جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بسم الله الرحمن الرحیم در چهار سال قبل شاید کمی بیشتر این بنده دعوت شدم به مجلسی که تشکیل آن مجلس براي مذاکرات مذهبی و بیان اختلافات دینی بود: این محضر مرکب بود از عدهاي بهائی و چند نفر مسلمان. مبلغ بهائی در این محضر موسوم بود به علیمالسلام. در حدود بیست جلسه متوالیا بین بنده و این مبلغ بهائی مذاکراتی شد ولی براي هیچ یک از طرفین نتیجه حاصل نشد. ازآن تاریخ اغلب مایل بودم که این رشته بحث ناتمام را روزي تمام کنم. تا در سنهي هزار و سیصد و پنجاه و دو که مشغول نگارش این یادداشتها هستم حسن تصاف مرا با یک نفر از محترمین این فرقه که سابقا هم خدمتشان ارادت داشتم در مجلسی جمع نمود. این مجلس بر سبیل پیش آمد مذاکرات سبب شد که در نقطهي دیگري نیز جلساتی تشکیل گردد. افرادي که اغلب در این جلسات حضور داشتند مرکب از چهار نفر بود. از وقتی که به من اعلام شد که به چنین مجلسی ورود خواهم نمود تمام سعی و کوشش بنده این بود که خود را طوري مهیا نمایم که در آن مجلس از هر گونه اغراض شخصی خالی بوده و فقط براي کشف حقیقت ورود نمایم خالق بشر را شاهد میگیرم که موقع ورود در این مجلس که نمیدانم [ صفحه 4] مذاکرات به نفع کدامیک از طرفین و در چند جلسه خاتمه پیدا نموده و بالاخره به کجا خواهد کشید ابدا مقصودي ندارم. امید است که هر کس در این اوراق نظر فرماید خالی از تعصب بوده و از مکالمه بین دو نفر که قطعا یک طرفش بیغرض است استفاده نماید. (من نمیدانم شاید طرف من هم بیغرض بوده و براي خدا حرف میزده است) تذکر دیگر آنکه من پس از نوشتن این اوراق با همین عباراتی که خوانندهي محترم مطالعه میکند در حضور مناظر بهائی خود قسمتی از این یادداشتها را قرائت نموده که مضمون بیانات ایشان و عرایض اینجانب بیکم و زیاد در این اوراق جمعآوري شده باشد نه آنکه از روي مطالعه و نظریات شخصی از قول ایشان یا خودم در موقع تحریر چیزي زیاد نموده و یا کم کرده باشم فقط آیات و اقوال علما که در موقع مذاکره بطور اشاره ذکر کرده بودم بعدا در موقع کتابت از روي کتب مستنده تا حدي مشروحتر نگارش یافت.

تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری، تألیف میرزا مهدی مدرس آشتیانی (1306-‎1372ق)، کتابی است دو جلدی، به زبان عربی و در توضیح و تبیین شرح منظومه حکیم ملا هادی سبزواری با موضوع فلسفه. اصل منظومه را ملاهادی، خود نگاشته است و شرحی بر آن نیز. بیش از چهل شرح و تعلیقه بر منظومه حاج ملا هادی نوشته شده و تعلیقات میرزا مهدی آشتیانی یکی از آنهاست. برخی دیگر از شروح و تعلیقات مهم منظومه عبارتند از: شرح ملا محمد (فرزند مؤلّف)، حاشیه ملا محمدکاظم خراسانی، شروح شیخ محمدتقی آملی، آخوند هیدجی، سید ابوالحسن رفیعی، امام خمینی، شهید مرتضی مطهری و... این اثر به کوشش مهدی محقق به چاپ رسیده است و اولین چاپ آن در سال 52 بوده است. تعلیقات میرزا مهدی آشتیانی بر منظومه برای نخستین بار، توسط مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل، شعبه تهران به چاپ رسید. اساس چاپ این تعلیقه نسخه‎ای است که میرزا محمود آشتیانی با خط خودش نوشته؛ البته یک بررسی ثانویه هم روی آن انجام شده و موارد استشهاد آیات هم در آن تعیین شده است. پیشگفتارهای چاپ اول و دوم کتاب به زبان فارسی است و محتوای مطالب به زبان عربی. محتوای مطالب کتاب به این صورت ارائه شده: میرزا مهدی، ابتدا با عبارت «قوله...»، کلام محقق سبزواری را ذکر می‎کند و سپس در پایین آن با زبان عربی به شرح مطالب می‎پردازد. جلد اول کتاب، شامل شرح مطالب از مقدمه شرح منظومه تا بحث اعتبارات ماهیت است و جلد دوم از مبحث بعضی احکام اجزای ماهیت شروع و تا پایان مطالب شرح منظومه ملا هادی، یعنی مباحث مربوط به معاد و اخلاق ادامه می‎یابد. در صفحه 10، سطر 9، کلمه «نتوانسته است» اشتباه چاپی است و باید به جای آن «توانسته است» باشد. مقدمه‎نویس در پیشگفتار، نوشتن شرح حال مفصلی از نویسنده را (به دلیل عدم آشنایی کافی غیر ایرانی‎ها با افکار و شخصیت آشتیانی)، در جلد دیگری از کتاب وعده می‎دهد و در انتهای پیشگفتار، به ارائه بیوگرافی مختصری که صاحب «ريحانة الأدب» از وی نوشته، بسنده می‎کند؛ اما در پیشگفتار دوم می‎نویسد: به دلایلی این کار محقق نشده است. متن گفتار وی چنین است: «هنگام نشر چاپ اوّل، ما به خوانندگان ارجمند وعده داده بودیم که جلد دومى منتشر سازیم که مشتمل بر شرح و بیان افکار آشتیانى به زبان فارسى باشد و جلد سومى که در آن تعلیقه آشتیانى به زبان انگلیسى مورد گزارش و تحلیل قرار گیرد، ولى به علل گوناگون این هدف عالى ما به مرحله تحقّق درنیامد، ولى در عوض راقم این سطور توفیق یافت که با همکارى یکى از دانشمندان، شرح منظومه سبزوارى (قسمت امور عامّه و جوهر و عرض) را به زبان انگلیسى ترجمه کند و به دنیاى علم عرضه‏ دارد و نیز جلد دوم شرح منظومه را که اختصاص به الهیات بالمعنى الأخص دارد، به سیاق و روش جلد اول آماده سازد که هم‏اکنون زیر چاپ است».

این کتاب تصحیح نقد میرزا مهدی آشتیانی بر ترجمه محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) از فن سماع طبیعی شفاء ابن‌سینا است.

این اثر که نخستین جلد از یک مجموعه دو جلدی است، بخشی از منظومه حکمت سبزواری که به بحث درباره مسایل فلسفی پرداخته است، مورد شرح و بررسی قرار گرفته است. نگارنده (شارح) ابتدا به بحث درباره بدیهی بودن مفهوم وجود و اصالت آن پرداخته و مفهوم اشتراک در وجود و زیادی وجود بر ماهیت را بررسی نموده است. آنگاه مباحثی در مورد وجود ذهنی، وجود مطلق و مقید، احکام عدم، احکام سلبی وجود، تشکیک در وجود، علیت در عدم، شبهه معدوم مطلق و عدم اعاده معدوم، ملاک‌های صدق و کذب در قضایای فلسفی و منطقی، احکام جعل، احکام حدوث و قدم، احکام سبق و لحوق و اقسام آنها، قوه و فعل و اعتباری بودن ماهیت را با توجه به اشعار منظومه سبزواری مورد شرح و بررسی قرار داده است.