جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شبکۀ فکری اسلام لیبرال (JIL) یکی از جریان‌های روشنفکری مسلمان اثرگذار کشور اندونزی است که با توجه به مشکلات و دغدغه‌های جهان معاصر و به‌طور خاص اندونزی سعی کرده است تفسیری جدید و تحول‌گرا از اسلام با تکیه بر ارزش‌های لیبرالیستی ارائه کند تا به‌گونه‌ای در حل مشکلات و بحران‌های اندونزی تأثیرگذار باشد. این پژوهش بر آن است تا با روشی اکتشافی-توصیفی و شیوۀ جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای، تجربۀ فکری و عملی این شبکه را بررسی و تحلیل کند. این تحقیق ابتدا به زمینه‌های اجتماعی پیدایش شبکه و دغدغه‌های آن می‌پردازد. سپس دیدگاه‌ها و روش فهم شبکه از اسلام، فعالیت‌ها و واکنش‌های نسبت به آن را مورد توجه قرار می‌دهد و بیان می‌کند که اولاً دیدگاه‌های شبکه به‌دلیل ضعف‌های نظری در روش و محتوا و نیز پیامدهای نامطلوب عملی نمی‌تواند مورد قبول قرار گیرد و ثانیاً اگرچه شبکه در ابتدای پیدایش خود توانست تأثیر قابل‌توجهی بر فضای فکری اندونزی داشته باشد، این رشد به‌دلیل نگرش تندروانه آن نسبت به عقاید مردم مسلمان، مخالفت‌های فراوان با آن و نیز پیدایش گزینه‌های جدید پرمخاطب، ادامه نیافت و در حال حاضر تأثیر زیادی بر جامعۀ اندونزی ندارد.

اخیرا کتاب فرار از فلسفه تألیف دوست گرامی و دانشمند، جناب بهاءالدین خرمشاهی منتشر گردید. این کتاب در واقع به طور عمده زندگینامه خود نوشت ایشان است و بخشی از آن نیز به نقد از فلسفه اختصاص دارد و نام کتاب، علی القاعده، از باب نامیدن کل به اعتبار جزء است. در این توشتار سعی شده است از طرح مباحثی که به فضای سالم نقد خدشه وارد می آورد، خودداری گردد.

اندونزی در برخی مقاطع تاریخی با بحران درگیری های خشونت آمیز میان پیروان ادیان و نیز اقوام مختلف با یکدیگر روبرو بوده است که گاهی به کشته شدن و آوارگی تعداد قابل توجهی از شهروندان انجامیده است. نورخالص مجید به عنوان یکی از نخبگان فرهنگی و متفکران برجسته اندونزی تلاش کرده است راه حلی برای خروج از این بحران بیابد. این مقاله بر آن است تا با روش کتابخانه‌ای و توصیفی-تحلیلی، طرح کثرت گرایی دینی وی را که با بهره گیری از مبانی اسلامی و نیز ارزش‌های مدرن، شکل گرفته است و هدفش پایان دادن درگیری های دینی و قومیتی و تحقق همزیستی مسالمت آمیز در اندونزی است، بررسی و تحلیل کند. این تحقیق ابتدا زمینه‌های تاریخی برخورد و چالش میان پیروان ادیان و مذاهب بخصوص مسلمانان و مسیحیان را مورد بررسی قرار می دهد، سپس ضمن بیان هدف نورخالص مجید از طرح کثرت گرایی دینی، به مبانی و مولفه های اصلی این طرح می پردازد و در پایان این دیدگاه‌ها را مورد نقد و بررسی قرار خواهد داد.

نزاع سنت و تجدد و ارائه راه حل از سوی برخی متفکران برای خروج از بحران­های مربوطه و توانمند کردن جامعه­ی اسلامی برای جبران عقب ماندگی­ها و ناکامی­های گذشته و نیز پیشرفت و خلاقیت در عرصه­های علمی، سیاسی، فرهنگـی، فنـاوری، از مسائلی است که کشورهای مسلمان، پیوسته از آغاز دوران مدرن تا کنون با آن مواجه بوده­اند. یکـی از کسانی که با توجه به شرایط کشور خود با رویکردی نومدرنیستی در این باره نظریه پردازی کرده است دکتر نورخالص مجید متفکر برجسته اندونزیایی است. این مقاله بر آن است تا با روش کتابخانه­ای و توصیفی-تحلیلی، تجربه فکری او را که در صدد ارائه تفسیری از اسلام است که ضمن هم­خوانی با ارزش­های مدرن بتواند به گونه­ای در حل مشکلات و بحران های اندونزی تاثیرگذار باشد، بررسی و تحلیل کند. این مقاله ابتدا به زمینه­های فکری و دغدغه­های نورخالص مجید می­پردازد، سپس ضمن بیان روش وی در فهم اسلام به تبیین نظریه او مبنی بر تقسیم آموزه­های اسلامی به ثابت و متغیر، نحوه ارتباط اسلام با مدرنیته و یکی از مهمترین پیامدهای این نظریه یعنی رابطه اسلام و حکومت می­پردازد و در پایان این دیدگاه­ها را نقد و بررسی خواهد کرد.

نظریه نقد عقل عربی در پی تبیین مسأله عقب‌ماندگی در جهان اسلام با رویکرد معرفت‌شناختی است. جابری در دو کتاب «تکوین عقل عربی» و «ساختار عقل عربی»، نحوه شکل‌گیری یا حضور، رویکرد و روش، توزیع جغرافیایی و سیاسی نظام‌های معرفتی بیانی، عرفانی و برهانی و شیوه‌های تعامل این نظام‌های معرفتی با یکدیگر را تبیین می‌کند و در پایان نتیجه می‌گیرد که ناسازگاری ذاتی نظام‌های مذکور و مغلوب شدن نظام معرفتی برهانی در این تعامل‌ها، موجب تکوین عقل عربی شده است؛ عقلی مقلد که به هیچ وجه قادر به تولید نیست. جابری راه رهایی از این وضعیت را در بازسازی فلسفه ابن‌رشد، اصول شاطبی، فقه مقاصدی و تاریخ ابن‌خلدون می‌داند. اتخاذ رویکرد سکولار، اعتقاد به سکوت دین در عرصه امور دنیایی، بی‌توجهی به شهود به عنوان یکی از منابع معرفت و باور به ناسازگاری ذاتی نظام‌های معرفتی، عدم رعایت بی‌طرفی علمی، سوگیری روشی، اتخاذ نتیجه معرفت‌شناختی از شواهد تاریخی، وارداتی و دنیاگریز خواندن عرفان اسلامی و ایدئولوژیک خواندن فلسفه از جمله مهم‌ترین نقدهای وارد بر نظریه جابری است.