جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله حاضر با هدف تبیین روش تفسیری ملاصدرا در مسئله معاد و به منظور روشن کردن کیفیت بکارگیری روش تفسیری او در آیات معاد تدوین شده است. با روش کتابخانه ای و به واسطه استخراج متون لازم از آثار تفسیری و فلسفی او اقدام شده است و ادعای نوشتار در تعیین میزان اثرپذیری او از روش های مختلف تفسیری و همچنین میزان تقید او به اصول و مبانی خود مورد بررسی قرار گرفته است و ماحصل این تلاش این است که ملاصدرا روش صحیح در تفسیر قرآن را روش راسخین در علم می داند؛ کسانی که که اهل کشف و شهودند؛ علم آن ها از نزد خدا و درکشان به نور قدسی و روح الهی است؛ آنها بر اسرار آیات واقف گشته و از بند تشبیه و تعطیل رهیده‌اند. او در معادشناسی از سبک فلسفی خود تبعیت می کند؛ از روش های مختلف تفسیری بهره می گیرد و نتایجی که بر تفسیر آیات او از معاد مترتب می شود در بسیاری از موارد با روش های خاص عرفانی، فلسفی، کلامی، ادبی و روایی همخوان است. ملاصدرا گاه با به چالش کشاندن مباحث در حوزه های کلامی، فلسفی و عرفانی نظریه معرفتی جدیدی مبتنی بر اصول و مبادی فلسفی خود ارائه می دهد و خود این هماهنگی را ایجاد می کند و گاه تحت تأثیر عرفان در جهت هماهنگی برهان، عرفان و قرآن گام بر می دارد. از نظر ملاصدرا، برهان، عرفان و قرآن، هر سه از یـک حقیقـت سـخن مـی گوینـد. در جهان بینی او، حقیقت، امر واحدی است کـه دارای مراتب و بطون است؛ و تأویل آن، گذشـتن از هـر یک از ایـن مراتـب و رسـیدن بـه مرتبـه بـالاتر و عمیقتر است. او در عین رعایت ظاهر آیات، از باطن حقیقی آنها سخن می گوید. در این رساله، معادشناسی صدرالمتألهین با محوریت تفسیر او بر آیات معاد تبیین شده و در فصل پایانی رساله، کاربست روش تفسیری او در مسئله معاد مورد ارزیابی قرار گرفته است؛ بیان نمونه های مختلف از روش های تفسیری عرفانی، فلسفی، کلامی، ادبی و روایی برای اثبات مدعای نوشتار در هماهنگی کلی عرفان، برهان و قرآن در تفسیر ملاصدرا بر آیات معاد لازم بود و در این رساله با بیان الگوهای آن روش ها و مقایسه سبک های مختلف تفسیری آن ها با تفسیر ملاصدرا این هدف محقق شد و آیه به آیه این ارزیابی انجام شده و کاربست روش تفسیری ملاصدرا در آیات معاد تبیین شده است. در مسائل معاد که ملاصدرا بر آیات ناظر بر آن تفسیر داشته است بررسی مقایسه ای انجام شد و میزان تقید او به اصول و مبانی خود مورد ارزیابی قرار گرفت، در نهایت روشن شد ملاصدرا در آیات معاد، متعهد به اصول خود است و آن ها را مورد استفاده قرار داده است و تبیین او در بسیاری از آیات، با روش های مورد نظر نوشتار همخوان است، گرچه به تناسب روش خود، گاهی با تفاسیر مورد توجه نوشتار اختلاف دارد یا آن ها را به چالش می کشد، اما در تبیینی فی الجمله می توان تفسیر او را همخوان با آن ها دانست.

مسئله نظام احسن، یکی از مسائلی است که از دیرباز اندیشمندان مختلفی به بحث و تحقیق در مورد آن پرداخته اند؛ ابن سینا و ملاصدرا از کسانی هستند که به صورت جامعی این مسئله را مطرح کرده اند؛ ابن سینا با طرح مسئله علم عنایی خداوند که سبب ایجاد عالم عینی است و تبیین مسئله شرور، نظام موجود را بهترین نظام ممکن دانسته است. ملاصدرا نیز با تأکید بر مسئله علم الهی و تبیین شرور و این که لازمه جهان مادی عدم انفکاک شرور از آن است و همچنین توجه به حکمت و غایتمندی افعال الهی، وجود نظامی بهتر از نظام کنونی را غیرممکن دانسته است. به نظر می رسد دیدگاه دو فیلسوف تفاوت بنیادی با هم ندارد جز این که ابن سینا علم عنایی را زاید بر ذات و ملاصدرا آن را عین ذات می داند

یکی از مسائل مهم در حوزه فلسفه و کلام، مسئله "نظام احسن" است. در این زمینه بسیاری از اندیشمندان در شرقو غرب عالمبه بحث و بررسی پرداخته اند، لایب نیتسو ملاصدرا از اندیشه ورزانی هستند که با اعتقاد به کامل بودن نظامهستی و استناد به مبانی خود، به طرح، اثبات و دفاع از این نظریه پرداخته اند و جهان کنونی را بهترین جهان ممکن خوانده اند. ملاصدرا با تمسک به مسئله علم عنایی خداوند، حکمت بالغه الهی، خیریت وجود و عدمی بودن شر، وجود نظامی برتر از نظام موجود را غیر ممکن دانسته است. لایب نیتس نیز با طرحایده ی جهان های ممکن، اصل کمال، اصل نظام احسن و استناد به حکمت و عدل خداوند، خداوند را خالقی دانسته است که به ضرورت اخلاقی، تنها یک جهان که به تبع کامل بودن خودش، نظامیاحسن و اکمل است را به فعلیّت می رساند و آن نظام، همین نظام کنونی است.سعی ما در این پژوهش، تبیین این مسئله و اثبات آن از دیدگاه این دوفیلسوف بزرگ مغرب زمین و جهان اسلام می باشد.