جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روابط ایران و امریکا تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران زوایای اشکار و پنهان بسیار دارد. یکی از موضوعاتی که در تاریخ روابط دو کشور کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است علل و اهداف اعزام کارشناسان وابسته به سپاه صلح کندی به ایران و فعالیت صدها نفر از انها در فاصله سال های 1342 تا 1355 شمسی است. این موضوع حلقه ای از زنجیره قراردادهای فرهنگی ایران و امریکا در دوره حکومت محمدرضا پهلوی است و بیانگر اهمیت ایران در دوران جنگ سرد برای امریکا می باشد. امریکا در دوران جنگ سرد کوشید با مجموعه ای از اقدامات ایران را از خطر نفوذ همسایه شمالی اش اتحاد جماهیر شوروی دور نگاه دارد. اصلاحات اجتماعی و اقتصادی و افزایش رفاه توده مردم با هدف خنثی ساختن تبلیغات کمونیست ها در میان اقشار محروم جامعه و کمک به ثبات بیشتر حکومت متحد امریکا در ایران برای همه روسای جمهور امریکا از جمله جان اف کندی اهمیت داشت و اعزام صدها داوطلب سپاه صلح کندی به ایران هم با این هدف انجام شد. هدف آن بود که با خود نه فقط دانش و مهارت های جدید را به ارمغان اورند بلکه زمینه نفوذ فرهنگی امریکا در ایران را هم فراهم سازند. طبق این طرح صدها جوان امریکایی در شهرها و روستاهای ایران پراکنده شدند و از نزدیک به زندگی با ایرانیان پرداختند و هیچ گونه محدودیتی برای معاشرت آنها با مردم ایران وجود نداشت که این امر به خوبی سهولت نفوذ از این طریق را نشان می دهد.این مقاله می کوشد با طرح مبانی اولیه و بیان مساله زمینه بحث و پژوهش جدی تر در اسناد مرتبط با فعالیت های گروه صلح کندی در ایران را فراهم آورد. برای این تحقیق به اسناد موجود در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران و آرشیو سپاه صلح کندی و کتب و مقالات متعدد مراجعه شده است. از دیگر نتایج مهم این پژوهش یافتن شباهت های بسیار میان فعالیت این گروه و سپاهیان دانش بهداشت و ترویج ابادانی بود که بر اساس اصول انقلاب سفید تشکیل شدند.

در این مقاله به بررسی نامه های ارسال شده بین سران ایران و روم در دوران ساسانی پرداخته شده، و انگیزه تاثیر و پیامدهای این مکاتبات مورد تحلیل قرار گرفته است. در غالب نامه ها، منافع ملی، اقتصادی، ایدئولوژیکی، عمومی و تبلیغاتی دو طرف مورد نظر بوده است. ادبیات به کار رفته در نامه ها نشات یافته از موضع ضعف یا قدرت نویسنده و موقعیت سیاسی او بود. این نامه ها به عنوان سندی مکتوب در تاریخ دو کشور بر جای ماندند و منعکس کننده بخشی از روابط سیاسی این دو قدرت در طی دوران چهارصد ساله پر فراز و نشیب آن است.

بغداد یکی از برجسته ترین مراکز علمی جهان اسلام در شرق در گسترش فقه، حدیث، و کلام بود و عالمان شیعی بسیاری به خود دیده در برخی از رشته ها چون حدیث با مراکز علمی پیش از خود مانند حوزه حدیثی قم رقابت می کرد. در حوزه حدیثی بغداد حضور بزرگانی چون هشام بن حکم و یونس بن عبدالرحمن با گرایش خردگرایی و مناظرات متکلمین امامیه با معتزله بر شکل گیری مکتب علمی آن شهر موثر بود و این مکتب حدیثی را از حوزه حدیثی شیعه در قم با گرایش اخباریگری ممتاز کرد.

