جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر با هدف امکان‌سنجی اقامه برهان بر وجود خدا از منظر ابن‌سینا، صدرای شیرازی و محمدحسین طباطبایی به روش کتاب‌خانه‌ای و با رویکرد تحلیلی، توصیفی و تطبیقی انجام شده است. در مسئله برهان‌پذیری، بعد از تحلیل دیدگاه‌های فیلسوفان مد نظر چنین نتایجی به دست آمد: نخست، وجود خدا برهان‌پذیر است، برهان‌پذیری به این معنا که اثبات وجود خدا برای انسانْ معقول و منطقی است و امتناع ذاتی ندارد. دوم اینکه، وجود خدا از طریق «برهان لمّی بالذات»، «برهان إنّی از نوع دلیل» و «برهان إنّی مطلق از نوع تضایفی» اثبات‌پذیر نیست. اما از طریق «برهان لمّی بالعرض» و «برهان إنّی از نوع ملازمات عامه» می‌توان وجود خدا را اثبات کرد. در این نوشتار «برهان لمّی بالعرض» برای اثبات وجود خدا پیشنهاد شده است که در آثار ابن‌سینا و صدرای شیرازی نیز وجود دارد. «برهان لمّی بالعرض» وجود نعتی حق‌‌تعالی را اثبات می‌کند و همین مستلزم اثبات وجود نفسی‌اش نیز هست. با این تبیین، مسئله برهان‌پذیری وجود خدا با قاعده «الواجب لابرهان علیه» تعارضی نخواهد داشت، زیرا مفاد قاعده از طریق «برهان لمّ بالذات» بر برهان‌ناپذیری وجود خدا دلالت می‌کند.

اعتقاد به‌وجود منجی و موعود آخرالزمان در میان ادیان الهی جایگاه ویژه‌ای دارد. اعتقاد به مهدی موعود در فرقه‌ وهابیت که سابقه انکار برخی از مفاهیم اصیل دینی را دارد و از سوی دیگر، رویکرد حدیث‌گرایانه، اهمیت موضوع را دو چندان می‌سازد. نوشتار حاضر به­روش تحقیق کتاب­خانه‌ای و با رویکرد تحلیلی _ انتقادی، به بررسی نگرش اعتقادی وهابیت به مسئله مهدویت می‌پردازد. در این پژوهش سعی می‌شود تا ایراداتی که بر عقاید وهابیون مانند، نَسَب و تولد حضرت، فلسفه غیبت و طول عمر حضرت وارد است، طبق اسناد و کتب اهل­سنت و احادیث متواتر، مورد نقد و بررسی قرار گیرد و رد ادعای وهابیون ثابت شود. هدف ما بیان نظر وهابیت است هرچند ممکن است در برخی موارد با مذاهب دیگر مشترک باشد.

هدف این پژوهش امکان‌سنجی تعریف وجود خدا از منظر فلاسفۀ صاحب‌مکتب و تأثیرگذار در جهان اسلام، یعنی ابن‌سینا، سهروردی و ملاصدرا است. روش این پژوهش، کتاب‌خانه‌ای و رویکردش تحلیلی، توصیفی و تطبیقی است. بعد از بررسی و تحلیل دیدگاه‌ها و راهکارهای مطرح‌شده به این نتیجه رسیدیم که: 1. خدا تعریف‌پذیر است؛ 2. خدا از طریق تعاریف حدّی حقیقی تعریف‌ناپذیر است؛ 3. خدا را از طریق لوازم عقلی می‌توان تعریف کرد. تعریف به لوازم عقلی از نوع تعریف رسمی است و به دلیل اشتمال لوازم قریب شیء کارکرد حدّ حقیقی را دارد. با این تبیین نظریه تعریف‌پذیری وجود خدا با قاعده «الواجب لاحدّ له» تعارضی نخواهد داشت؛ زیرا مفاد قاعده، خدا را از طریق تعاریف حدّی ماهوی حقیقی تعریف‌ناپذیر می‌داند، ولی با پذیرش تعریف به لوازم عقلی این تعارض حل خواهد شد.

جریان سلفی‌گری یکی از جریان‌های تأثیر گذار و فعال در دوره معاصر است که راه حل برون رفت از انحطاط جهان اسلام را در بازگشت به سلف صالح می‌داند، جریان سلفیه ریشه در نحله اصحاب حدیث و ظاهر‌گرایی افراطی دارد توسط ابن تیمیه احیاء و بازسازی شد. بعد از ابن تیمیه این جریان توسط شاگردش ابن قیم جوزیه، به حیات خود ادامه داد و به مرحله تثبیت رسید. و تا چند قرن این جریان خاموش شد تا زمان محمد بن عبدالوهاب در قرن دوازهم که به اوج و شکوفایی خود رسید. دیدگاه‌ها و عقاید ابن تیمیه و شاگردش و محمد بن عبدالوهاب و پیروان او بسیار سطحی نگرانه و ظاهر گرایانه می‌باشد. در این رساله ضمن نقل فتاوای سلفی‌ها و عقاید آنان در موضوعاتی چون: توحید و شرک، ایمان و کفر، بدعت و سنت، حیات برزخی، و اموری که باعث تکفیر مسلمانان توسط تکفیری‌های وهابیت شده از جمله؛ زیارت، توسل، شفاعت، تبرک و زیارت قبور را به چالش کشیده و مورد بررسی و نقد قرار می‌دهیم. وهابیون در تعریف توحید و شرک دچار سطحی نگری شده و توحید را در عبادت معنا کرده‌اند و امور و اعمالی که مسلمانان انجام می‌دهند، مانند: زیارت و شفاعت و... را شرک دانسته و مسلمانان را تکفیر می‌کنند. در حالی که توحید به معنای عبادت نیست، و عبادت هم صرف خضوع و خشوع نیست بلکه عبادت به معنای خضوع و خشوع به همراه اعتقاد شخص خضوع کننده بر خالقیت و ربوبیت و مالکیت خضوع شونده است در نتیجه اینگونه اعمال نه تنها هیچ منافاتی با توحید ندارند بلکه در راستای توحید می‌باشند.