جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"حکمرانی­ خوب" که اخیراً توسط اندیشمندان غربی مطرح شده است، به­ واقع مدلی برای ارزشیابی پیشرفت است که کشورهای غربی به دنبال القاء آن به دیگر کشورها هستند و آنرا کلید پیشرفت جوامعِ در حال توسعه می­شمارند. "حکمرانی­ خوب" از وجود سه بخش: دولت، جامعۀ مدنی و بخش خصوصی­ توأم با ارتباطات متقابل آنها و ویژگی­های هشت­گانۀ: پاسخگویی، شفافیت، مسؤولیت­ پذیری، حاکمیت و برابری، رضایت و توافق­ جمعی، مشارکت، تبعیت از قوانین و مقررات و کارآیی و اثربخشی، تشکیل گردید. این نوشتار با استواری بر روش توصیفی-تحلیلی، تفاوت ماهوی و مبنایی "حکمرانی خوب" براساس تطبیق نامۀ 53 نهج­ البلاغه با آرای اسکاپی را بررسی نموده. لذا ابتدا "حکمرانی­ خوب" و شاخص­های آن بررسی و سپس"حکمرانی­ خوب" و شاخص­های آن براساس فرمان امام علی علیه السلام با "حکمرانی­ خوب" از دیدگاه نهاد­های بین­ المللی مقایسه گردید. نتیجه اینکه "حکمرانی­ خوب" از دیدگاه نهادهای بین­ المللی یا منطق‌ه­ای آن(اسکاپ) بر محوریت انسان استوار است؛ در حالیکه "حکمرانی­ خوب و شایسته" براساس شاخص­‌های نامۀ 53 نهج­ البلاغه بر محوریت خدا قرار گرفته که تمام ابعاد زندگی انسان را به شیوه­‌ای کاملتر دیده است. تفاوت اساسی حکمرانی براساس نامۀ 53 نهج­ البلاغه با "حکمرانی­ خوب"(اسکاپی)، در مبانی قانون­گذاری است، زیرا امام علیه السلام، قانون و قانون­ گذاری را منحصر به خداوند یا کسانی می­‌دانند که از طرف خداوند باشند در حالیکه در نوعِ اسکاپی، قانون و قانون­گذار، مردمند.

ايجاد تمدن نوين اسلامي در جهان به‌عنوان آرمان نهايي انقلاب اسلامي ايران، نيازمند تحقق پيش‌زمينه‌هايي است که ازجمله مهم‌ترين آنان به فرموده رهبر معظم انقلاب اسلامي، برپايي دولت اسلامي است. دولت اسلامي در فرايند پنج‌گانه تحقق تمدن اسلامي معنا پيدا خواهد کرد. دولت اسلامي شامل همة کارگزاران نظام اسلامي، اعم از قوة مجريه و همة حکومت‌گران و خدمتگزاران به ‌نظام اسلامي است. هدف نگارندگان اين پژوهش، احصاء و تبيين ظرفيت‌ها و راهکارهاي تحقق دولت اسلامي در گام دوم انقلاب اسلامي است. ازاين‌رو، سؤال اصلي عبارت است از: ظرفيت‌ها و راهکارهاي تحقق دولت اسلامي با تأکيد بر بيانيه گام دوم چيست؟ که با بررسي دقيق و روشمند بيانيه گام دوم انقلاب اسلامي و تمرکز بر منظومة فکري آيت‌الله خامنه‌اي، دستيابي به اين مهم محقق گشت. در پژوهش حاضر از روش توصيفي ـ تحليلي براي احصاء نتايج استفاده گرديده است. يافته‌هاي حاصله نشان از آن دارد که ظرفيت‌هاي ايجاد دولتي اسلامي را جوانان، فرصت‌هاي مادي و نيروهاي مستعد انساني تشکيل مي‌دهند. همچنين مديريت جهادي و مشارکت مردمي، راهکارهايي براي ايجاد دولت اسلامي برشمرده شده‌اند.