همانگونه که نظامی ها، باعث ثبات و انتظام امور حکومت می شوند و به پشتیبانی از حاکمیت سیاسی می پردازند، به همان میزان می توانند، عامل مهمی در سقوط و بی ثباتی یک حکومت نیز محسوب گردند. در شرایطی که حکومت، قدرتمند و از توان نظارت بالایی برخوردار باشد، بر نظامی ها تسلط داشته، و از خودسری و دخالت آنان در امور سیاسی جلوگیری می کند. با وجود این، حکومت در هنگام ضعف، قادر به اعمال قدرت در بین این افراد نبوده، و در نتیجه سرپیچی امرای نظامی از حکومت و خودسری آنان، سبب بی ثباتی و سقوط حاکمیت می شود. این پژوهش بر آن است تا به نقش امرای نظامی در ثبات و بی ثباتی سیاسی حکومت سلجوقی در ایران بپردازد.

هر که نامخت از گذشت روزگار           نیز ناموزد زهیچ آموزگارسامانیان، خاندانی ایرانی و یکی از دودمان های فارسی زبان غرب آسیا بودند که بیش از صد سال بر بخش هایی از ایران از جمله ماوراءالنهر، خراسان، مازندران، ری و سیستان و قسمت عمده ای از آسیای مرکزی حکم راندند. آنان با عشق به ترویج فرهنگ آریایی و تعقیب فکر استقلال ادبی، برای احیای تفکر ایرانی به رنسانس فرهنگی دست یازیدند و در پرتو خلق آثاری گرانبها در زمینه های علمی و ادبی، سطح آگاهی عمومی جامعه عهد سامانی به ویژه سرزمین «ماوراءالنهر» را ارتقاء بخشیدند. «بخارا» مرکز سیاسی آل سامان، به عنوان کانون علمی و ادبی در شرق قلمرو اسلامی، جایگاهی شاخص و پایگاهی شامخ یافت.رودکی حدودا در اواسط قرن سوم، در قریه بنج در دو فرسنگی سمرقند متولد شد. وی، چنان ذکی و تیز فهم بود که خیلی زود با کسب درجات ادبی و علمی، با اقبال خلق و رغبت امراء روبرو گشت، سروده های هنرمندانه او در موضوعات عاشقانه و بزمی، طنز و هزل، زهد و اخلاقی، با مضمون های بکر و در قالبی ساده و روان و به دور از تعقید و ابهام، همراه با صوتی دلکش و ساز طرب انگیزش، هر شنونده ای را به وجد آورده، و هر خواننده خوش فکری را به تامل و تعقل فرا می خواند، شعرهایش مملو از نشاط روح، غرور ملی، اندیشه های حماسی و آزادمنشی بود، به طوریکه در اثرش به زحمت می توان نماد یاس و سمبل نومیدی را نظاره کرد. عصری که رودکی در آن می زیسته ثمره سیاسی آن وحدت، عصاره اجتماعی آن امنیت و دستاورد اقتصادی آن تامین معیشت و چشم انداز فرهنگی آن ارتقای معنویت و شیرازه اصلی آن ترویج زبان فارسی و تجلی انسانی آن حضور چهره های شاخصی چون جیهانی و بلعمی، ابن سینا و بیرونی، بلخی و رودکی است. در این مجال برآنیم تا تصویر روشنی از این دوران اثرگذار را به تماشا نشینیم.

