جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تصوری که از ویژگی‌های یک انسان غیراصیل در اندیشه گابریل مارسل مطرح می‌شود، حول محور مؤلفه‌هایی چون برقراری نسبت «من ـ او»یی با دیگران، عدم آمادگی و گشودگی در ارتباط با سایرین و حضور در قلمرو «داشتن» شکل می‌گیرد. به همین منظور، روشن خواهد شد که آدمی با برقراری ارتباط «من ـ تو»یی، حضور در دسترس انسان‌های دیگر و تقرّر در عرصه «بودن» اصالت می‌یابد، لیکن با بررسی اندیشه‌های مارسل مشخص شد که تسلط علم و تکنولوژی بر انسان‌ها زمینه را برای شکل‌گیری یک جامعۀ توده‌ای فراهم کرده و در ادامه، نگاه کارکردی بر انسان را شدت می‌بخشد و در نتیجه همه این عوامل بر شدت و سرعت غیراصیل شدن انسان معاصر می‌افزاید. در این پژوهش که با هدف تبیین عوامل اصالت و بی‌اصالتی از نگاه گابریل مارسل صورت گرفت، روشن شد که وی معتقد است انسان برای خروج از عدم تاصل باید بتواند آزادانه انتخاب کند، مسئولیت آن را بپذیرد، با راز ارتباط برقرار کرده و از ویژگی‌هایی همچون عشق، وفاداری، ایمان و امید برخوردار باشد.

یکی از مهمترین مسائل بخش ارجاعِ فلسفه­ی زبان، مسئله­ی معنای نام­های خاص است. دو شخصیت اصلی این مبحث فرگه و میل هستند. فرگه علیه دیدگاه میل، چند معما را مطرح کرده­ است. یکی از این معماها، معمای بافتار باور است. معمای بافتار باور بیانگر آن است که اگر دیدگاه میل در باب نام­های خاص صحیح باشد، آنگاه اصل شهودا صادق جانشینی در بافتار باور نقض می­گردد. کریپکی که یکی از مدافعین برجسته­ی دیدگاه میلی است، نشان می­دهد که معمای بافتار باور، در صورت پذیرفتن دیدگاه فرگه در باب معنای نام­های خاص نیز قابل باز تولید است. دیوید سوسا که از مدافعین دیدگاه فرگه­ای است، مدعی است که معمای فرگه علیه میل را که کریپکی معتقد است توانسته با دو معمای مشابه، آن را خنثی کند، مجددا احیاء کرده است. از نظر وی اصل شهودا صادق هرمنوتیک تنها در صورت پذیرفتن دیدگاه میلی، در بافتار باور نقض می­شود. در این مقالک پس از تبیین پیشنهاد سوسا، نگرانی­ای درباره­ی آن مطرح شده است.

موجود از مفاهیم محوری در تاریخ فلسفه اسلامی است. اما این واژه و مصدر آن یعنی واژه وجود، دارای اطلاقات مختلفی است که مشهورترین آن دلالت بر موضوع مابعدالطبیعه است. این واژه بر مبنای تحلیل هیأت لفظی آن می‌تواند واژه‌ای بسیط یا مشتق باشد که بر سر تعیین مفهوم هر یک از این واژگان بسیط و مشتق و اشتراک معنوی آنها اختلاف نظر وجود دارد. این مقاله جستار از این معانی را ذیل یکی از استدلال‌های مشهور سهروردی در رد خارجیت وجود، محور بحث قرار می‌دهد. مطابق این ایراد، از فرض خارجیت وجود اشتراک لفظی واژه موجود لازم می‌آید. پاسخ به این ایراد با تفکیک میان دو واژه موجود بیان می‌شود و از تحلیل هر یک از دو پاسخ روشن می‌شود واژگان بسیط و مشتق موجود هر یک مشترک معنوی بوده و از این اشتراک معنوی، تحقق توأمان وجود و ماهیت در متن جهان خارج لازم می‌آید.