هدف پژوهش حاضر تبیین نسبت انقلاب اسلامی با جمهوری اسلامی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که انقلاب اسلامی از جمهوری اسلامی مفهوم عام‌‌تری است. نظام جمهوری اسلامی، پایگاه انقلاب می‌باشد، اما انقلاب اسلامی محدود به آن نیست. چرا که انقلاب خواسته‌‌ای الهی است که اگرچه مردم ایران و جمهوری اسلامی آن را تحقق بخشیدند، ولی قرار نیست در این ساختارها محدود بماند. انقلاب اسلامی جریان حقی است که به راه افتاده و جدا شدن ملت ایران و جمهوری اسلامی از این جریان و خارج شدن از این مسیر ممکن است سرعت حرکت این جریان را کاهش بدهد، اما نمی‌‌تواند به طور کلی مانع این حرکت شود. از یک‌سو آموزه‌‌های شیعی انقلاب اسلامی به‌مثابه یک منبع معرفتی برای جمهوری اسلامی عمل می‌‌کند و از سوی دیگر جمهوری اسلامی کفِ خواسته‌‌های انقلاب اسلامی است.

در سیر بررسی الگوی نظری مطلوب امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر چارچوب نظری امنیت متعالیه و امنیت فراخ نگر، در پژوهش حاضر ابعاد گوناگون امنیت ملی از منظر جریان مکتب عقلانیت اسلامی تبیین گردید. در این راستا، پژوهش بر این سوال اساسی استوار بود که آیا جریان فکری عقلانیت اسلامی همانند رئالیست‌های کلاسیک، امنیت را تک بعدی می‌بینند و یا اینکه نگرش چند بعدی به مقوله امنیت دارند؟ و کدام یک از ابعاد امنیت در این نحله فکری به عنوان زیربنا و دارای اصالت مطرح می‌شود؟ فرضیه پژوهش این بود که رویکرد عقلانیت اسلامی بر امنیت گسترده تاکید دارد و امنیت ارزشی - فکری را زیربنا و دارای اصالت می‌داند و مهمترین تفاوت آن با مکتب کپنهاک در نگرش معرفتی به مقوله امنیت است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که علی‌رغم اهمیت تمامی ابعاد امنیتی در جامعه اسلامی، تهدیدات فکری و فرهنگی که مستقیماً با ارزش‌ها و ایمان مردم سروکار دارد، مهمترین بعد امنیت ملی محسوب می‌شود.

شروع جریان اومانیستی و ماتریالیستی از سده های میانه در اروپا، با افول تدریجی امور معنوی همراه بود. تأکید بر پوزیتیویسم به عنوان تنها منبع قابل اعتماد، و انسان به عنوان تنها مرجع شناخت، به رّد و انکار علوم شهودی، مثل متافیزیک و الهیات انجامید. اتکاء انسان به امور زمینی و مادی از طرفی باعث فاصله گرفتن انسان از امور مربوط به سرشت خود به عنوان موجودی الهی و فضیلت مند شد و از طرفی دیگر این نادیده گرفتن امور فضیلت مند و معنوی در زندگی بشر زمینه ساز مشکلات فراوان روحی، روانی، زیست محیطی و... شده است، که بر اساس آن متفکران متعددی طی سده گذشته، شناخت امور معنوی و بازیابی مجدد آن در زندگی انسان را الزامی دانستند. از این روی ما به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که زمینه ها و ویژگی های معنا گرایی در اندیشه سیدحسین نصر و مصطفی ملکیان چیست؟. بنابراین در این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی و تطبیقی به بررسی این موضوع پرداخته ایم، و با استفاده از رویکرد انتقادی و در قالب مکاتب سنت گرایی و وجودگرایانه یافته های پژوهش حاکی از آن است که سید حسین نصر ریشه همه بحران های جهان مدرن در علم بدون منشأ الهی و فاصله گرفتن از سنت می داند، بازگشت به سنت های اصیل و آموزه های دینی و وحیانی از نظر وی تنها راه غلبه بر مشکلات این جهان می باشد. مصطفی ملکیان نیز ضمن نقد ماده باوری، لزوم حضور معنا و معنویت در کنار عقلانیت را برای کاهش درد و رنج بشر الزامی می داند.