جنبش مقاومت تبریز در عصر استبداد، تلاشی برای بازگرداندن نظام سیاسی مشروطیت بود. عمده ترین نیروی جنبش مقاومت، مجاهدان بودند که به رهبری ستارخان و باقرخان ابتدا با مقاومت و سپس با تهاجم به نیروهای حامی و مدافع استبداد برخاستند. در برابر مجاهدان، نیروهای وفادار به محمدعلی شاه قرار داشت، که شامل بخشی از اهالی تبریز، نیروهای نظامی ایلیاتی، تنی چند از بازرگانان معروف تبریز و برخی از رهبران دینی و روحانیان طراز اول تبریز بودند که در انجمن اسلامیه در محله شتربان تبریز اقامت داشتند. روحانیان اسلامیه نشین با اوامر مذهبی خود، نیروهای نظامی را در جنگ با مجاهدان تهییج می نمودند و از این راه، نقش مهمی در برانگیختن آنان به مبارزه با نیروهای مشروطه طلب داشتند. در برابر این تجمع نیروهای مخالف مشروطیت، جدا از مجاهدان که ایفای نقش نظامی، می نمودند. عده ای از وعاظ نیز یار و مددکار مجاهدان بودند. به طور کلی گروه وعاظ سه کار عمده انجام می دادند، نخست برانگیختن مجاهدان به جنگ با مستبدان، دوم تهییج و تشویق مردم در پیوستن و حمایت از نیروهای مجاهد و سوم مقابله با تبلیغات دینی - مذهبی روحانیان مستقر در انجمن اسلامیه. قسمت سوم این برنامه، اصلی ترین و مهمترین برنامه وعاظ بود که دیگر نیروهای مجاهد سهمی در آن نداشتند. بنابراین جنبش مقاومت تبریز تنها یک پدیده نظامی نبود، بلکه عرصه مبارزه فکری و ایدئولوژیکی نیز محسوب می شد که مهمترین نیروهای آن وعاظ بودند. نوشتار حاضر بر آن است تا نقش و جایگاه وعاظ را در پیدایش جنبش مقاومت و تداوم آن ضد نیروهای استبداد، مورد مطالعه قرار دهد.

احداث مدارس اعراب قبل از ظهور اسلام صوری را خلق کرده، مجسمه ها و هیاکلی از سنگ و چوب می تراشیدند اما پس از انتشار اسلام از این کار صرف نظر کردند. آیا آیات قرآن آنان را از این عمل بر حذر داشته یا احادیث و اخبار اسلامی؟ در این مقاله تلاش می شود تا به این سوال جواب داده شود.ضمنا در دوران خلفای اموی و عباسی این هنر در میان عامه مردم تبدیل به نوع اسلیمی شده در عین حال در میان اقوام غیر عرب چون ایرانیان از میان نرفت. ایجاد تصاویر هنری در نزد خلفا و در میان دستگاه ایشان نیز همچنان برقرار بود. در ایران نیز از قرون اولیه اسلامی فن نقاشی تعطیل نشد و همزمان با طرح های اسلیمی، تصاویر انسانی و حیوانی نیز بر عمارات و کتب خلق می شد، البته به طور عمومی بر مساجد و مقابر و مدارس ممنوع بود، دربار سلاطین و مردم به طور خصوصی همچنان از هنر تصویرگری ملتذذ شده با ورود مغولان و اشاعه هنر مینیاتور و تصویرگری چینی از قرن هفتم هجری بار دیگر ایجاد تصویر انسانی و حیوانی در ایران معمول می شود.

احداث مدارس به سبک جدید و رواج اندیشه های نو آموزشی در ایران از مهمترین تحولات فرهنگی بود که به رغم مخالفت بعضی افراد و گروه ها، سرانجام در نظام فرهنگی کشورمان پذیرفته شد. از جمله نخستین بنیانگذاران مدارس جدید در ایران میرزا حسن رشدیه بود که به حق باید وی را پدر معارف نوین ایران نام نهاد. رشدیه پس از کسب فنون جدید آموزشی، علاوه بر تاسیس مدارسی به سبک نوین، اندیشه های جدیدی را وارد نظام تعلیم و تربیت کشور کرد و با دگرگون ساختن نحوه خوانش الفبا و تالیف کتب متنوع برای اطفال معارف کشور را به راهی جدید انداخت. او در این راه از حمایت افرادی چون امین الدوله و شیخ هادی نجم آبادی برخوردار بود. در سایه این حمایت ها و تلاش های خستگی ناپذیری که از خود نشان داد، رشدیه توانست به پیشرفت نظام آموزشی و عمومی کردن آن کمک کند و فرایند تعلیم و تربیت را به سوی تحول پیش ببرد.