال وجودی) را دنبال می‌کنند.

یکی از حقوق بنیادین بشری که در اصول 3، 12، 22، 28 و 48 قانون اساسی مورد تأکید قرار گرفته است، «حق انتخاب نوع شغل» می‌باشد. از آنجائیکه فقهای معاصر در تدوین اصول قانون اساسی نقش برجسته‌ای داشته‌اند و این قانون در مقام اجرایی‌سازی شریعت اسلام در نظام اجتماعی، به دنبال تعیین چارچوب‌های حقوق و تکالیف مردم و حاکمیت است. سؤالی که به ذهن می‌رسد این است که مبانی دینی تا چه میزان در بنیان‌گذاری حق انتخاب نوع شغل در نظام حقوق اساسی ایران، کارآمد بوده است؟ این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به ابزار کتابخانه‌ای انجام گرفت، در راستای پاسخ‌گویی به سؤال مزبور، ابتدا جایگاه این حق را در نظام حقوق اساسی ایران شناسایی نمود و در ادامه ضمن اینکه ادله ناظر بر حق مزبور را استخراج نمود-که عبارت بودند از روایات خاص، اصل تسلیط، اصل کرامت انسانی، اصل احترام عمل مسلمان، اصل عدم ولایت و اصل اباحه-، نحوه دلالت این ادله را مورد تحلیل قرار داد و دو قید «عدم مخالفت با احکام اسلامی» و «عدم مخالفت با حقوق دیگران» را، به عنوان شروط تحدید کننده‌ی حق یاد شده استفصاص نمود، در نهایت روشن گردید که مبانی دینی در بنیان‌گذاری حق انتخاب نوع شغل کارآمد...