معرفت‎شناسی، یکی از پایه‏های اصلی برای شناخت اندیشه‏های هر شخصی است. این‏که، اندیشمند چگونه به جهان، انسان، جامعه می‏نگرد و این نگرش، متأثر از چه نوع بینشی است. معرفت‏شناسی مردم‏سالاری دینی، مبتنی بر معرفت‏شناسی توحیدی بوده که درآن، عقل و وحی از منابع اصلی شناخت می‏باشند. هستی‏شناسی مردم‏سالاری دینی نیز، مبدأ و مقصد همه‏ی موجودات هستی را خداوند می‏داند. همچنین انسان و جامعه نیز در این نظام، دارای دو بعد تصور می‎شود: بعد مادی و بعد روحانی، که بعد مادی، به عنوان ابزاری برای رسیدن انسان به بعد معنوی می‏باشد. لذا، نظام مردم‎سالار دینی متأثر از همین معرفت، به حکومت، مردم و قانون، می‏نگرد. در این پژوهش، ما با قراردادن مبانی معرفت‏شناسی مردم‏سالاری دینی به عنوان چارچوب نظری، سعی در بررسی معرفت‏شناسی مردم‏سالاری دینی، در اندیشه‏ی امام خمینی (ره)، هستیم. لذا سوال ما در این پژوهش این‏است‏که، نظام معرفت‏‏‎شناسی مردم‎سالاری دینی، چه جایگاهی در اندیشه‏ی امام خمینی (ره) دارد؟ در پاسخ به این سوال، بایدگفت که، معرفت‏شناسی مردم‏سالاری، در اندیشه‏ی امام خمینی (ره)، متأثر از نوع معرفتی ایشان به انسان، جامعه و هستی می‏باشد. معرفت‏شناسی امام خمینی (ره)، متأثر از معرفت‏توحیدی بوده، که در آن منبع اصلی شناخت همانند نظام مردم‏سالار دینی، وحی و عقل است، بنابراین، نوع نگاه امام خمینی (ره)، به حکومت، قانون و مردم، متأثر از این نوع نظام معرفتی می‏باشد. در اندیشه‏ی امام خمینی (ره)، حکومت به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف عالی در نظر گرفته‏می‏شود. ایشان، حکومت را متعلق به خداوند دانسته و معتقد است‏که، تنها حاکم هستی خدا و کسانی که برگزیده‏ی او هستند، می‏باشند. هم‏چنین، در حکومت، باید قوانین الهی پیاده‏شود و مردم نیز می‏توانند با توجه به مقتضیات زمان و مکان شکل حکومت مورد نظر خودرا انتخاب‏کنند. ایشان همچنین، معتقد‏است که در دوران پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع)، حکومت از جانب خداوند به ایشان اعطا شده‏است، ولی در زمان غیبت، این فقها هستند که، حق مشروع حکومت بدان‏ها سپرده شده‎است. لذا معرفت‏شناسی مردم‏سالاری در اندیشه‏ی امام خمینی (ره)، متأثر از معرفت‏شناسی مردم‏سالاری دینی می‎باشد. مبانی معرفت‏شناسی توحیدی امام خمینی (ره)، نیز در شکل‏گیری جمهوری اسلامی ایران تأثیر گذاشته‏است و قانون اساسی در این نظام بر اساس معرفت‏شناسی امام (ره)، بنا نهاده شده‏است.

