جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کیفیت حدوث نفس در بدن، یکی از مهمترین مسائل علم النفس فلسفی است. نظریۀ حدوث روحانی نفس مع­البدن در بیان رسمی به ابن­سینا انتساب یافته است. این نظریه بدین معناست که بعد از کامل شدن بدن، نفس مجرد به بدن تعلق می­گیرد. اما سؤال اینجاست که در اینصورت از ابتدای تشکیل نطفه تا مراحل رشد بدن جنین، چه نفسی این بدن ناقص را تدبیر می‌‌کرده ‌است؟ حکمایی مانند فخررازی، ملاصدرا و شارحین نوصدرایی مانند حسن‌زاده آملی، معتقدند از نظر ابن‌سینا، نفس پدر تدبیر بدن را در آن مرحله به‌ عهده داشته است که در اینصورت این نظر با اشکالات و نقدهایی مواجه خواهد شد. این پژوهش با نگاهی دوباره یه این نظریه با مهم شمردن نقش علم البدن سینوی و با استفاده از همان عبارات مورد استناد این حکیمان در طبیعیات شفا، می‌خواهد اثبات کند که مبدأ حدوث نفس، در نطفۀ جنین ایجاد می­شود. همچنین این پژوهش نشان می دهد که استفادۀ ابن­سینا از مفهوم استکمال به عنوان حرکت تدریجی در توجیه کیفیت و مراحل رشد در انسان تنها با تکامل در جوهر قابل تبیین می باشد. در نتیجه با استفاده از مبانی سینوی در طبیعت بدن و علم النفس تلاش می­شود تا به اثبات فرضیۀ حدوث و تکامل جوهری در نفس و بدن جنین پرداخته شود تا با این خوانش از حدوث نفس، بتوان اشکالات وارد بر نحوه تدبیر جنین را رفع نمود.

يکي از نظريات نو در حل مشکل تبيين رابطه حق و خلق، نظريه تداخل وجودي استاد غلامرضا فياضي است. پيچيدگى بحث از اينجا آغاز مى‌شود که با فرض عدم تناهي خداوند، جايي براي حضور مخلوقات در طول يا عرض وجود واجب تعالى باقي نمي‌ماند. حل اين مشكل كار آسانى نيست. نظريه استاد فياضى ادعا دارد تا زماني که تداخل وجودى امکان و بلکه وقوع دارد، نمي‌توان از عدم تناهي وجود واجب سندي براي وحدت شخصي وجود تأمين کرد. در اين مقاله با ذکر پيش‌فرض‌هاي فلسفي ايشان و بيان نظريه تداخل وجودي خداوند و مخلوقات، ملاحظات و نقدهايي در حوزه تصوير رابطه واجب و ممکن و چگونگي فعل واجب تعالي در ممکنات، ارائه مي‌شود. با بررسي ادعاى مطرح‌شده در نظريه، آشكار مى‌شود که تداخل وجود هم در تصوير دو موجود متشخص در موطن وجودي واحد و نيز در تصوير تداخل به ‌عنوان صفت فعل الهي داراي ابهام است. از سوي ديگر در ادعاى بستر‌سازى براي ابطال وحدت شخصي وجود ناکام مانده است.

یکی از مهمترین و نافع ترین آگاهی ها به بیان اکثر علما، فیلسوفان و عارفان آگاهی به خود است به گونه ای که یکی از دو شعار اصلی سقراط، حکیم و معلم بزرگ یونانی نیز همین بود: «خود را بشناس». سورن کرکگور و باباافضل کاشانی دو فیلسوفی بوده اند که بحث محوری فلسفه شان خودآگاهی بوده است لذا در این رساله به بررسی هویت معرفتی علم به خود از دیدگاه این دو فیلسوف پرداخته می شود. فلسفه کرکگور به عنوان تقابل با فلسفه هگل، شناخته می شود زیرا که کرکگور معتقد است که حقیقت همان انفسی بودن است. وی شدیداً روش فهم آفاقی را دفع می کند و تنها راه رسیدن به ایمان و خودآگاهی را تفکر انفسی می داند که منجر به سیر باطنی می شود. مراحل خودآگاهی پس از مرحله استحسان از نظروی شامل مرحله اخلاق عقلانی، اخلاق دینی و مسیحیت یا ایمان است. کمال «خود » از نظر وی در رسیدن به خداوند است. اما در مرحلة ایمانی، فرد به فراتر از «خود» می رسد. مفاهیم اضطراب، ناامیدی و گناه در نظر کرکگور، عواملی هستند که منجر به جهش به مرحله بعد یا قبل در مراحل خودآگاهی می گردند. باباافضل بهترین راه رسیدن به خودآگاهی را از طریق فلسفه می داند. در واقع طریقة باباافضل را می توان تلفیق بین فلسفه و عرفان و عقل و عمل دانست اما تفاوت وی با دیگر عارفان در این است که آنها در توجیه عرفان نظری خویش از فلسفه مدد می جویند اما بابافضل راه رسیدن به عرفان حقیقی که همان خودآگاهی است را از راه فلسفه می داند. باباافضل برای عقل نقشی با اهمیت قائل است و تفکر عقلانی را حائز اهمیت می داند. با این تفاوت که وجود عقل از نظر وی، آگاهی و دانستن «خود» است و علم آفاقی از نظر وی زمانی معتبر است که با علم انفسی بتوان به آن رسید. زیرا که انسان تمامی موجودات را در درون خویش دارد و راه رسیدن به علم آفاقی نیز از خودآگاهی می گذرد. بابا افضل نیز مراتب آدمیان را در خودآگاهی شامل سه مرحله ناقصان ناستوده ، ناقصان پسندیده و مرحله اقصی می داند. این دو متفکر در تأکید بر خودشناسی و انفسی بودن حقیقت دارای وفاق هستند ولی در طریقه رسیدن به خودآگاهی دارای تفاوتهایی می باشند.