دکارت در تبیین فلسفیِ علت خطاهای ما به محدود بودن فاهمه و نامحدود بودن اراده و حکم کردن ذهن ما بر اساس اراده آزاد و نامحدودش درباره اموری که فاهمه بطور واضح و متمایز درنیافته است می داند. او برای انی مطالب استدلالهای فلسفی را پیش می کشد که در این مقاله درنظر است چند اشکال فلسفی به تبیین های او نشان داده شود. مهم ترین اشکال آن است که که استدلال دکارت مبنی‌بر نامحدود بودن اراده، یعنی بساطت اراده، از جهتی می­تواند بر نامحدود بودن فاهمه نیز صدق کند. و استدلال او بر محدود بودن فاهمه چون از جهت متعلقات فاهمه است بر متعلقات اراده نیز می تواند دلالت کند و در نتیجه از این جهت اراده نیز محدود است. اشکال دیگر استنتاج نامحدود بودن اراده بخاطر بساطت آن است در حالی که از آن فعلیت محض اراده (یا فاهمه) و در نتیجه مجرد بودن آن نتیجه می شود نه نامحدود بودن آن. در نتیجه تبیین دکارت از خطا و خاستگاه آن، در تفاوت دامنه اراده و فاهمه دانستن، چندان موجه به نظر نمی­رسد.

در شاخه‌های مختلف علمی، واژۀ «منطق» می‌تواند به فعالیت‌های علمیِ مختلفی اشاره داشته باشد. درس‌های منطقی که در دانشکده‌های علوم انسانی ارائه می‌شوند با درس‌های منطقی که در دانشکده‌های مهندسی و علوم پایه ارائه می‌شوند شاید تنها در بیان عنوان درس، چند تعریف و مثال ابتدایی با یکدیگر اشتراک داشته باشند. در اینجا است که مسئلۀ چیستی منطق و هدف از آموزش آن به دانشجوهای رشته‌های مختلف در موسسات آموزش عالی مطرح می‌شود. قاعدتاً پاسخ این است که منطق، مانند هر درس دیگری، دانشجوها را با ابزار یا مهارتی مجهز می‌کند که در رشتۀ تحصیلی خود به آن نیاز دارند. امّا این ابزارها و مهارت‌ها چه هستند و بهترین نحوۀ آموزش آنها به دانشجوهای رشته‌های تحصیلی مختلف چه روشی است؟ در این مقاله سعی دارم با بررسی سه گزینۀ اصلی به این سوال پاسخ دهم: منطق ارسطوئی، منطق محمولات مرتبۀ اوّل کلاسیک و منطق غیرصوری. سعی من این خواهد بود که نشان دهم دلایل فلسفی و روانشناختی خوبی برای آموزش منطق غیرصوری به عنوان محتوای اصلیِ درس‌های مقدماتی منطق وجود دارد؛ به طور خاص، دروس مقدماتی‌ برای دانشجوهایی که رشتۀ اصلی‌شان منطق نیست.

deduction، induction، abduction، و مشتقات آن‌ها از کلیدواژه‌های مهم و پربسامد متون منطقی و فلسفیِ دوران معاصرند که مترجمان ایرانی، به‌ترتیب، معادل‌هایی چون «قیاس / استنتاج»، «استقرا»، و «فرضیه‌ربایی» را برای آن‌ها پیش نهاده‌اند. در این نوشتار نشان خواهیم داد که این معادل‌ها با نگاهی منفرد به صِرفِ واژه انتخاب شده‌اند، نه با توجّه به نقش واژه در بافتار متن؛ و از همین روی، این معادل‌ها ـ به‌ویژه اوّلی ـ دشواری‌هایی را در مقام ترجمه و در بافتار متن پدید می‌آورند. در این نوشتار، پس‌از گزارش این دشواری‌ها پیشنهادهایی برای گشایش آن‌ها به دست داده می‌شوند، که در آن‌ها (1) بر ریشه‌شناسی تکیه می‌شود، (2) واژه‌ها در بافتار متن نگریسته می‌شوند، و (3) از ظرفیت‌های فراموش‌شدۀ زبان فارسی بهره گرفته می‌شود. بر این اساس، سه اصطلاح یادشده ـ به‌ترتیب ـ به «فروبُرد»، «اندربُرد»، و «فرابُرد» برگرداندنی خواهند بود.