امام علی ابن موسی الرضا علیه السلام در مکتب و اعتقادات شیعه هشتمین جانشین پیامبر (ص) می باشد. مکتب شیعه معتقد است که امام دارای ویژگی های ممتاز و خاصی است که مردم با علم محدود خود نمی توانند او را شناسایی و انتخاب کنند. از جمله این ویژگی ها مصونیت کامل از هر نوع خطا و اشتباه در درک حقایق، گفتار و عمل به احکام الهی می باشد. به همین دلیل چون مردم دارای بینش کافی برای انتخاب امام نیستند و بدلیل برهان لطف الهی که ضرورت وجود پیامبر را برای راهنمایی و سعادت انسان لازم می داند، در ادامه انتصاب پیامبر، انتخاب امام نیز از سوی خداوند ضروری می باشد. در مکتب تشیع هدایت سیاسی جامعه زیر مجموعه و جزئی از ماموریت اصلی امام یعنی هدایت بشریت به سوی رستگاری، کمال و تقوی می باشد. به این دلیل در این نگارش پژوهش نشان داده شده استکه کلیه برخوردها و منازعات سیاسی خلفای هم عصر امام رضا (ع) و قیامها و جنبش هایی که علیه حکومت سیاسی صورت گرفته است و مواضع امام در مقابل آنها با میزان ارتباط میان آنها و توجه به اصل اعتقاد به امامت، ارزیابی و ارزشگذاری شده است. در این پژوهش تلاش می گرددکه به این پرسش پاسخ داده شود که امامت در اندیشه سیاسی امام رضا(ع) از چه جایگاهی برخوردار است. بهبیان دیگر ایشان در رابطه با تبیین امامت به عنوان دال مرکزی گفتمان اندیشه سیاسی خود چه اقداماتی نموده است. پژوهش حاضر بر این فرض استوار است که امام(ع) با بیان حدیث سلسله الذهب در آن زمان برای مردمان آن دوره و آیندگان خط واضح و روشنی را ترسیم کرد و اندیشه سیاسی ناب شیعه را برای مسلمانان تبیین نمود.

روابط میان اسلام وجهان غرب همواره از فراز و فرود‌های زیادی بر خوردار بوده است. از این رو، پرسش اساسی رساله این است که چه راهکارهایی را می‌توان برای تقویت روابط مسالمت آمیز با غرب وکاهش اسلام هراسی ارایه داد.فرضییه پیشنهادی مورد آزمون وبررسی این است که : جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از طریق راهکارهای فرهنگی همچون دیپلماسی فرهنگی مانند گفتگوی میان فرهنگ‌ها و ادیان و تصویرسازی واقع بینانه و همچنین راهکارهای سیاسی و دیپلماسی رسمی و عمومی مانندتنش زدایی به تقویت روابط واقع بینانه و مسالمت آمیز جمهوری اسلامی ایران با جهان غرب به ویژه روشن‌گری مردم مغرب زمین کمک نماید و از تشدید روابط تعارض آمیز(خصومت آمیز) و اسلام هراسی بکاهد. برای مواجهه صحیح با موضوع فوق، در پژوهش حاضر سعی گردیده است از طریق ارایه یک روش در قالب «آینده پژوهی» و با توجه به ارزش‌های بنیادین در اسلام، آموزه‌های دینی و اسناد بالادستی در جمهوری اسلامی ایران و با بهره گیری از روند‌ها و پیش ران‌هایی که حکایت از پیشینه تاریخی روابط میان اسلام و غرب داشته وعوامل شکل دهنده‌ی وضع موجود این روابط را بیان می‌دارد، چشم‌اندازی را ترسیم کند که موجبات کاهش هراس از اسلام و حرکت به سوی کاهش تنش میان اسلام وغرب و گسترش بستر-های هم زیستی مسالمت آمیز گردد.با توجه به روش مزبور،نتایج به دست آمده از اسلام هراسی را می توان در موارد ذیل بیان داشت: اسلام دین شمشیر و خشونت است، آموزه های دینی اسلام خطراتی برای جامعه بشری دارد، اسلام دین تن آسا و ارضاءغرایز حیوانی انسان است، آیات قران کلام وحی نیست، پیامبر اسلام مخالف حضرت مسیح و ادیان گذشته می باشد و یاران پیامبر برای رسیدن به منافعخویش هر اقدامی را مباح می دانند. برای تقویت روابط مسالمت آمیز با غرب وکاهش اسلام هراسی،دو راهکار سیاسی و فرهنگی ارایه گردیده است. راهکار سیاسی بر اساس دیپلماسی عمومی و نقشی که به خود اختصاص داده است بهره گرقته می شود تا از طریق آن بتوان در ترسیم چهره واقعی از اسلام برای جهان غرب استفاده کرد. راهکار فرهنگی کهدیپلماسی فرهنگی بر آن تاکید دارد استفاده از آموزه های فرهنگی غنی اسلام و جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با اسلام هراسی غرب است که با آن می توان به شرایط مطلوب در روابط جهان اسلام و غرب رسید.واژگان کلیدی : اسلام هراسی،جمهوری اسلامی ایران، آینده پژوهی، نقشه راه، دیپلماسی عمومی و دیپلماسی فرهنگی

آن چه در این نوشتار به آن پاسخ داده شد، این است که؛ آیا در آموزه­های دینی می­توان مباحث آینده­پژوهی و آینده­اندیشی را جستجو کرد؟ و اگر در گستره­ی آموزه­های دینی، ظرفیت­های آینده­پژوهی­ یافت می­شود آیات و روایات با آن چگونه مواجه شده است و پیش فرض­های آن چیست؟ تکنیک­های مورد تأکید اسلام چه مواردی است؟ با مطالعه، تحلیل و بررسی آیات، روایات و کتب مربوط این نتیجه حاصل شد که اسلام، در ترسیم وضع مطلوب در آینده، همیشه از وضع موجود بهره جسته است و در آموزه­های دینی، برای رسیدن به وضع مطلوب، توجّه به همه­ی شرایط ضروری به نظر می­رسد. پیش­فرض­هایی چون عدم قطعیت آینده، نقش اراده در تکوین آینده­ی بشر، جایگاه امید در فرهنگ اسلامی، ... ؛ به همراه تکنیک­هایی چون سیره­ی معصومین، رؤیاهای صادقه و ... به عنوان مهمترین منابع آینده­پژوهی توصیه شده­اند.

اســلام بــه مثابــه یــك دیــن الهــی در گســتره تاریــخ همــواره بــا تهاجــم در عرصــه هــای گوناگــون مواجــه بــوده اســت. مهاجمــان اســلام بــرای حــذف، اســتحاله و دگرگونــی آن، بــه شــگردهای متنوعــی متوســل شــده انــد کــه بــه مــرور ایــن مقابلــه هــا از ســخت افــزاری بــه ســوی نــرم افــزاری متحــول گشــته اســت . در دو و ســه دهــه گذشــته بــا گســترش ابــزار رســانه ای و ظهــور تکنولــوژی هــای صوتــی و تصویــری، وارد مرحلــه ی جدیــدی از نمــاد ســازی منفــی از اســلام و آمــوزه هــای آن بــر آمــده انــد. اســلام هراســی وارد ادبیــات گردیــده اســت. ســوال اصلــی تحقیــق ایــن اســت کــه پــروژه اســلام هراســی چیســت و چــه عواملــی موجــب شــکل گیــری ایــن پدیــده شــده اســت؟ در ایــن نوشــتار ضمــن بیــان مفهــوم شناســی، بــه برخــی از زمینــه هــای شــکل گیــری اســلام هراســی پرداختــه و عواملــی همچــون : ایجــاد تقابــل ســاختگی میــان مســیحیت بــا اســلام، تعــارض منافــع و اختــلاف خاســتگاه هــای ارزشــی، ایجــاد تصویرهــای پیــش ســاخته منفــی از مســلمانان، ایدئولــوژی اســلام سیاســی، جهــل نســبت بــه اســلام، برداشــت افــراط گرایانــه از اســلام و نقــش رســانه هــای غربــی مــورد بررســی قــرار گرفتــه اســت. بــا بررســی آیــات قــرآن و روایــات ثابــت شــده اســت کــه اســلام اصیــل، دیــن صلــح و آشــتی بــوده و بــا تصویــری کــه غــرب از آن ســاخته، بــه کلــی متفــاوت اســت.